نوام چامسکی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های نوام چامسکی
نوام چامسکی (Avram Noam Chomsky) یکی از شناخته‌شده‌ترین و تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان در حوزه‌ی زبانشناسی به شمار می‌رود. علاوه بر فعالیت در زمینه‌ی زبانشناسی، او در حوزه‌های دیگری مثل فلسفه، سیاست، نقد اجتماعی و ادبی نیز کارهای برجسته‌ای انجام داده است. نوام چامسکی یکی از بنیان‌گذاران حوزه‌ی علوم‌شناختی است و بسیاری به او لقب «پدر زبانشناسی مدرن» را اختصاص داده‌اند.
بیوگرافی نوام چامسکی
آورام نوام چامسکی در ۷ دسامبر سال ۱۹۲۸ در فیلادلفیا به دنیا آمد. پدر و مادر او مهاجران یهودی بودند و با وجود داشتن وضع مالی‌ای متوسط، به تحصیل و دانش اهمیت بسیار زیادی می‌دادند. پدر نوام چامسکی مدیر مدرسه‌ای مذهبی بود و عقیده داشت که باید برای آموزش‌وپرورش ارزش زیادی قائل شد؛ چراکه مردم با بالابردن سطح دانش خود یاد می‌گیرند که آزادتر و مستقل‌تر باشند تا در کنار هم زندگی بهتری داشته باشند. مادر چامسکی نیز معلم بود و از همین طریق با پدرش آشنا شده بود. زندگی در خانواده‌ای که این‌قدر برای علم‌آموزی و تحصیل ارزش قائل بود، از همان کودکی باعث شد تا چامسکی عشق و علاقه‌ی بسیاری به کتاب‌ها پیدا کند و تشنه‌ی کسب دانش شود. چامسکی فرزند ارشد خانواده‌ی خود بود و برادر کوچک‌ترش، دیوید چامسکی، پنج سال بعد از او به دنیا آمد. دیوید نسبت به نوام خوی آرام‌تری داشت و در مقایسه با او، کمتر به مسائل جدی و پیچیده علاقه‌مند بود. این تضاد در شخصیت‌ها باعث شد تا نوام از همان کودکی روحیه‌ای سرسخت و کنجکاو داشته باشد. او همیشه به دنبال پاسخ به سؤالات دشوار بود و تمایل داشت تا به عمق مسائلی بپردازد که بیش از اندازه برای سن و سالش جدی بودند. او تنها ۱۰ سال داشت که برای روزنامه‌ی مدرسه‌اش مقاله‌ای درباره‌ی ظهور فاشیسم در اروپا پس از جنگ داخلی اسپانیا نوشت. مقاله‌اش به‌قدری جامع و خوب نوشته شده بود که او خود بعدها در یکی از سخنرانی‌هایش در دانشگاه نیویورک، از این مقاله بهره گرفت و آن را گسترش داد. او همیشه نگاهی انتقادی و تیزبین به جهان اطرافش داشت و این ویژگی در تمام مراحل زندگی‌اش، از تحصیلات دانشگاهی گرفته تا فعالیت‌های شغلی، نمود پیدا کرد. چامسکی همیشه در تلاش بود تا درک عمیق‌تری از مسائل انسانی، اجتماعی و سیاسی به دست آورد.
نوام چامسکی نسبت به اتفاقات مهمی که اطرافش رخ می‌دادند بی‌تفاوت نبود. او به‌عنوان یک نوجوان، همیشه سعی می‌کرد مسائل دشوار را برای خودش موشکافی کند. چامسکی آثار رکود بزرگ آمریکا را به چشم دیده بود، هر روز شاهد عقاید چپ و رادیکال خانواده‌ی خود بود و می‌دید که چگونه دنیایی که در آن زندگی می‌کند سرشار از بی‌عدالتی است. او در کودکی از سوی دیگران به‌خاطر یهودی‌بودن مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفت و گاه روزهای خیلی سختی را از سر می‌گذراند. یکی دیگر از خاطرات کودکی او که عمیقاً در ذهنش ماندگار شده است برمی‌گردد به زمانی که شاهد کتک‌خوردن یکی از کارگران زن کارخانه‌ی نساجی از سوی مأموران امنیتی بود. تمامی این اتفاقات در ذهنش چون گیاه کوچکی رشد می‌کردند و حس مسئولیت را بیشتر در وجود او بیدار می‌کردند. او همچنین هرچه بیشتر این اتفاقات را مشاهده می‌کرد و هرچه بیشتر به صحبت‌های سیاسی گوش می‌سپارد، بیشتر به این نتیجه می‌رسید که باید مطالعه‌ی خود را در زمینه‌ی نظریه‌های سیاسی و اجتماعی بالاتر ببرد. این جست‌وجو برای حقیقت و عدالت، در نهایت به یکی از محورهای اصلی فعالیت‌های علمی و سیاسی او تبدیل شد. او در مدرسه نیز دانش‌آموز بسیار ممتازی به حساب می‌آمد. در دوران دبیرستان، عضو گروه‌ها و انجمن‌های زیادی بود و در دروس خود نمرات بالایی به دست می‌آورد. او همچنین مدتی در دبیرستان عبری کالج گراتز، یعنی جایی که پدرش کار می‌کرد، تحصیل کرد.
