کتاب گام به گام با امام (جلد دهم)

کتاب حاضر جلد دهم از مجموعه گام به گام با امام به گردآوری یعقوب ضاهر است که سیره و زندگی روحانی و مجتهد مبارز و رهبر سیاسی بزرگ لبنان، امام موسی صدر را در بر دارد.

این جلد شامل مجموعه گفتارها و مصاحبه‌ها و مقالات سیدموسی صدر؛ تفسیر است.

درباره امام موسی صدر

امام صدر در ۴ ژوئن ۱۹۲۸میلادی (۱۴ خرداد ۱۳۰۷شمسی) در شهر قم پا به عرصۀ حیات نهاد و در خانوادهای متدین و صاحب سابقه‌ای طولانی در جهاد و مبارزه تربیت شد و در محیطی ممتاز از لحاظ علمی پرورش یافت. امام صدر دو برادر بزرگتر از خود به نامهای سیّد رضا و سیّد علی دارد. همچنین، وی هفت خواهر به نامهای سیّده صدیقه، سیّده طاهره، سیّده منصوره، سیّده بتول، سیّده زهرا، سیّده فاطمه و سیّده رباب دارد. آیت‌الله سیّد محمدباقر سلطانی طباطبایی و آیت‌الله شهید سیّد محمدباقر صدر از جملۀ دامادهای آیت‌الله سیّد صدرالدین صدر هستند.

امام صدر دروس ابتدایی را در مدارس حیات و باقریه فراگرفت و مقطع متوسطه را به صورت متفرقه به پایان رسانید.

ایشان که برخی دروس مقدمات علوم حوزوی را نزد پدر و برادرش، سیّد رضا فراگرفته بود، در سال ۱۹۴۳میلادی (۱۳۲۲شمسی) به‌طور رسمی فراگیری علوم حوزوی را نیز، آغاز کرد، بی‌آنکه از ادامۀ دروس مدرسه و تکمیل مقطع دبیرستان بازماند. امام صدر در دوران تحصیل با افرادی چون آیت‌الله سیّد موسی شبیری زنجانی و آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله شهید سیّد محمد بهشتی و آیت‌الله سیّد عبدالکریم موسوی اردبیلی هم‌دوره و هم‌مباحثه بود. ایشان در دوران تحصیل حوزوی به ژرف‌نگری و پژوهشگری و بحث و دقت نظر شهرت داشت و همواره در جلسات درس، اشکال‌های علمی دقیقی مطرح می‌کرد و برای آنها پاسخ‌های منطقی و قانع‌کننده می‌جست. سرانجام، تا رسیدن به درجۀ اجتهاد، این مرحله را به پایان برد.

سید موسی صدر سرانجام توانست در کنار تحصیلات حوزوی در قم، دروس دبیرستان خود را به اتمام برساند؛ و در سال ۱۳۲۹ به عنوان اولین روحانی دانشجو و دانشگاهی در لیسانس رشتهٔ «اقتصاد در حقوق» به عنوان نخستین طلبه وارد دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۳۲ فارغ‌التحصیل شد.

پس از اتمام تحصیلات در دانشگاه تهران سید موسی صدر برای ادامه تحصیلات حوزوی به نجف رفت و تا سال ۱۳۳۷ در آنجا بود. صدر پیش از رفتن به نجف، از سوی علامه طباطبایی مسئولیت نظارت بر نشریه «انجمن تعلیمات دینی» را عهده‌دار شد. او هم‌زمان با تحصیل در حوزه علمیه نجف، به عضویت هیئت امناء جمعیت «منتدی النشر» درآمد، و پس از بازگشت به قم ضمن اداره یکی از مدارس ملی این شهر، مسئولیت سردبیری مجله تازه تأسیس شده «مکتب اسلام» را به عهده گرفت.

صدر در پایان سال ۱۳۳۸ و در پی توصیه‌های سید حسین طباطبایی بروجردی، حکیم و شیخ مرتضی آل یاسین، وصیت سید عبدالحسین شرف الدین رهبر متوفی شیعیان لبنان را پاسخ داد و به عنوان جانشین او ، سرزمین مادری خود ایران را به مقصد لبنان ترک کرد. اصلاح امور فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شیعیان لبنان و استفاده از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد لبنان برای نشان دادن چهره واقعی شیعیان به دنیا از اهداف اصلی این سفربود. صدر برای رسیدن به این اهداف، و با توجه به جغرافیای اجتماعی و سیاسی لبنان در منطقه و جهان، از همان ابتدای ورود فعالیت‌های خود را در سه حوزه موازی سازماندهی کرد: بازسازی هویت، انسجام و عزت تاریخی شیعیان لبنان،پرچمداری حرکت گفتگوی ادیان و تقریب مذاهب در لبنان و تأسیس جامعه مقاوم و مقاومت لبنانی.

