کتاب هشت بهشت

«هشت بهشت» امیرخسرو دهلوی، کتاب هشتم از مجموعه «منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی» نشر چشمه است. هدف از انتشار این مجموعه، احیای سنت داستان‌پردازی عاشقانه در ادب فارسی است.داستان‌های عاشقانه از زمان‌های کهن یکی از دل‌مشغولی‌های هنرمندان و سرگرمی‌های مردم بوده است و همین ویژگی شعرا و مردم ایران‌زمین باعث شده که اکنون تعداد زیادی از این منظومه‌ها به دست ما برسند؛ اما از میان این همه عاشقانه تنها تعداد کمی از آثار مشهور و مهم مانند لیلی و مجنون، هفت پیکر، خسرو شیرین، زال و رودابه، بیژن و منیژه و... منتشر شده‌اند و باقی همچنان در گنجینه‌ها و چه بسا پستوها و انبارهای کتابخانه‌های ایران و جهان مانده‌اند. نشر چشمه در مجموعه «منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی» دست به چاپ علمی این منظومه‌ها زده تا علاوه بر ادیبان و متخصصان، مردم علاقه‌مند و ادب دوست هم بتوانند آن را بخوانند و لذت ببرند و با سنت‌های فرهنگی خود بیشتر آشنا شوند. این داستان‌ها علاوه بر جنبه غنایی و ادبی و سرگرم‌کنندگی خود، سرشار از آموزه‌های اخلاقی و راه و رسم زندگی و آداب اجتماعی و رسم‌‌ها‌ی رفتاری است؛ علاوه برآن، ما در این منظومه‌ها با گنجینه‌ای از واژگان ادبیات فارسی روبه‌روییم و با کمک آنها می‌توانیم دانش زبانی‌مان را پربارتر کنیم. امیرخسرو دهلوی از شاعران بزرگ فارسی‌سرای هندوستان بود که به او «سعدی هند» هم می گفتند. او در دهلی و به قولی در مومن‌آباد و در سال ۶۵۱ ه.ق متولد شد.  اقامتگاه او شهر دهلی بود و در درگاه سلاطین هند منزلتی داشت. او از کودکی در سرودن شعر خوش‌قریحه و به شعر فارسی علاقه‌مند بود. آگاهی او از موسیقی خراسانی و هندی، و استعداد درخشان و سرشارش در آوازخوانی و آهنگسازی در تلطیف ذوق و پرورش طبع او نقش مهمی داشت.  گفته می‌شود سه‌تار و سنتور از ابداعات دهلوی هستند. دهلوی منظومه «هشت بهشت» را به تقلید از هفت‌پیکر نظامی سرود. زمینه‌های اصلی داستان‌های «هشت بهشت» ادبیات شفاهی و فرهنگ مردم است که ریشه در عناصر و بن‌مایه‌های افسانه‌های ایرانی و هندی دارد و به‌خصوص آیینهٔ زندگی و فرهنگ عامه مردم هند است. بهره‌گیری از آرایه‌های ادبی هم در «هشت بهشت» متعادل و دلنشین است. ایهام و تناسب اشعار به کلام او لطافت بخشیده و کاربرد اصطلاحات و کنایات و امثال فراوان نشان مطالعه و آگاهی ژرف دهلوی از زبان فارسی است.امیر خسرو در «هشت بهشت» با توجه به شرایط سخت زندگی مردم شبه‌قاره، به انسان و قدرتش در برابر زندگی تأکید بسیار دارد. قهرمانان داستان‌های «هشت بهشت» با تکیه بر عقل، نکته‌سنجی، ادب، ایمان و نجابت می‌توانند از شر بدی‌ها و وسوسه‌ها آزاد شوند و در غیر این صورت برای انسان خطاکار، سرنوشتی بد رقم می‌خورد که از کردار و گفتار و پندار بدش نشأت گرفته است. داستان‌سرایی امیر خسرو در «هشت بهشت» به آن‌چه که ما امروزه داستان کوتاه می‌گوییم نزدیک‌تر است و این در مقایسه با داستان‌های نظامی در هفت پیکر خود را بیشتر نشان می‌دهد.امیر خسرو در داستان‌هایش عناصر اصلی دستان کوتاه را رعایت کرده است؛ از جمله اختصار در توصیف، ایجاز، آوردن افراد و اشیا به منظور تکمیل چهارچوب داستان.