بریده‌هایی از کتاب بعد از انقلاب

افرادی که می‌دانند دارند در کشوری زندگی می‌کنند که در آن هرگونه تفکر و اندیشه به معنای به خطر انداختن زندگی است، با ترس خاصی مواجه‌اند.

«انقلاب‌ها و کودتاها همیشه از حیاط دربارها شروع می‌شوند، چون مردم درون دربار می‌دانند که پادشاه آدمی عادی و معمولی است، حال آن‌که دیگران او را خدا می‌پندارند.»

مالرو می‌نویسد: بشر انبان کوچکی از رازهاست.

فکر کردن در تاریکی آسان‌تر است، همه‌چیز پنهان است، از نظر پوشیده است، و با این‌که تسلایی در کار نیست امّا شلوغی، نور، یا سرعتی هم وجود ندارد...

«یک سنت قدیمی در چین بوده که حالا دارند دوباره احیایش می‌کنند. بعد از اعدام جنایت‌کار، صورت‌حساب گلوله را برای خانواده‌اش می‌فرستند؛ یادآوری این‌که جانی نه فقط باعث مجازات خودش می‌شود، بلکه مایه‌ی سرافکندگی تام خانواده‌ای که در آن بزرگ شده نیز می‌گردد.»

«انقلاب‌ها و کودتاها همیشه از حیاط دربارها شروع می‌شوند، چون مردم درون دربار می‌دانند که پادشاه آدمی عادی و معمولی است، حال آن‌که دیگران او را خدا می‌پندارند.»

همیشه بدترین چیز ممکن را تصور می‌کند. شاید حالا دیگر این‌قدر به بدبختی عادت کرده که یک خرده امید می‌ترساندش یا گیج و دستپاچه‌اش می‌کند ــ نمی‌داند باهاش چه‌کار کند.

اگر آدم حرفی برای گفتن نداشته باشد جواب دادن معنا ندارد.

به مردم هشدار می‌داد که به دقت مراقب آمبولانس شماره‌ی ۳۲۱۵ AC باشند. می‌گفت این آمبولانس متعلق به کا. گ. ب. است، و خدمه‌ی آن دارند آدم‌هایی را که صورت داده‌اند به ترتیب حروف الفبا جمع‌آوری می‌کنند. ممکن بود اسم من هم در آن صورت باشد.

به گذشته که نگاه می‌کنم، خودمان را می‌بینم که مدامناراضی و معترض بودیم امّا، در عین حال، مملو از خوش‌بینی هم بودیم. اطمینان داشتیم که سنّت‌های فرهنگی ملت (کلبی‌مسلکی‌بودنش، حس درک واقعیت‌اش، ناباوری ریشه‌دارش) نیرومندتر از نظام سیاسی وارداتی شرقی است و در نهایت بر آن فائق می‌آید. ما خوش‌بین‌های شک‌باوری بودیم: به نیروی ویران‌گر این روحیه و نیز به پیروزی نهایی‌اش ایمان داشتیم.

«آتش!» کلمه گویی از جایی بسیار دور فریاد می‌شود. گلوله‌ها سر مرد را درب و داغان می‌کنند. خون روی دیوار می‌پاشد. بدن او، شاید به دلیل شدت تیرباران، شق می‌شود و روی انگشتان پاها می‌ایستد. دست‌هایش می‌لرزد. سینه‌ی مملو از گلوله‌اش غرق خون است و پیراهن‌اش را کاملاً خیس کرده. سرانجام آهسته آهسته تلوتلو می‌خورد و می‌افتد... صدایی از میان جمعیت فریاد می‌زند: «زنده‌باد انقلاب!» و ناگهان همه (و از جمله ما) فریاد می‌زنند: «زنده‌باد انقلاب! زنده‌باد انقلاب!»

«در حالی که دور و برمان را نگاه می‌کردیم تا ببینیم که دیگر چه کسانی زنده مانده‌اند، خندیدیم و گریستیم. از شادی فریاد می‌زدیم: «تو هنوز زنده‌ای!» و بعد به یاد آن‌که مرده بود می‌گریستیم.»

هر جامعه‌ای که بنیادش بر فریب‌کاری باشد و جرم و جنایت را، هرچند در میان مشتی از خواص، به مثابه جنبه‌ای از رفتار بهنجار تحمل کند، و گروه دیگر را، ولو هرقدر اندک، از شأن و مرتبت و حتی از حق زندگی محروم کند، خود را به انحطاط اخلاقی، و نهایتا به فروپاشی، محکوم می‌کند.

پای در گل چگونه می‌توان مبارزه کرد؟ این را هنوز بلد نیستم، امّا باید یاد بگیرم.

آخر چرا باید «ویران شدن» کشور برایم اهمیت داشته باشد، برای من چه اهمیتی دارد؟

هر جامعه‌ای که بنیادش بر فریب‌کاری باشد و جرم و جنایت را، هرچند در میان مشتی از خواص، به مثابه جنبه‌ای از رفتار بهنجار تحمل کند، و گروه دیگر را، ولو هرقدر اندک، از شأن و مرتبت و حتی از حق زندگی محروم کند، خود را به انحطاط اخلاقی، و نهایتا به فروپاشی، محکوم می‌کند.

