بریده‌هایی از کتاب دیوان غربی - شرقی

چیست آن‌چه نهفتنش آسان نیست؟ آتش! چرا که روزْ دود از وجودش پرده برمی‌دارد و شبْ شعله‌های مهیب. اما پنهان کردن عشق هم چندان ساده نیست، گرچه در کنج دل خاموش است، برقِ چشم پرده از اسرار آن بگشاید. دشوارتر از هر چیز اما پنهان کردن شعر است، چرا که در پستو پنهان نتوان کرد.

اینک که جنگل آکنده است از جوانه‌های جاودانه، همراه آن سر برآورید و بالنده شوید، و هر آن‌چه مایهٔ لذت شما بوده بر دیگران نیز ارزانی بدارید تا کس مدعی نشود که خوانِ لذت فقط بر خود گسترانده‌ایم، پس در هر سرمنزلِ حیات طعم لذت بر خود روادارید.

حالیا نوح بر این مهجور لذت باده را چاره جُست.

پرسه در اعصار پیشین شادم می‌کند: عصری که ایمان بی‌کران بود و اندیشه بی‌معنا

شعر پروا ندارد، کس ملامتم نکند! با خاطری آسوده دلگرم باش شاد و رها، همچو من.

شعر پروا ندارد! در خلوت خود بدان دلشادم. و تنها دوستان و زنان زنده‌دل به کنج خلوتم ره یابند!

باید که سم مار از تریاک تمیز دهی و سر به سوادی لذت خالصانه از کردارِ نفیس خود، بی‌پروا به وانفسای مفرح درآیی، و با درایت خویش از اسیرانِ رنجِ بی‌فرجام دوری گزینی، و این‌سان گلچین کنی.

لبانت هماره در طلب بوسه، آوایی جانانه که عاشقانه می‌تراود، گلوی تشنه‌ات همه‌گاه در تمنای نوش، و قلبی آکنده و لبریز از مهر.

اما تو لسان‌الغیب نابی، چون از درکت عاجزند، بی‌تظاهر به زهد و پارسایی، تو خود سرچشمهٔ سعادتی!

بدیهی است وقتی آحاد ملت به حرکت درمی‌آیند، نباید کمبودی وجود داشته باشد، درست مثل زمانی که در موطن خود به سر می‌بَرند؛ به همین سبب، تجار و بازرگانان رنگارنگ این کاروان عظیم را همراهی می‌کنند، همه‌جا بازار سرپایی بنا می‌کنند و کسب‌وکار بارونقی راه می‌اندازند. از این‌رو اردوگاه شاه را به یک شهر تشبیه می‌کنند که نظم و پاسداری مطلوبی در آن حاکم است

«در سنگلاخ‌های سخت و پُرفرازونشیب/ سروده‌های تو، حافظا، تسلای خاطرند.»