نوام در سال ۱۹۴۵، یعنی در اواخر جنگ جهانی دوم و زمانی که ۱۶ساله شده بود، برای یک برنامه‌ی مطالعاتی در دانشگاه پنسیلوانیا ثبت‌نام کرد. کلاس‌های درس خیلی توجه و علاقه‌ی او را به خود جلب نکردند و چامسکی حتی به فکر این افتاد که ترک تحصیل کند و به کیبوتص برود. دیدار با زلیگ هریس، زبان‌شناس روسی، باعث شد که علاقه به دانشگاه در قلب او جوانه بزند. زلیگ هریس یکی از برجسته‌ترین زبان‌شناسان دوران خودش بود و روش ساخت‌گرایی در زبان را کشف کرده بود. او باعث شد تا نوام چامسکی چیزهای بیشتری درباره‌ی سازوکار زبان یاد بگیرد و سبب آشنایی بیشتر او با زبانشناسی شد. چامسکی به‌شدت تحت‌تأثیر مطالبی قرار گرفت که از هریس یاد گرفته بود. او باور نمی‌کرد که زبان چنین ساختار پیچیده‌ای داشته باشد و به این میزان بر روی فرهنگ، جامعه و رفتارهای ما تأثیر بگذارد. زلیگ هریس که متوجه اشتیاق چامسکی نسبت به زبانشناسی بود، تصمیم گرفت او را متقاعد کند که بیشتر در این زمینه مطالعه داشته باشد. چامسکی پایان‌نامه‌ی خود را درباره‌ی زبان عبری مدرن نوشت و از روش‌های زبانشناسی هریس در آن استفاده کرد. هریس همچنین چامسکی را به اساتید برجسته‌ای مثل نیتن فاین و نلسون گودمن معرفی کرد. نلسن گودمن باعث شد که چامسکی مطالب بسیار زیادی درباره‌ی فلسفه یاد بگیرد؛ ولی چامسکی به‌طورکلی با رویکرد گودمن مخالف بود. گودمن عقیده داشت که ذهن انسان یک لوح سفید و خالی است، درحالی‌که چامسکی می‌گفت که مفاهیم اساسی زبان به طور ذاتی در ذهن هر انسانی وجود دارد و سپس تحت‌تأثیر محیط تغییر می‌کند.
چامسکی با تشویق‌های گودمن تصمیم گرفت برای خواندن دکترا در دانشگاه هاروارد درخواست بدهد و موفق شد تا در این دانشگاه مشغول به تحصیل شود. او در سال ۱۹۵۲ اولین مقاله‌ی آکادمیک خود را منتشر کرد و در سال ۱۹۵۴ پس از ارائه‌ی ایده‌های نوین زبانشناسی در دانشگاه شیکاگو و ییل، با انتقادات شدیدی از سوی طرف‌داران رویکرد رفتارگرایی مواجه شد.
در سال ۱۹۵۵، موریس هله و رومن یاکوبسن که دو زبان‌شناس در مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست بودند، از چامسکی دعوت کردند تا در این دانشگاه به تدریس بپردازد. او به استخدام گروه زبانشناسی این دانشگاه درآمد و در کنار آن فلسفه نیز تدریس می‌کرد. او مدتی بعد در دانشگاه کلمبیا نیز به‌عنوان استاد مهمان استخدام شد. در طی همان سال‌ها او اولین کتاب خود را در زمینه‌ی زبانشناسی به انتشار رساند و تحول بزرگی در علم زبان ایجاد کرد.
