کتاب موجز النحو القرآنی

کتاب موجز النحو القرآنی، تلخیص کتاب النحو القرآنی- قواعد و شواهد از دکتر جمیل أحمد ظفر و ترجمه و تلخیص دکتر مینا جیگاره، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرای تهران است. این کتاب را انتشارات ظفری راهی بازار کتاب کرده است.

درباره‌ کتاب موجز النحو القرآنی

علم نحو دربارهٔ اصول و قواعدی است که با آن‌ها حالت و حرکت حرف آخر هر کلمه در جمله و نیز کیفیت ترکیب کلمات با هم در یک جمله‌، معلوم می‌شود. موضوع این علم کلمه و کلام و هدف آن نیز حفظ زبان از اشتباه لفظی است. در این کتاب، به زبان عربی نحوِ آیات قرآن کریم توضیح داده می‌شود. برای مثال، فعل ماضی توضیح داده می‌شود و سپس آیاتی که فعل ماضی دارند به عنوان شاهدمثال ذکر می‌شوند. 

خواندن کتاب موجز النحو القرآنی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن کتاب موجز النحو القرآنی را به دانشجویان زبان و ادبیات عرب و پژوهشگران علوم قرآنی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب موجز النحو القرآنی

مقدمة الملخص

الحمدللّه والصلوة و السلام علی رسول اللّه و علی آله الطیبین الطاهرین و صَحْبه المنتجبین.

لاشکّ أنّ دراسة علم النحو ممّا یقوّم اللسان و یمکّن من اللغة کتابةً و کلاماً و فهماً. و من هنا اهتمّ المسلمون علی مَرّ العصور بهذا العلم و دوّنوا قواعده و طوّروه و قدّموه علی مستویات مختلفة للشادی مَرّة و للمتخصص تارة أخری، و کانت لهم اجتهادات مختلفة فی تقدیمه و فی تطویره، غیر أنّ أهمّ هذه المؤلفات النحویة هو ما اتّجه اتّجاهاً مقاصدیاً، و أهم تلک المقاصد هو الترکیز فی الأمثلة و السیاق و التوجه علی القرآن الکریم، لأنّ کتاب اللّه العزیز هو الذی یجعل من المسلمین أمة واحدة، و هو الکتاب الذی وضع لهم سبیل البناء الحضاری و التطور الإنسانی و یستطیع الیوم أیضاً أن ینهض بهذا الدور الکبیر فی التوحید و التطویر.

ثم إنّ استخدام النحو للتمکن من اللغة و جعلها حَیّة فی اللسان و الجنان یتطلب تقدیم النحو بمعزل عن الخلاف التاریخی بین المدارس اللغویة و النحویة و الکلامیة و الفلسفیة، و یتطلّب زجّ طالب النحو فیما لا طائل تحته من تحشیة و استطراد.

کتاب النحو القرآنی – قواعد و شواهد- للدکتور جمیل أحمد ظفر قد راعی هذه المقاصد کلّها، إضافة إلی الإسلوب الجمیل الذی قدّم فیه مادة الکتاب، فهو إذن یمتاز بالمقاصدیة فی التوجه و الجمال فی العرض.

طالب اللغة العربیة فی إیران یَهمّه مثل هذا التوجه ویری فیه أنه یوصله إلی مبتغاة فی فهم کتاب اللّه العزیز و الوقوف عند معانیه و دقائقه، من هنا فإنّ تجربة تدریس هذا الکتاب للطلبة الجامعیین فی قسم اللغة العربیة قد أثبتت نجاحَها و بَیّنت مَدی قدرة الکتاب علی إدماج الطالب علمیاً و ذوقیاً بالنحو القرآنی.

و لما کان الطالب الإیرانی یختلف عن الطالب العربی فی قدرته علی استیعاب المباحث المطولة، و الاستغراق فی التفاصیل، فقد آثرنا أن نوجز الکتاب لیکون مناسباً لجامعاتنا، و کافیاً لتدریسه فی المقرر من دروس النحو.

