کتاب زبده من کتاب معانی النحو

کتاب زبده من کتاب معانی النحو از دکتر فاضل صالح السامرائی است که دکتر مینا جیگاره، عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرای تهران آن را تلخیص و ترجمه کرده است. انتشارات نظری کتاب زبده من کتاب معانی النحو را راهی بازار نشر کرده است.

درباره زبده من کتاب معانی النحو

نَحو یا جمله‌شناسی به دانش مطالعهٔ قواعد مربوط به نحوهٔ ترکیب و در کنار هم آمدن واژه‌ها به‌منظور ایجاد و درک جملات در یک زبان اطلاق می‌شود. این شاخهٔ مهم از دستور هر زبان، نظام‌مندی و خلاقیت فراوانی را طلب می‌کند. درواقع، علم نحو، علم به اصول و قواعدی است که با آن‌ها حالت و حرکت حرف آخر هر کلمه در جمله و نیز کیفیت ترکیب کلمات با هم در یک جمله‌، معلوم می‌شود. موضوع این علم کلمه و کلام و هدف آن نیز حفظ زبان از اشتباه لفظی است.

 کتاب زبده من کتاب معانی النحو به زبان عربی علم و معنی نحو را توضیح می‌دهد. برای مثال چند بخش‌ از این کتاب عبارت‌اند از: اسم اشاره، نکره و معرفه، انواع ضمایر، مبتدا و خبر، افعال مقاربه و... .

خواندن زبده من کتاب معانی النحو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن کتاب زبده من کتاب معانی النحو را به دانشجویان زبان و ادبیات عرب پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از زبده من کتاب معانی النحو

مقدمة الملخّّص

هذا الکتاب الذی أسمیناه «زبدة من کتاب معانی النحو» هو العمل الثالث الذی أجریناه علی أربعة مجلدات من کتاب «معانی النحو» للدکتور فاضل صالح السامرائی.

فی العمل الأول قدّمنا الکتاب باللغة الفارسیة تحت عنوان: «تفاوت‌های معنایی در نحو کاربردی».

و فی العمل الثانی أجرینا علیه بعض التعدیل و التبویب و قدّمناه بالعربیة تحت عنوان: «کتاب معانی النحو فی ثوبه الجدید» و فی هذا العمل الثالث حاولنا أن نقدّم الکتاب موجزاً کی یکون متناسباً مع المنهج الدراسی لطلابنا و مع قدرتهم علی استیعاب المادة النحویة، و حرصنا علی عرض آراء الدکتور السامرائی ما اتّسع المجال فی هذا الموجز.

آثرنا بعد هذه المقدمة أن یطلع القارئ الکریم علی ما أجریناه فی العمل الثانی (معانی النحو فی ثوبة الجدید) إذ هو الأساس لما نقدّمه الیوم فی عملنا الثالث.

واللّه من وراء القصد

الدکتورة مینا جیگاره

مقدمة کتاب «معانی النحو فی ثوبه الجدید»

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین والصلوة والسلام علی خاتم الأنبیاء والمرسلین سیدنا ونَبیّنا محمد وعلی آله الذین أذهب الله عنهم الرجس وطهّرهم تطهیراً وعلی جمیع أنبیاء الله ورسله.

کتاب «معانی النحو» للدکتور فاضل صالح السامرائی یعرفه الباحثون والدارسون فی النحو العربی. لقد درّست هذا الکتاب فی مرحلة الدراسات العلیا، وتلمست شغف الطلاب بالکتاب، وتفاعلهم مع مواضیعه وإعجابهم بمنهجه وعمقه.

غیر أنی من خلال تجربتی مع الکتاب ألفیتُ أنّه سیکون أکثر فائدة لو أجری علیه بعض التعدیل والتبویب.

توکلت علی الله وقمت بهذا الجهد المتواضع فی الکتاب وأخرجته تحت عنوان: «کتاب معانی النحو فی ثوبه الجدید»، وما أجریته یتلخص فیمایلی:

۱ – جعلت لموضوعات الکتاب أرقاماً متسلسلةً لیرکز القارئ علی کل واحد من هذه الموضوعات .

