کتاب نقش ناصر کبیر و داعی صغیر در گسترش تشیع

کتاب نقش ناصر کبیر و داعی صغیر در گسترش تشیع نوشتۀ احمد جنت امانی است. این کتاب را انتشارات میراث ماندگار منتشر کرده است. پژوهش حاضر درباره حکومت دو حاکم شیعی‌مذهب یعنی ناصر کبیر (وفات ۳۰۴) وداعی صغیر (وفات ۳۱۳) از حاکمان علویان طبرستان و نقش آنان در گسترش تشیع تدوین شده است با بررسی زندگی و روش حکومت آنان به دست می‌آوریم که چگونه توانسته‌اند در شمال ایران حکومتی شیعی‌مذهب تشکیل داده و در مقابل دشمنان داخلی و خارجی مقاومت نمایند.

درباره کتاب نقش ناصر کبیر و داعی صغیر در گسترش تشیع

در فصل اول شمه‌ای از جغرافیای محل حکومت که گرگان، مازندران، و گیلان امروزی را در بر می‌گرفته بیان شده وهم چنین به نحوه شکل‌گیری دولت آنان و بررسی شخصیت ناصر کبیر وداعی صغیر و مذهب آنان پرداخته شده است. هرچند برخی بدون ارائه شواهد و قرائن محکم و قانع‌کننده، علویان طبرستان را زیدی مذهب می‌دانند اما بر اساس پژوهش‌ها و جستجوهای صورت‌گرفته در این رساله که از دستاوردهای آن نیز به شمار می‌آید قرائن و شواهد امامی بودن آنان بیشتر است رجال نجاشی و رجال طوسی تعدادی از علویان طبرستان را در شمار راویان حدیث‌اند شمرده و پدر ناصر کبیر را از یاران و اصحاب امام جواد (ع) دانسته‌اند.

در این پژوهش پس از بیان قلمرو حکومت ناصر کبیر و داعی صغیر اهداف حکومت آنان و نیز مشکلات و چالش‌هایی که در حکومت آنان پیش‌آمده بررسی شده و نقش آنان در مورد خدمات اجتماعی و فرهنگی توضیح داده شده که مادر این عصر شاهد ایجاد مدارس و مساجد متعدد و هم چنین کرسی‌های تدریس خصوصاً توسط اطراوش هستیم. بیان ویژگی‌ها و امتیازات در دولت ناصر کبیر و داعی صغیر مانند عدالت‌ورزی از محورهای دیگر پیگیری شده در این رساله است. بررسی مناسبات داخلی و خارجی این دو حاکم علوی و آسیب‌هایی که متوجه این دو حکومت بوده موردتوجه قرار گرفته و در پایان علل و عوامل سقوط علویان و درس‌هایی که از این حکومت می‌توان گرفت آورده شده است. در ارزیابی کلی از اقدامات و فعالیت‌های این دو دولت شیعی و با نگاه به برجستگی‌ها و امتیازات انسانی آن مانند نوع رفتار و شیوه حکومت، اهتمام به علم و فرهنگ می‌توان توفیقات آنان را در گسترش تشیع در محدوده حکومتی آنان را به‌خوبی مشاهده کرد.

تشیّع از همان ابتدای اسلام با دشمنان قدری مواجه بوده که تمام برنامه‌ها، اهداف، حقانیتش و حاکمانی که موفق به تشکیل حکومت شدند، به دلیل سلطه حاکمان جوری که مخالف تشیّع بودند، مورد هجمه‌های فرهنگی و سیاسی قرار گرفته و عدم توجه به آنان از برنامه‌های دشمنان بوده تا فرهنگ تشیّع رونق پیدا نکند.

خواندن کتاب نقش ناصر کبیر و داعی صغیر در گسترش تشیع را به چه کسی پیشنهاد می کنیم؟

علاقه‌مندان به کتاب‌های تاریخی می‌توانند این کتاب را مطالعه کنند.

بخش‌هایی از کتاب نقش ناصر کبیر و داعی صغیر در گسترش تشیع

در لغت به معنای پیروان زید یا هواداران او، و در اصطلاح به کسانی اطلاق می‌شود که پس از امام سجاد (ع) به امامت فرزند وی به نام زید معتقد شدند. این جماعت از نظر اصول اعتقادی معتزلی و از نظر مبنای عملی آن چه که اکنون رواج دارد، از آرای فقهی ابوحنیفه پیروی کرده و عصمت را در امام شرط نمی دانند.

قبل از ورود به بحث و ذکر قرینه‌های زیدی بودن علویان، اندکی درباره مذهب زیدیه مطالبی ذکر می‌شود. شهرستانی در کتاب «الملل و النحل» که اثری جامع پیرامون عقاید و مذاهب اسلامی است، در بیان ماهیت و تاریخچه زیدیه آورده است: زیدیه کسانی هستند که از پیروان زید بن علی بن الحسین (ع) مشهور به زید شهید می‌باشند. آن‌ها خصوصیاتی برای امام قائل‌اند که از جمله زهد، علم، شجاعت، سخاوت و از همه مهم‌تر ادعای امامت و قیام مسلحانه علیه ظالمان است. حال اگر کسی از خاندان امام حسین (ع) دارای این اوصاف باشد که طلب بیعت نماید، بیعت با او واجب خواهد بود. هم چنین اگر دو نفر در یک‌زمان هم باشند و این شرایط را داشته باشند، مانعی در مشروعیت آن‌ها نیست و هر دو هم‌زمان می‌توانند امام باشند.

وی همچنین می‌گوید: زیدیان معتقدند امامت مفضول بر فاضل جایز است یعنی کسی که از جهات شرایط امامت قوی‌تر است اگر جهاد با شمشیر نکرده و شخصی که در شرایط پایین‌تر از اوست، عَلَم جهاد را برافراشت، اطاعت این شخص واجب می‌شود حتی اگر فرد اول عالم‌تر، باتقوا و زاهدتر از امام جهاد کننده باشد.

البته بعدها در مذهب زیدیه انشعاباتی به وجود آمد مانند جارودیه، سلیمانیه، صالحیه و بَتَریه که این انشعاب گرایی و انحراف‌ها در اثر نداشتن مبنایی روشن و دور بودن از منبع اصیل احکام الهی یعنی ائمه اطهار (ع) می‌باشد.