در سال ۱۹۵۹، نوام چامسکی نقدهای جدی به نظریه‌های ب. اف. اسکینر، روان‌شناس معروف رفتارگرا، وارد کرد. اسکینر اعتقاد داشت که انسان‌ها زبان را مانند سایر رفتارها یاد می‌گیرند و این فرایند را به شرطی‌سازی حیوانات تشبیه می‌کرد. او معتقد بود که یادگیری زبان در واقع یک نوع رفتار آموخته‌شده است که تحت‌تأثیر شرایط قرار می‌گیرد. به‌عبارت‌دیگر، اسکینر بر این باور بود که زبان مجموعه‌ای از رفتارهای آموخته‌شده است که از طریق تعامل با محیط و پاسخ به محرک‌های بیرونی شکل می‌گیرد. چامسکی با این دیدگاه مخالف بود و در مقاله‌ای با عنوان «نقدی بر رفتارگرایی» به نظریات اسکینر پرداخت و آن‌ها را به طور دقیق مورد نقد و بررسی قرار داد. او استدلال کرد که آنچه اسکینر در فرایند یادگیری زبان نادیده می‌گیرد، خلاقیت ذاتی انسان است. به عقیده‌ی چامسکی، انسان‌ها تنها ماشین‌های پاسخ‌دهنده به محرک‌ها نیستند، بلکه موجوداتی خلاق هستند که می‌توانند ساختارهای زبانی جدید را ایجاد کنند و مفاهیم پیچیده را بیان کنند. او به این نکته اشاره کرد که زبان نه‌تنها یک ابزار ارتباطی است، بلکه یک سیستم پیچیده و منظم است که شامل قواعد و ساختارهای دستوری مختلف است. نظریه‌ی چامسکی موجب شد تا مطالعات جدیدی در زمینه‌ی روان‌شناسی زبان و زبانشناسی ایجاد شود و او توجه پژوهشگران را به جنبه‌های شناختی و ذاتی یادگیری زبان جلب کرد. این تحول در حوزه‌ی زبانشناسی باعث شد تا محققان بیشتری به بررسی چگونگی شکل‌گیری زبان در ذهن انسان بپردازند و به دنبال کشف ساختارهای عمیق‌تر زبانی و شناختی باشند.
در سال ۱۹۶۱، نوام چامسکی در گروه زبان‌های مدرن و زبانشناسی دانشگاه ماساچوست به مرتبه‌ی استاد تمام رسید.
نوام چامسکی در کنار فعالیت‌های آکادمیک خود همچنان مشتاقانه سیاست را دنبال می‌کرد و حتی در گروه‌های سیاسی فعالیت می‌کرد. او خود را یک سوسیالیست آنارشیست رادیکال می‌دانست و همیشه از سیاست خارجی آمریکا انتقاد می‌کرد. او در دهه‌ی ۱۹۶۰ سخت آمریکا را به دلیل مخالفت در جنگ ویتنام سرزنش کرد و مقالات و سخنرانی‌های بسیاری علیه این جنگ انجام داد. او همچنین همیشه از حامیان سرسخت مردم فلسطین بوده و بارها سیاست‌های اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده است. او در دانشگاه سخنرانی‌های ضدجنگ بسیاری برگزار می‌کرد و حتی از دانشجویانی که از رفتن به سربازی امتناع می‌کردند حمایت می‌کرد و آن‌ها را تشویق می‌کرد تا بر اصول اخلاقی خود پایبند بمانند. این حمایت‌ها باعث شد تا او در میان جوانان و فعالان اجتماعی محبوبیت زیادی پیدا کند. نوام چامسکی به‌خاطر فعالیت‌های سیاسی و ضدجنگ خود اغلب با دردسرهای زیادی مواجه می‌شد و حتی چند بار بازداشت شد؛ اما این موانع هرگز او را از بیان افکار و عقایدش باز نداشت و او همواره با شجاعت و پافشاری بر آنچه که به آن ایمان داشت ایستاد و تلاش کرد تا آگاهی عمومی را افزایش دهد.
نوام چامسکی در ۹۶سالگی از دنیا رفت.