نرجو من الأساتذة الکرام أن یتّخذوه منهجاً للتدریس أو علی الأقل مصدراً من مصادر رجوع الطلبة إلیه، کما نرجو منهم أن یرشدونا إلی سبیل تطویره، و ینبهونا علی هفواته، و لهم منّا سَلَفاً جزیل الشکر و الامتنان.

الدکتورة مینا جیگاره جامعة الزهراء (سلام اللّه علیها)

مقدمة المؤلف( ):

الحمدلله رب العالمین، و الصلاة و السلام علی أشرف المرسلین سیدنا و نبینا محمّد و علی آله و صحبه أجمعین و بعد.

فإنّ «النحو القرآنی: قواعد و شواهد» بحث قمت به إسهاماً منّی فی خدمة القرآن الکریم و علومه تقرباً إلی الله تعالی و طلباً لمرضاته، و لینتفع به الدارسون و الباحثون فی هذه اللغة الخالدة لغة القرآن الکریم و الدین الحنیف.

و یعتمد هذا البحث علی شواهد کتاب الله عزّ و جلّ فی قضایا النحو المتشعبة و مسائله المتفرعة، بدلاً من الاعتماد علی الخصوص الشعریة... .

و یهدف هذا البحث إلی تقریب المسائل النحویة لأذهان طلاب العلم، و ترغیبهم فی دراستها، و تمکینهم من الأداء السلیم لنصوص هذه اللغة... .

و تقوم خطة هذا البحث علی تتبع القضایا النحویة فی أبواب النحو المختلفة بالرجوع إلیها فی مصادرها و مظانها الکثیرة، و ترتیبها، و عرضها عرضاً وصیفاً موجزاً، دون تعلیل أوقیاس أو لجوء إلی البحث الفلسفی النحوی... .

و تعتمد الدراسة فی هذا البحث علی مصادر قدیمة و حدیثة فی مقدمتها القرآن الکریم و کتب اللغة و النحو و التفسیر و الحدیث و إعراب القرآن و القراءات و غیرها.

و ختاماً أسأل الله عزّ و جلّ أن یَتَقَبّل عملی هذا الذی قصدت به وجهه الکریم و یُثیبنی علیه، و ینتفع به طلاب العلم و الباحثین، و ما توفیقی إلّا بالله علیه توکلت و إلیه أنیب و الحمدلله رب العالمین.

الدکتور جمیل أحمد ظفر

الفصل الأول

الأفعال

* الفعل المبنی

۱- الماضی

۲- الأمر

۳- المضارع فی بعض حالاته

*الفعل المعرب

۱- الفعل المضارع إذا لم تلحقه نون‌التوکید المباشرة أونون جماعة الإناث

الفصل الأول: الأفعال

* تعریف الفعل:

- الفعل ما دلّ علی معنی فی نفسه مقترن بأحد الأزمنة الثلاثة

- الفعل ما دلّ علی اقتران حدث بزمان

* علامات الفعل:

۱- تاء الفاعل متکلماً: ﴿فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ﴾ (الشعراء:۲۱)

- تاء الفاعل مخاطباً: ﴿لَقَدْ عَلِمْتَ مَا هٰؤُلاَءِ یَنْطِقُونَ‌﴾ (الأنبیاء:۶۵)

- تاء الفاعل مخاطبة: ﴿فَإِذَا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ﴾ (القصص:۷)

۲- تاء التأنیث الساکنة أصالة: ﴿وَ قَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّیهِ﴾ (القصص:۱۱)

- تاء التأنیث الساکنة متحرکة لعارض کالتخلص من التقاء الساکنین: ﴿قَالَتِ امْرَأَةُ الْعَزِیزِ الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ﴾ (یوسف:۵۱)

۳- یاء المخاطبة: ﴿فَکُلِی وَ اشْرَبِی وَ قَرِّی عَیْناً ﴾ (مریم:۲۶)