کتاب چند پرسه در حیاط مدرسه روشنفکری دینی

درباره کتاب چند پرسه در حیاط مدرسه روشنفکری دینی

روشنفکر کسی است که می‌اندیشد و دیگران را نیز در اندیشه خود سهیم می‌کند. روشنفکران از جنبه‌ها و ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در درون خود طیف‌ها و قطب‌ها و جناح‌های مختلفی را در بر می‌گیرند؛ نظیر دینی / سکولار، راست / چپ، ملی / جهانشهری، اکادمیک / غیر اکادمیک و... . در این کتاب نویسنده به مقوله روشنفکری با پسوند و صفت دینی می‌پردازد. این صنف روشنفکری دارای دو صفت است که آنان را از دیگر همتایان خود متمایز می‌سازد: ۱. مقید دانستن خود به تعهد اجتماعی و ۲. داشتن دغدغه‌های دینی و معنوی.

کتاب چند پرسه در حیاط مدرسه روشنفکری دینی در برگیرنده چندین نوشتار و مقاله است که نویسنده در فاصله زمانی سال‌های ۷۹ تا ۹۵ به رشته تحریر در‌آورده است و در نشریات مختلف کشور منتشر کرده است. در این کتاب نویسنده بر روی شاخص‌ترین متفکر و اندیشه‌ورز این مدرسه یعنی دکتر علی شریعتی تأکید کرده است. اصطلاح و عنوان «روشنفکری دینی» اولین نامی که به ذهن متبادر می‌شود، دکتر علی شریعتی است. در بخش‌های مختلف کتاب حاضر به شکلی و به نوعی به وی پرداخته‌ شده است.

در بحث «امام خمینی درباره شریعتی سکوت نکرد» نظرات و دیدگاه‌های حضرت امام(ره) را درباره دکترشریعتی بیان شده است. در «بازنمایی نام و اندیشه شریعتی در کتب درسی» به بررسی جایگاه نام و اندیشه دکتر علی شریعتی در کتب درسی مدارس ایران پرداخته‌ شده است و رویکرد نظام رسمی آموزش وپرورش و کتب درسی مدارس ایران نسبت به دکتر علی شریعتی چگونه است. در «مرگ شریعتی و پیامدهای آن» به بعد دیگری از مرگ وی یعنی تأثیر واقعه درگذشت و مرگ شهادت‌گونه وی بر جریانات و وقایع انقلاب اسلامی پرداخته‌ شده. در «آزادی در اندیشه شریعتی» مفهوم آزادی را در آرا و اندیشه‌های شریعتی تحلیل شده است. «سیمای امام علی(علیه‌السلام) در لا به لای کلمات شریعتی» عنوان نوشتاری است که با الهام از آموزه‌های شریعتی، به شخصیت والای این امام همام پرداخته‌ شده.

«یادمان استاد محمدتقی شریعتی» عنوان مقاله‌ای است که با نگاهی گذرا به زندگی، آثار و اندیشه‌های استاد شیخ محمدتقی شریعتی پدر بزرگوار دکتر شریعتی و از چهره‌های برجسته نواندیشی دینی پرداخته‌ شده. «ابوذر زمان» عنوان نوشتاری است که پیش از این به مناسبت سی و هفتیمن سالگرد درگذشت آیت الله سید محمود طالقانی به رشته تحریر در آورده و در این بخش کتاب تحیلیل شده است.

خواندن کتاب چند پرسه در حیاط مدرسه روشنفکری دینی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به علوم دینی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب چند پرسه در حیاط مدرسه روشنفکری دینی

اهمیت این مقاله و بررسی آن از این جهت است که عده‌ای سعی می‌کنند امام (ره) را به عنوان یک روحانی و مرجع تقلید، مخالف نواندیشان و روشنفکران نشان دهند و از طرف دیگر شریعتی را طرفدار "تز اسلام منهای روحانیت" معرفی کنند. در حالی که اگر بررسی کنیم می‌بینیم که امام (ره) در موارد بسیاری در مورد شریعتی اظهار نظر کرده و برخی عقاید و دیدگاه‌های وی را نیز نقد کرده است و نسبت به شریعتی بی‌تفاوت نبوده است.

