کتاب تاریخ اسلام از منظر قرآن

تاریخ اسلام از منظر قرآن، کتاب بیست و دوم از مجموعه تاریخ دفتر نشر معارف اسلامی است که با قلم یعقوب جعفری منتشر شده است.

 درباره کتاب تاریخ اسلام از منظر قرآن

رسالت جاودانه قرآن به هیچ روی به مسایل عقیدتی، اخلاقی و فروع احکام محدود نبوده و نیست بلکه به هدایت و سعادت دنیوی و اخروی انسان نظر دارد و در این میان توجه به تاریخ و زندگی پیشینیان حایز اهمیت فراوان بوده است.

قرآن کریم از زندگی پیشینیانی سخن به میان آورده است که بدلیل تاریخ طولانی آنها جز خدا از آنان آگاهی ندارد و با هدف لقد کان فی قصصهم عبره لاولی الالباب به نقل شمه‌ای از پدیده‌های تلخ و شیرین روزگار آنان پرداخته است.

اشاره به سرفصل‌های عبرت‌آموز زندگانی پیام‌آور الهی بخشی از اهتمام قرآن به سرگذشت پیشینیان است، چنان که اختصاص آیات زیادی از قرآن کریم به بیان تاریخ و سرگذشت پیشینیان بسیار آموزنده است. واقعی بودن نقلها و تحلیلها (انّ هذا لهو القصص الحق)، برخورد اصلاحی با تحریفهای راه‌یافته در تاریخ و زندگی انبیا و اولیا، گزیده‌گویی در نقل رخدادها، توجه به همه استعدادها و امکانات موجود در نظام هستی و نقش هریک در حرکت تاریخ و... برخی از ویژگی‌های گزارشهای تاریخی قرآن است.

آشنایی با ماهیت تاریخ و رویدادهای مهم صدر اسلام و آگاهی از دگرگونی‌های بنیادینی که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در جامعه جاهلی جزیره‌العرب پدید آورد، از منظر وحی (به روایت قرآن) هم بسیار دلنشین است و هم سودمند.

در نگاشته پیش‌رو، قرآن‌پژوه معاصر و دانشمند گرانقدر حجت‌الاسلام والمسلمین یعقوب جعفری دام عزّه، به بررسی تاریخ صدر اسلام و زندگانی پیامبر، جنگهای صدر اسلام و دیگر پدیده‌های مهم این دوره از منظر قرآن پرداخته است.

کتاب یک مقدمه، پنج فصل و یک خاتمه دارد. فصل یکم به موضوع فلسفه تاریخ و سنتهای حاکم بر آن اختصاص یافته است. در فصل دوم، موضوع جاهلیت و ابعاد و نشانه‌های آن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به مهم‌ترین حوادث دوران ولادت پیامبر اکرم تا بعثت آن حضرت پرداخته و در فصل چهارم رخدادهای دوران بعثت تا هجرت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در فصل پنجم نیز پدیده‌های مهم و عبرت‌آور یازده سال هجرت پیامبر تا رحلت آن حضرت صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است. در خاتمه نیز به اختصار به موضوع آینده بشریت از نظر قرآن توجه شده است.

 خواندن کتاب تاریخ اسلام از منظر قرآن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به قرآن پژوهی و مطالعه تاریخ از منظر کتب مقدس مخاطبان اصلی این کتاب‌اند.

 بخشی از کتاب تاریخ اسلام از منظر قرآن

در عصر جاهلی مردم گرفتار برخی از سنتها و رفتارهای ناپسندی بودند که باعث سقوط ارزشهای الهی و انسانی در جامعه آنان شده بود و چون اسلام ظهور کرد با آنها مبارزه نمود و جامعه را در جایگاه شایسته‌ای قرار داد. برخی از آن هنجارهای غلط و گاهی جنایت‌بار عبارت بود از:

الف) توهین و ستم به زنان: در عصر جاهلی با زن مانند یک برده یا کالا رفتار می‌شد و از حقوق انسانی بی‌بهره بود. گاهی افرادی سودجو دختران و کنیزان خود را به کار زشت وامی‌داشتند تا از این طریق ثروتی به دست آورند:

وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ اِنْ اَرَدْنَ تَحَصُّناً لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَیاه‌ِ الدُّنْیا... .

و کنیزان خود را در صورتی که تمایل به پاکدامنی دارند برای اینکه متاع زندگی دنیا را بجویید، به زنا وادار مکنید.

در آن روزگار اگر مردی می‌مرد و زنی یا زنانی از او به جای می‌ماند، پسر بزرگش خود را مالک او می‌دانست و در صورت تمایل با او ازدواج می‌کرد وگرنه او را به ازدواج کس دیگری در می‌آورد و مهریه‌اش را می‌گرفت و خود خرج می‌کرد. قرآن کریم ازدواج با همسر پدر را به شدت مورد حمله قرار می‌دهد و از آن نهی می‌کند:

وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤکُمْ مِنَ النِّساءِ اِلاّ ما قَدْ سَلَفَ اِنَّهُ کانَ فاحِشَه‌ً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبِیلاً.

و با زنانی که پدرانتان به ازدواج خود درآورده‌اند، نکاح مکنید؛ مگر آنچه که پیشتر رخ داده است، چرا که آن، زشتکاری و (مایه) دشمنی، و بد راهی بوده است.

آنها چون زنی را دوست نمی‌داشتند او را طلاق می‌دادند، ولی اجازه نمی‌دادند با مرد دیگری ازدواج کند و باید تا پایان عمر رنج ببیند:

وَ اِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ اَجَلَهُنَّ فَاَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ اَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَ لا تُمْسِکُوهُنَّ ضِراراً لِتَعْتَدُوا وَ مَنْ یفْعَلْ ذلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ... .

و چون زنان را طلاق گفتید و به پایان عدّه خویش رسیدند، پس بخوبی نگاهشان دارید یا بخوبی آزادشان کنید. و (لی) آنان را برای (آزار و) زیان رساندن (به ایشان) نگاه مدارید تا (به حقوقشان) تعدّی کنید. و هر کس چنین کند، قطعا بر خود ستم نموده است.

گاهی بعضی از مردان، زنان ثروتمند را به خاطر ثروتشان به همسری می‌گرفتند، ولی با آنها مثل یک همسر رفتار نمی‌کردند و حقوق همسری را نادیده می‌انگاشتند و

آنها را به همین صورت رها کرده، منتظر مرگ آنها بودند تا از آنها ارث ببرند گاهی هم به اجبار از زنهای خود می‌خواستند که همه یا بخشی از مهریه خود را به مرد ببخشند تا در مقابل، آنها را طلاق دهند:

یا اَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یحِلُّ لَکُمْ اَنْ تَرِثُوا النِّساءَ کَرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما اتَیتُمُوهُنَّ.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، برای شما حلال نیست که زنان را به اکراه ارث برید؛ و آنان را زیر فشار مگذارید تا برخی از آنچه را به آنان داده‌اید (از چنگشان به در) بَرید.

ب) زنده به گور کردن دختران: در فرهنگ منحط مردم آن عصر، دخترداشتن عیب و ننگ بود. از این‌رو، گاهی نوزاد دختر را زنده به گور می‌کردند که مبادا بزرگ شود و در جنگی اسیر دشمن گردد یا از تامین خوراک او ناتوان گردند:

وَ اِذا بُشِّرَ اَحَدُهُمْ بِالْاُنْثی ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظِیمٌ * یتَواری مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِهِ اَ یمْسِکُهُ عَلی هُونٍ اَمْ یدُسُّهُ فِی التُّرابِ اَلا ساءَ ما یحْکُمُونَ.