وقتی با مرگ زندگی می‌کنید، باید آگاهانه یا ناآگاهانه عزم و اراده‌ای در خود به‌وجود بیاورید. آگاهی از این‌که ممکن است فردا مرده باشید، آرزوی زندگی را به‌شدت در شما برمی‌انگیزد؛ آگاهی از این‌که کسی که دارید با او حرف می‌زنید، کسی که شاید دوست‌اش داشته باشید، ممکن است فردا به قتل برسد، به ترس از صمیمیت منجر می‌شود. در درون خود دیواری می‌سازید و آسیب‌پذیری‌های خودتان را پشت آن پنهان می‌کنید: عمیق‌ترین احساسات‌تان را، روابط‌تان را با آدم‌های دیگر، و به‌ویژه با آن‌هایی که از همه به شما نزدیک‌تر اند. این تنها راه برای تحمل کردن وداع‌های مکرر، نومیدکننده و اجتناب‌ناپذیر است. اگر در کودکی چنین دیواری در درون‌تان بسازید، باید بقیه‌ی عمرتان را صرف ویران کردن آن کنید؛ و سؤال این است: آیا هرگز می‌توانید آن را به تمامی از میان بردارید؟

هر نوع تعصب، پیش‌شرطی روان‌شناختی و صورتی ابتدایی از خشونت و وحشت است؛ در دنیا هیچ عقیده‌ای وجود ندارد که آن‌قدر خوب باشد که تلاش تعصب‌آمیز برای تحقق بخشیدن به آن را توجیه کند. تنها امید نجات و رستگاری در دنیای عصر ما، رواداری است.

در کتاب رسمی فرهنگ کوچک سیاسی چنین آمده است: «در سوسیالیسم، تضاد میان کار و اوقات فراغت، که خاص سرمایه‌داری است، از میان رفته است.» همچنین: «تمام اعضای جامعه‌ی سوسیالیستی باید از اوقات آزاد خود مصممانه و به‌گونه‌ای مؤثر استفاده کنند.»

پنجاه سال پیش کارمن‌ـ سیلوا اشتراسه به نشانه‌ی اعتراض، به کمونیست‌ها رأی می‌داد؛ حالا، اریش‌ـ واینرت اشتراسه به نشانه‌ی اعتراض علیه آن‌ها رأی می‌دهد. پنجاه سال پیش اهل محل تقریبا پولی نداشتند که چیزی بخرند: امروز تقریبا چیزی وجود ندارد که بخرند. پنجاه سال پیش آن‌ها برای ابراز هم‌بستگی در اعتراض علیه بیکاری ظالمانه‌ی ناشی از اقتصاد سرمایه‌داری روز اول ماه مه تظاهرات می‌کردند. امروز سعی می‌کنند از زیر تظاهرات اجباری ماه مه، و از سولی، دربروند و به دنیای بخش خصوصی، که مظاهر آن باغ اختصاصی و اتومبیل است، بگریزند. آن‌ها پنجاه سال پیش در ناامنی هولناکی زندگی می‌کردند؛ امروز در امنیت هولناکی به‌سر می‌برند.

وایمار، به‌زعم آناسگرز، «بهترین و بدترین جای تاریخ آلمان است.» و مسئله‌ی وایمار ــ این‌که آن توحش چگونه در قلب یک کشور «متمدن» ممکن شد؟ ــ پرسش تاریخ نوین آلمان است. چرا بورژوازی فرهیخته‌ی آلمان، Bildungsbürgertum، نتوانست جلوی نازیسم را بگیرد یا در برابرش مقاومت کند؟ فرماندهان اردوگاه کار اجباری چگونه می‌توانستند، در فواصل نظارت‌شان بر کار اتاق‌های گاز، آثار باخ را بنوازند؟ آیا دیگر می‌توانیم به انسان شدن انسان‌ها باور داشته باشیم؟

توماس مان: «آن‌جایی که من هستم، آلمان است.»

توماس مان: «آن‌جایی که من هستم، آلمان است.»

در نظر خیوسامفان و پل پوت، مرگ هو یون، هو نیم و هزاران نفر دیگری که در شکنجه‌گاه‌ها و جوخه‌های اعدام جان باختند، نه‌تنها خلاف به‌شمار نمی‌آمد، بلکه آرمان‌گرایی و خلوص ایدئولوژیکی آن‌ها را به اثبات می‌رساند.

صف در بانک‌ها نیز، به اندازه‌ی صف بنزین، بخشی اساسی و بنیادی از زندگی بلگراد است. اقتصاد به وضعیت تورمی فوق‌العاده بالایی دچار شده است ــ میزان تورم دویست درصد در ماه است. در رستوران‌ها بهای روی صورت غذاها هر شب عوض می‌شود. تنها وسیله‌ی دفاع در برابر تورم، حساب ارزی است. بسیاری از بانک‌های خصوصی، برای دادوستد، حساب‌های ارزی باز کرده‌اند و وعده می‌دهند که به حساب‌هایی از این نوع ده درصد سود در ماه می‌پردازند. این‌که چگونه از عهده‌ی انجام همچو کاری برمی‌آیند، معماست. شایع است که بانک‌های خصوصی به‌شدت وارد دنیای زیرزمینی قاچاق شده‌اند، از جمله واردات غیرقانونی نفت از اوکراین، تجارت اسلحه با روسیه، و نیز تطهیر پول‌های ناشی از قاچاق مواد مخدر در غرب. بعضی از بانک‌ها ورشکست شده‌اند و بیم ورشکستگی بانک‌های دیگری نیز می‌رود.

ترور نه فقط بخشی لاینفک از ماشین سرکوب‌گر آن‌ها بود، که بخشی جدایی‌ناپذیر از نظمی اخلاقی محسوب می‌شد که رژیم خود را بر مبنای آن ساخته بودند