برخی از نظریات زبانشناسی چامسکی
نوام چامسکی با نظریاتی که در زمینه‌ی زبانشناسی ارائه داده است نه‌تنها این حوزه را دچار تغییر و تحول کرده است، بلکه با ایده‌های جدید خود بر حوزه‌های بسیار دیگری نیز تأثیر گذاشته است. او با رد روان‌شناسی رفتارگرایانه‌ی اسکینر، اعلام کرد که همه‌ی انسان‌ها، اعم از تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی، ساختار زبانی یکسانی در ذهن خود دارند. او معتقد بود که همه‌ی انسان‌ها به طور ذاتی توانایی یادگیری زبان را دارند و این توانایی در هر انسانی به‌صورت فطری وجود دارد و بر اثر ارتباط با محیط فعال می‌شود.
دستور زبان جهانی: یکی از نظریاتی که چامسکی مطرح کرده است، دستور زبان یا گرامر جهانی نام دارد. او عقیده دارد که تمامی زبان‌های بشری از ساختارهای بنیادی مشترکی برخوردار هستند. به طور مثال همه‌ی زبان‌ها شامل اسم، فعل و صفات هستند. از نظر چامسکی، ما با استفاده از این قواعد مشترک می‌توانیم ساختار زبان‌های دیگر را بهتر درک کنیم و آن‌ها را بهتر فرا بگیریم. او همچنین معتقد است که کودکان به طور طبیعی و اغلب بدون نیاز به آموزش رسمی، می‌توانند زبان را یاد بگیرند. دلیل این امر این است که سازوکار ذهن آن‌ها با یک فرد بزرگسال تفاوت دارد و مغز آن‌ها راحت‌تر می‌تواند الگوها و قواعد زبان را شناسایی و پردازش کند.
باوجوداینکه نظریه‌ی دستور زبان جهانی چامسکی تأثیرات گسترده‌ای بر روی حوزه‌ی روان‌شناسی و زبانشناسی گذاشت، بسیاری از پژوهشگران به نظریات او انتقاد وارد کردند و گفتند که چامسکی پیچیدگی‌های زبان را بیش از اندازه ساده‌سازی کرده است و آن‌ها را نادیده می‌گیرد. بسیاری نیز بر این باورند که تحلیل‌های چامسکی به طور دقیق توضیح نمی‌دهد که سازوکار زبان چگونه است و یا چه ارتباطی بین زبان و ذهن وجود دارد. بااین‌حال، نظریات زبانشناسی چامسکی همچنان از اهمیت بالایی برخوردار هستند. نظریه‌ی دستور زبان جهانی به پژوهشگران کمک کرد تا روش‌های آموزشی مؤثرتر و جدیدتری برای یادگیری زبان طراحی کنند.
نوام چامسکی چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟
چامسکی به‌خاطر فعالیت‌های تأثیرگذار علمی و بشردوستانه‌ی خود موفق به دریافت جوایز ارزشمند زیادی شده است. از جمله جوایز او می‌توان به مدال بنجامین فرانکلین، جایزه‌ی مشارکت علمی از انجمن روان‌شناسی آمریکا، جایزه‌ی کیوتو در علوم پایه و جایزه‌ی صلح سیدنی اشاره کرد. او همچنین از سوی بسیاری از دانشگاه‌های معتبر از جمله دانشگاه ماساچوست به‌عنوان استادی برجسته شناخته می‌شود.
بهترین آثار و کتاب‌های نوام چامسکی
کتاب زبان و اندیشه
کتاب زبان و اندیشه یکی از آثار مهم نوام چامسکی در زمینه‌ی زبانشناسی است که اولین‌بار در سال ۱۹۹۳ به انتشار رسید. این کتاب شامل شش مقاله است که به ارتباط بین زبان و ذهن می‌پردازد و همچنین تاریخچه‌ی زبانشناسی را مورد بررسی قرار می‌دهد. این کتاب برای درک زبانشناسی، فلسفه و فرایند یادگیری زبان کتاب بسیار مفیدی به حساب می‌آید.
کتاب درباره طبیعت و زبان
نوام چامسکی کتاب «درباره طبیعت و زبان» را در سال ۲۰۰۱ به انتشار رساند. این کتاب در حقیقت شامل سه سخنرانی از چامسکی است که وی در آن‌ها به مسائل علوم‌شناختی و نظریات نوین زبانشناسی می‌پردازد و رابطه‌ی بین زبان، ذهن و مغز را به طور دقیق و کامل شرح می‌دهد.
