کتاب معناشناسی (جلد اول)

کتاب الکترونیکی «معناشناسی (جلد اول)» نوشتهٔ عوده خلیل ابوعوده و ترجمهٔ ربابه احمدی اثری پژوهشی در حوزهٔ زبان‌شناسی و مطالعات قرآنی است که نشر مداد جادو آن را منتشر کرده است. این کتاب به مطالعه‌ای تطبیقی میان زبان شعر جاهلی و زبان قرآن کریم می‌پردازد و با رویکردی علمی، تغییرات معنایی واژگان را در این دو بستر تاریخی بررسی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب معناشناسی (جلد اول)

«معناشناسی (جلد اول)» اثری پژوهشی و ناداستان است که به بررسی تطبیقی میان زبان شعر جاهلی و زبان قرآن کریم می‌پردازد. نویسنده، عوده خلیل ابوعوده، با تکیه‌بر تخصص خود در زبان‌شناسی و مطالعات اسلامی، تلاش کرده است تا روند تحول معنایی واژگان را از دورهٔ پیش از اسلام تا عصر نزول قرآن تحلیل کند. این کتاب ساختاری نظام‌مند دارد و در قالب پژوهشی دانشگاهی، ابتدا به مبانی نظری معناشناسی و تغییرات معنایی می‌پردازد و سپس با بررسی نمونه‌های متعدد از شعر جاهلی و آیات قرآن، تفاوت‌ها و شباهت‌های معنایی واژگان را آشکار می‌سازد. اثر حاضر جلد اول از مجموعه‌ای است که در آن چهار فصل نخست ترجمه شده و به موضوعاتی چون معنای اصطلاحات اسلامی، تغییرات لغوی، عوامل و وجوه تغییر معنایی، و اصطلاحات عقیدتی و انسانی در قرآن می‌پردازد. کتاب با مقدمه‌ای مفصل از مترجم و نویسنده آغاز می‌شود و در ادامه، ضمن معرفی پیشینهٔ پژوهش‌های مشابه، جایگاه این اثر را در میان آثار معناشناسی قرآنی تبیین می‌کند. قالب کتاب پژوهشی و تحلیلی است و برای مخاطبانی با دغدغه‌های زبان‌شناسی، مطالعات قرآنی و ادبیات عربی تدوین شده است.

خلاصه کتاب معناشناسی (جلد اول)

این کتاب با هدف بررسی تغییرات معنایی واژگان عربی، پژوهشی تطبیقی میان زبان شعر جاهلی و زبان قرآن کریم ارائه می‌دهد. نویسنده ابتدا به تعریف معناشناسی، معنای لغوی و اصطلاحی واژگان و چگونگی تقسیم‌بندی اصطلاحات اسلامی می‌پردازد. سپس با مرور پژوهش‌های پیشین و معرفی منابع مورد استفاده، جایگاه این اثر را در میان مطالعات مشابه مشخص می‌کند. در فصل اول، مفهوم تغییر معنایی، انواع و نتایج آن بررسی شده است. نویسنده با مثال‌هایی از زبان عربی و اشعار جاهلی، نشان می‌دهد که چگونه واژگان در گذر زمان و تحت‌تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی و دینی، دچار تحول معنایی می‌شوند. عوامل تغییر معنا، از جمله انتقال زبان میان نسل‌ها، تأثیرپذیری از زبان‌های دیگر، و عوامل ادبی و فرهنگی، به تفصیل شرح داده شده‌اند. در ادامه، کتاب به نقش بافت در بیان معنا می‌پردازد و دیدگاه‌های علمای پیشین و معاصر را دربارهٔ رابطهٔ لفظ و معنا بررسی می‌کند. سپس اصطلاحات عقیدتی و انسانی در قرآن کریم تحلیل می‌شوند؛ برای نمونه، واژگانی مانند «رب»، «دین»، «شریعت»، «رسول»، «نبی»، «قضا و قدر»، «عبادت»، و همچنین اصطلاحات مربوط به شخصیت‌های انسانی همچون «مسلمان»، «مؤمن»، «محسن»، «منافق»، «فاسق» و «کافر» مورد واکاوی قرار می‌گیرند. در هر مورد، معنای واژه در شعر جاهلی و کاربرد آن در قرآن کریم مقایسه می‌شود تا میزان تغییر یا ثبات معنایی آن آشکار گردد. نویسنده نشان می‌دهد که برخی واژگان با ورود به فضای دینی و نزول قرآن، معنایی خاص و متمایز یافته‌اند و برخی دیگر همچنان معنای پیشین خود را حفظ کرده‌اند. این روند، نه‌تنها تحول زبان عربی را نشان می‌دهد، بلکه به فهم دقیق‌تر اصطلاحات قرآنی و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آن‌ها کمک می‌کند. در مجموع، کتاب «معناشناسی (جلد اول)» با رویکردی تطبیقی و تحلیلی، به بررسی عمیق تغییرات معنایی واژگان اسلامی در بستر شعر جاهلی و قرآن کریم می‌پردازد و تلاش می‌کند سازوکارهای تحول معنا را در این دو حوزهٔ زبانی روشن کند.