پروفسور حامد الگار استاد مطالعات خاورمیانه و ایران در دانشگاه «برکلی کالیفرنیا» این طور بیان می کند: «یکی از دوستان من از امام (ره) در مورد نقش شریعتی در انقلاب ایران سوال پرسیده بود. امام پاسخ داده بودند: تعالیم شریعتی برخی بحث‌ها و اختلافات را میان علما برانگیخت ولی در عین حال نقش بزرگی در هدایت جوانان و روشنفکران به سوی اسلام ایفا کرد. پیروان شریعتی باید از آن چه که دکتر شریعتی عرضه داشته فراتر روند و در اسلام سنتی نیز تحقیق کنند و به همین ترتیب پیروان علمای سنتی نیز باید این حقیقت را دریابند که آن چه علما مطرح کرده‌اند کلام آخر نیست، پس نیاز به مرور و ارزیابی دقیق مباحثی که دکتر شریعتی مطرح کرده است احساس می‌شود.»(رزمجو، ۱۸۴:۱۳۷۵)

مورد فوق تنها یکی از دیدگاه‌های امام راجع به شریعتی بوده است. همان طور که می‌دانیم شریعتی عمر خود را صرف شناساندن شخصیت حقیقی امام علی (علیه‌السلام) کرد ولی برخی منتقدین و مخالیفن وی مدعی بودند که شریعتی به تشیع اعتقاد ندارد. امام که با روشنگری خاصی به قضایا توجه داشتند در گفت و گو با یکی از آقایان- احتمالاً حسن حبیبی-گفته بودند: «عشق به علی (علیه‌السلام) در مجموعه آثار شریعتی موج می‌زند»(لامعی، ۱۸۲:۱۳۷۹) در جایی دیگر مقام معظم رهبری می فرمایند: «در سال ۵۶ امام (ره) در مراسم چهلم حاج آقا مصطفی بدون این که از کسی نام ببرد اشاره کرد به وضع شریعتی و مخالفت‌هایی که در اطراف او هست، در آن جا امام (ره) این گونه بیان کرده بود: گله من از آقایان علما این است که کسانی که الان برای اسلام کار می‌کنند قلم به دست گرفته‌اند و از شیعه ترویج می‌کنند، مسائل اسلام را، مسائل دینی را، مورد بحث قرار می دهند، می‌نویسند و منتشر می‌کنند، این‌ها را از خودشان طرد نکنند. در زمانی که همه قلم‌ها و همه تبلیغات ضد ماست، در زمانی که دست‌هایمان بسته است و کاری از ما ساخته نیست، در این زمان هر فردی را لازم داریم. فرض کنید خطایی هم کردند، چهار تا غلط هم دارند، شماها که عالمید، خطاها و غلط‌ها را رفع کنید، طرد نکنید، بیرون نکنید، شما این دانشگاهی‌ها را از خودتان دور نکنید و...»(روزنامه جمهوری اسلامی ۳۰ خرداد ۶۰)

همان طور که می دانیم یکی از آثار نغز و پرنغز شریعتی کتاب «نیایش» است. آقای دکتر صادق طباطبایی که چندین بار در نجف با امام (ره) دیدار و گفت وگو داشته است، بیان می کند: «یک بار امام با اشاره به کتاب نیایش دکتر شریعتی به من گفتند: کسی که کتابی به این زیبایی و جذابیت را می نویسد چرا با انتقاد از کتاب] مفاتیح الجنان[بهانه به دست مخالفین می‌دهد.»(لامعی، ۱۸۲:۱۳۷۹) می‌بینیم که امام اکثر آثار شریعتی را مطالعه کرده‌اند و با آگاهی کامل از مضمون آن‌ها، نظر می‌دادند. امام در جایی دیگر ضمن مطالعه کتاب «کویر» در مورد آن عبارت «قلم مسحور» را به کار می برد (همان) و نیز می‌دانیم که کتاب کویر از شاهکارهای شریعتی بوده و تقریباً می‌توان گفت که مضمون آن تمثیلی شاعرانه از زندگی شریعتی می‌باشد.