کتاب ما چگونه موجوداتی هستیم؟
کتاب «ما چگونه موجوداتی هستیم؟» از چامسکی در سال ۲۰۱۵ به انتشار رسید. او در این کتاب به رابطه‌ای که میان رشته‌های گوناگون مثل زبانشناسی، علوم‌شناختی و فلسفه برقرار است می‌پردازد و نقش زبان را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار در زندگی روزمره تشریح و تحلیل می‌کند. نوام چامسکی سعی دارد در این کتاب نشان دهد که چگونه ویژگی‌های زبانی انسان به او کمک می‌کند تا فهم بهتری از طبیعت و جهان پیدا کند.
چامسکی همچنین کتاب‌های زیادی در زمینه‌ی سیاست نوشته است. یکی از این کتاب‌ها «چه کسی بر جهان حکومت می‌کند؟» نام دارد و در سال ۲۰۱۴ به انتشار رسیده است. او در این کتاب موضوعاتی مثل سیاست‌های نظامی آمریکا، نقش نهادهای سیاسی و اقتصادی در جهان، سیاست‌های امپریالیستی آمریکا و وضعیت کنونی جهان را مورد بررسی قرار می‌دهد و خوانندگان را تشویق می‌کند تا تفکر عمیق‌تری راجع به چنین مسائلی داشته باشند.
کتاب در باب آنارشیسم (On Anarchism)
این کتاب به بررسی اصول آنارشیسم و دفاع از این فلسفه‌ی سیاسی می‌پردازد. چامسکی در این کتاب ایده‌های آنارشیسم را از دیدگاه تاریخی، فلسفی و عملی بررسی می‌کند و از آن به‌عنوان جایگزینی برای سلطه و سرکوب یاد می‌کند.
کتاب غزه در بحران (Gaza in Crisis)
این کتاب تحلیل بحران غزه و روابط اسرائیل و فلسطین است. چامسکی در این کتاب که به‌همراه با ایلان پاپه نوشته شده، به بررسی مسائل تاریخی و سیاسی درگیری فلسطین و اسرائیل و تأثیرات آن بر غزه می‌پردازد.
کتاب ساخت‌های نحوی (Syntactic Structures)
این کتاب که معرفی نظریه‌ی دستور زبان زایشی است، یکی از تأثیرگذارترین آثار چامسکی در زبانشناسی محسوب می‌شود که در آن دستور زبان زایشی را معرفی کرده و نقش ذهن در ساختار زبان را نشان می‌دهد.
کتاب نظام‌های سلطه (Power Systems)
موضوع این کتاب بررسی سلطه‌ی سیاسی و ایدئولوژیک در جوامع است. چامسکی در این کتاب ساختارهای قدرت و ابزارهایی مانند رسانه را که برای تقویت این سلطه به‌کار می‌روند، تحلیل می‌کند.
کتاب فهم قدرت (Understanding Power)
این کتاب به تحلیل قدرت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می‌پردازد. مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها و بحث‌های چامسکی که دیدگاه‌های او را درباره‌ی قدرت، رسانه، آموزش، سیاست خارجی آمریکا و مسائل جهانی مطرح می‌کند در این کتاب آمده است.
کتاب جاه‌طلبی‌های امپراتوری (Imperial Ambitions)
موضوع این کتاب سیاست خارجی آمریکا و خطرات جهانی است. چامسکی در این اثر خود، سیاست‌های امپریالیستی آمریکا را بررسی می‌کند و آن‌ها را تهدیدی برای بقای جهانیان می‌داند.
کتاب طرحی برای آینده (Making the future)
موضوع این کتاب نقد سیاست‌های آمریکا و پیشنهاد راه‌هایی برای آینده‌ای عادلانه‌تر است. چامسکی در این کتاب سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و نظامی دولت‌ها را نقد کرده و به آینده‌ای بدون نابرابری و ستم می‌اندیشد.
کتاب کنترل رسانه‌ها (Media Control)
این کتاب به نقش رسانه‌ها در هدایت افکار عمومی می‌پردازد. چامسکی در این کتاب نشان می‌دهد چگونه رسانه‌ها در خدمت منافع قدرت‌های اقتصادی و سیاسی عمل می‌کنند و افکار عمومی را هدایت می‌کنند.
