کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر

کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر اثری است که به کوشش روح الله جمهوری گردآوری شده و نشر سنجاق آن را به‌صورت الکترونیکی منتشر کرده است. این کتاب مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و خاطرات سید محسن صدر معروف به صدرالاشراف، یکی از رجال برجسته‌ی سیاسی و حقوقی ایران در دوران قاجار و پهلوی است. خاطرات صدرالاشراف که در دو دفتر جداگانه به قلم خود او نوشته شده، تصویری از زندگی شخصی، تحولات اجتماعی و سیاسی و ساختارهای اداری و قضایی ایران در بیش از نیم‌قرن را ارائه داده است. این اثر نه‌تنها روایتگر فرازونشیب‌های زندگی یک سیاستمدار است، بلکه به‌واسطه‌ی نگاه انتقادی و صادقانه‌ی نویسنده به خود و دیگران، جنبه‌ای مستند و تحلیلی نیز دارد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر

کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر حاصل گردآوری روح‌الله جمهوری، ناداستانی در قالب خاطره و زندگی‌نامه است که به زندگی و زمانه‌ی یکی از چهره‌های تأثیرگذار تاریخ معاصر ایران می‌پردازد. این کتاب علاوه‌بر روایت زندگی شخصی صدرالاشراف، تصویری از تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران از اواخر دوره‌ی قاجار تا دهه‌های میانی قرن چهاردهم خورشیدی را ترسیم می‌کند. ساختار کتاب بر پایه‌ی یادداشت‌های شخصی صدرالاشراف استوار است که در دو دفتر مجزا نگاشته شده است. دفتر اول شامل خاطرات ابتدایی و دفتر دوم جامع‌تر و آخرین نوشته‌های او را در بر می‌گیرد. در این خاطرات، نویسنده با صداقت و گاه انتقاد از خود و دیگران به شرح وقایع مهم زندگی، مأموریت‌های اداری، نقش خود در تأسیس عدلیه‌ی نوین و ارتباط با رجال و شخصیت‌های برجسته‌ی زمانه‌اش پرداخته است. کتاب حاضر همچنین با توصیف جغرافیا، طوایف و ویژگی‌های اجتماعی زادگاهش (محلات) به‌نوعی سند مردم‌شناسی و تاریخ محلی نیز تبدیل شده است. نگاه صدرالاشراف به تاریخ، اخلاق، مذهب و جامعه، این اثر را فراتر از یک زندگی‌نامه‌ی صرف و آن را به منبعی برای شناخت لایه‌های پنهان تاریخ معاصر ایران بدل کرده است.

خلاصه کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر

صدرالاشراف در مقدمه، هدف خود را از نگارش این خاطرات، نه صرفاً ثبت وقایع زندگی شخصی بلکه انتقال تجربه‌ها و عبرت‌ها به نسل‌های بعدی عنوان کرده است. او با اشاره به تأثیر محیط خانوادگی و مذهبی بر شکل‌گیری باورهایش، از دوران کودکی در محلات و مهاجرت به تهران تا ورود به عرصه‌ی تحصیل و سپس فعالیت‌های اداری و سیاسی را به‌تفصیل شرح داده است. این نویسنده در بخش‌های مختلف کتاب به فرازونشیب‌های زندگی خانوادگی، تحصیلات سنتی و مدرن و چالش‌های مالی و اجتماعی اشاره کرده است. او با ورود به عدلیه در دوران مشروطیت، نقش مهمی در شکل‌گیری و اصلاح ساختار قضایی ایران ایفا کرده و مأموریت‌های متعددی در نقاط مختلف ایران، ازجمله گیلان و آذربایجان بر عهده داشته است. خاطرات او از تعامل با شخصیت‌هایی چون تیمورتاش، وثوق‌الدوله، داور و مصدق و همچنین مواجهه با بحران‌های سیاسی و اجتماعی، تصویری زنده از فضای پرتنش آن دوران ارائه می‌دهد. صدرالاشراف در روایت خود، از ضعف‌ها و اشتباهات شخصی غافل نمانده و با صداقت به نقد خود پرداخته است. او در کنار شرح مأموریت‌های اداری، به توصیف جغرافیا، طوایف و ویژگی‌های اجتماعی زادگاهش محلات نیز پرداخته و از این رهگذر، بخشی از تاریخ محلی و مردم‌شناسی منطقه را ثبت کرده است. کتاب با نگاه به تحولات سیاسی، اجتماعی و اخلاقی، نه‌تنها زندگی یک رجل سیاسی، بلکه بخشی از تاریخ معاصر ایران را بازتاب می‌دهد.

چرا باید کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر را بخوانیم؟

این کتاب به‌واسطه‌ی روایت بی‌پرده از زندگی و زمانه‌ی یکی از رجال برجسته‌ی ایران، فرصتی برای شناخت لایه‌های پنهان تاریخ معاصر ایران فراهم می‌کند. خاطرات صدرالاشراف محسن صدر علاوه‌بر ارائه‌ی تصویری از تحولات سیاسی و اجتماعی، به بررسی ساختارهای اداری و قضایی ایران و نقش افراد در شکل‌گیری آن‌ها می‌پردازد. نگاه انتقادی نویسنده به خود و دیگران و تلاش برای انتقال تجربه‌ها و عبرت‌ها، این اثر را از خاطره‌نویسی‌های صرف متمایز کرده است. همچنین توصیف دقیق جغرافیا و مردم‌شناسی محلات، کتاب را به منبعی ارزشمند برای علاقه‌مندان به تاریخ محلی و مطالعات اجتماعی تبدیل کرده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ معاصر ایران، علاقه‌مندان به ناداستان در قالب خاطره‌نویسی و اتوبیوگرافی، دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی و حقوق و کسانی که به شناخت ساختارهای اجتماعی و اداری ایران علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر برای کسانی که دغدغه‌ی بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره‌ی قاجار و پهلوی را دارند، مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب خاطرات صدرالاشراف محسن صدر

«باقی طوایف ساکنین محلات که اکثریت اهالی را تشکیل می‌دهند اسم معروفی ندارند و ظاهراً اهالی قدیم محلات بوده‌اند و هنوز زبان عامی آنان مشتمل بر لغت فارسی است و بااینکه معلوم است اهالی آنجا در اوایل غلبه مسلمین بر کشور ایران مسلمان شده‌اند ولی هنوز بعضی از عادات زردشتی در میان اهالی متداول است.

اهالی محلات نوعاً مستغنی الطبع و قانع هستند و معیشت آنان قسمت عمده از زراعت و بعضی به کسب و تجارت مشغول هستند مردهای آنان قبول نوکری می‌کنند ولی زن‌های اهالی کمتر قبول خدمتکاری می‌کنند قبول اجیر شدن برای شیر دادن اطفال و زوجیت انقطاع نمی‌کنند از گدایی عار دادند و گدایان آنجا همه یا اغلب اهالی خارج هستند.

صنعت در محلات غیر از قالی‌بافی و کرباس‌بافی به طرز قدیم نیست و مختصری کلاه مالی هم معمول است و کلاه از کرک به درجه‌ای خوب عمل می‌آورند که با ماهوت درجه اول انگلیسی تفاوت ندارد قالی در آنجا زیاد است و هرچند به ظرافت و تازگی قالی کاشان و کرمان نیست ولی از حیث مصالح و مواد قالی از نخ و پشم با طرز بافت در درجه اول مرغوبی است و در رنگ‌آمیزی که غیر از نیل که رنگ‌ها را از مواد نباتی عمل می‌آورند خیلی مهارت دارند و خوب و ثابت است.»