۲ - حذفت ما رأیته مکرراً لقاعدة واحدة.

۳ - أضفت لآخر الکتاب أسئلة یمکن أن تحرک ذهن الطالب وتزید تعمقه فی الموضوعات.

أرجو أن أکون بهذا العمل قد قرّبت الکتاب أکثر من نفس الطالب، وفتحت أمامه نافذة أوسع علی منهجه الذی یدور حول محور القرآن الکریم، ویستهدف بیان المعانی الکائنة وراء هذه القواعد. ویشرفنی أن أعمل الآن علی تقدیم هذا الکتاب باللغة الفارسیة أیضاً کی یستفید منه طلبة النحو العربی من غیر المتخصصین فی اللغة العربیة.

ویفرض علیّ الواجب أن أشکر فضیلة الأستاذ الدکتور محمد علی آذرشب الذی أعاننی وشجّعنی کثیراً طول دراستی وتدریسی.

وفی الأخیر

أسأل الله سبحانه أن یوفقنا لخدمة لغة القرآن الکریم، وأن یجعل من هذا الکتاب جسرَ تواصل علمی بین إیران والعالم العربی، لنعود کما کنّا دائرةً حضاریة واحدة، ونستعید وجودنا کما شاء الله لنا أن نکون خیر أمة أُخرجت للناس.

والله ولی التوفیق.

الدکتورة مینا جیگاره

تلخیص من مقدمة المؤلف

اَللّهُمَّ انْفَعنی بما عَلَّمتَنی وزِدْنِی عِلْماً

فانه من المعلوم أن علم (النحو) یعنی أول ما یعنی بالنظر فی أواخر الکلم وما یعتریها مِن إِعراب وبناء، کما یعنی بأمور أُخری علی جانب کبیر من الأهمیة، کالذکر والحذف والتقدیم ....

وهناک موضوعات ومسائل نحویة کثیرة، لا تَقِلّ أهمیة عن کل ما بحثه النحاة، بل قد تفوق کثیراً منها لا تزال دون بحث،لم یتناولها العلماء بالدرس ولم یولوها النظر. ولذلک إنا نعجز عن فهم کثیر من التعبیرات النحویة أو تفسیرها ولا نستطیع التمییز بین معانیها، فمن ذلک علی سبیل المثال:

ما الفرق فی المعنی بین قولک (لا رَجُلَ فی الدار) و(ما مِن رجلٍ فی الدار) مع أن کلتا العبارتین لنفی الجنس علی سبیل الاستغراق؟

أو ما الفرق بین قوله تعالی: {قُل لَّسْتُ عَلَیکُم بِوَکِیلٍ} (الأنعام: ۶۶) وقوله: {ومَا أَنَاْ عَلَیکُم بِوَکِیلٍ} (یونس: ۱۰۸) لماذا نفی العبارة الأولی بـ "لیس"

والثانیة بـ"ما"؟

أو ما الفرق بین قوله تعالی: {ومَا أَنَا إلا نَذِیرٌ مُبِینٌ} (الأحقاف: ۹) وقوله:

{إِنْ أَنَا إلا نَذِیرٌ مُبِینٌ} (الشعراء: ۱۱۵) وغیر ذلک وغیرها ممّا لا یخصّ موضوعاً دون موضوع، بل هو یعُمّ جمیع الموضوعات النحویة بلااستثناء.

ورُبّما لا أکون مغالیاً إذا قلت نحن لا نفهم اللغة کما ینبغی، لِأن أکثر دراستنا تتعلّق بالعلاقات الظاهرة بین الکلمات، أما المعنی فهو بعید عن تناولنا وفهمنا. ومن هنا نحن نحتاج إلی (فقه) للنحو یصل إلی درجة الضرورة. صحیح أن قسماً من المسائل المتعلّقة بالمعنی عرض لها علم النحو وعلم البلاغة، لکن لا یزال کثیر منها دون نظر مثل ما عرضته قبل قلیل، فإن أکثر هذه المسائل لم تبحث لا فی کتب النحو ولا