امام موسی صدر اگر چه در کشور لبنان بود اما از دیگر مسائل جهان اسلام نیز هیچگاه غافل نشد. انقلاب اسلامی ایران، امنیت حوزه‌های علمیه، اتحادی عربی-اسلامی جهت مبارزه با اسرائیل و گسترش تشیع در آفریقای سیاه، مهم‌ترین دغدغه‌های خارج از لبنان او را تشکیل می‌دادند

این مجتهد مبارز در ۹ شهریور سال ۱۳۵۷، در سفری رسمی به لیبی به دعوت معمر قذافی ربوده شد. در حالی که گزارش‌های زیادی حاکی از به شهادت رساندن او در همان زمان توسط قذافی است، برخی گزارش‌ها از اسارت او در زندان‌های لیبی خبر می‌دادند.

وزیر اطلاعات قذافی در شهریورماه ۱۳۹۱ اعلام کرد که موسی صدر بلافاصله پس از مشاجره با قذافی، کشته و در حومه پایتخت دفن شده‌است و قاضی حسن الشامی دبیر کمیته پیگیری ربودن موسی صدر در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۹۹ در نامه‌ای از تلاش‌های گروهش برای یافتن ابراز امیدواری کرد و گفت: ما فقط و فقط زندان کنونی امام موسی صدر را پیدا نکرده‌ایم.

خواندن مجموعه گام به گام با امام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

همه دوست‌داران راه و اندیشه امام موسی صدر و علاقه‌مندان به زندگی‌نامه و فعالیت‌های شخصیت‌های تاثیرگذار دنیای اسلام مخاطبان این کتاب‌اند.

بخشی از کتاب گام به گام با امام

قرآن کریم با همین الفاظ و معانی و ترتیب آیات و سوره‌ها کلام خداوند است. این اصل سبب جاودانگی دین اسلام در میان ادیان است. همچنین، این کتاب پاسخی به مسئلۀ پیشرفت و تحول است. مشکل بسیار شایع و بغرنج این است که نمی‌توان متون معینی برای جوامع پیشرفته و روابط متغیر و احوال حیاتی متفاوت دوره‌های مختلف تاریخی وضع کرد. اوضاع و روابط اجتماعی امروز به کلی با اوضاع و روابط زمان ظهور اسلام متفاوت است. پس چگونه ممکن است که قوانین و متون واحدی امور هر دو دوره را سامان دهد؟

پاره‌ای از دانشمندان و متفکران مسلمان کوشیده‌اند تا از راه‌های گوناگون به این مسئله پاسخ گویند. اما من در نتایج اصلی که در آغاز بحثم بدان اشاره کردم، پاسخی کافی به این مشکل می‌بینم. مفهوم و دریافت هر کلامی دو شرط دارد:

نخست. پایبند بودن به دلالت‌های حقیقی و مجازی لفظ با انواع دلالت‌های میان آن دو، ازجمله دلالت التزامی و اشاره و تنبیه و دیگر دلالات.

دوم. ما باید سطح آگاهی و فرهنگ گوینده را نیز در نظر داشته باشیم. نمی‌توانیم از کلام مفهومی استنباط کنیم که از سطح دانش متکلم و میزان دقت او بالاتر است. از همین رو، فهم عبارت واحدی که طفل یا انسانی عادی بیان می‌کند با فهم همان عبارت وقتی که انسانِ آگاه یا دانشمندی بزرگ یا مسئولی هوشیار آن را به زبان می‌آورد، متفاوت است. برای همین است که می‌بینیم به ظرایف کلمات مسئولان و قیود و تقدیم و تأخیر سخنانشان اهتمام و توجه ویژه‌ای می‌شود. همچنین، شرح و بسط‌های مختلفی دربارۀ متون قراردادها و پیمان‌ها و مدلول‌های آن‌ها و نیز فهمِ قوانین و آیین‌نامه‌ها و ابعاد آن‌ها وجود دارد.

این همه گواهی است بر اینکه دانش گویندۀ کلام و آگاهی او، چارچوبی برای فهم سخنش و شرطی اساسی برای درک مقصود و مراد اوست. اما استفاده از اشارات رمزی در سخن و به کار بردن کلمات برای اشاره به معانی دیگر، تنها با تکیه بر توافق پیشینِ متکلم و مخاطب ممکن است، چنان‌که در گفت‌وگوهای سری متعارف به کار گرفته می‌شود.

بنابراین، نزول قرآن کریم با این الفاظ ویژگی خاصی پیدا می‌کند که آن را از سایر کتب و کلمات متمایز می‌سازد. همچنین، فهم معانی قرآن و تفسیر کلمات آن، با فهم و تفسیر دیگر کلمات و متون، حتی کتب آسمانی دیگر، متفاوت است، زیرا که علم خداوند نامحدود است و ذره‌ای در زمین یا آسمان از محدودۀ علم او دور نمی‌ماند، هیچ‌چیزی او را از چیز دیگر بازنمی‌دارد، در اندامی مناسب می‌آفریند، و اوست که مقدر می‌کند و هدایت، و به هرچیزی اندازه و ویژگی و خاصیت معینی می‌دهد.

پس اگر شرط نخست در فهم و تفسیر قرآن کریم مورد توجه قرار گیرد، فهم و تفسیر قرآن منحصر به مفسران نخستین (رضوان‌الله علیهم) نخواهد بود، بلکه ما نیز این حق را داریم که قرآن را به یاری اطلاعات بیشتر و تجارب افزون‌تر در زمینه‌های مختلف، ژرف‌تر و با آگاهی روزآمدتری دریابیم.