چرا باید کتاب معناشناسی (جلد اول) را بخوانیم؟

مطالعهٔ این کتاب فرصتی برای آشنایی با فرایند تغییر معنایی واژگان عربی و درک بهتر تفاوت‌های زبانی میان شعر جاهلی و قرآن کریم فراهم می‌کند. اثر حاضر با تحلیل نمونه‌های متعدد، نشان می‌دهد که چگونه واژگان در بسترهای مختلف تاریخی و فرهنگی دچار تحول می‌شوند و این تغییرات چه تأثیری بر فهم متون دینی و ادبی دارند. همچنین، کتاب به مخاطب کمک می‌کند تا با مبانی معناشناسی و روش‌های پژوهش تطبیقی در زبان‌شناسی آشنا شود و نگاه دقیق‌تری به اصطلاحات اسلامی و ریشه‌های آن‌ها پیدا کند. این اثر برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر زبان قرآن و زمینه‌های ادبی و فرهنگی آن هستند، منبعی ارزشمند به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حوزهٔ زبان‌شناسی، مطالعات قرآنی، ادبیات عربی و علاقه‌مندان به معناشناسی واژگان اسلامی مناسب است. همچنین، برای کسانی که دغدغهٔ فهم دقیق‌تر اصطلاحات قرآنی و تحولات معنایی آن‌ها را دارند، مطالعهٔ این اثر پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب معناشناسی (جلد اول)

«واژه «اصطلاح» امروزه بر معنایی اطلاق می‌شود که عامه مردم با آن آشنا بوده، بر کاربرد آن چه در استعمال خاص زبان و چه در آداب و رسوم اجتماعی و عرف حاکم اتفاق نظر داشته باشند. ضمن آنکه شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و دینی نیز در استعمال واژه‌ای در غیر معنای اصلی خود موثر است. این معنای جدید در کاربرد روزانه مردم چنان رایج می‌گردد که معنای لغوی و اصلی آن فراموش می‌شود یا در آستانه فراموشی قرار می‌گیرد. منظور از معنای اصطلاحی همان معنای نوین و جدید و مقصود از معنای لغوی همان معنای اصلی است. به عنوان مثال به دو واژه ادب و نقد دقت کنید. واژه ادب و مشتقات آن در لغت به معنای غذا است و آن چه مربوط به این معنا است. بنابراین آدب به معنای آشپز و ادیب همان کسی است که برای مردم و مهمانان بسیار غذا درست می‌کند. مأدبة نیز به معنای جمع شدن مردم اطراف غذا است. طرفة ابن عبد با افتخار به قوم خود می‌گوید: «ما در سرمای زمستان همه را به مهمانی همگانی دعوت می‌کنیم؛ به گونه‌ای که هیچ کدام از صاحب مهمانی و غذا (منظور: میزبان و آشپز) را در میان ما نمی‌بینی که برخی را به مهمانی دعوت کند و برخی دیگر را نه؛ یعنی همه را دعوت می‌کنند.» طرفه افتخار می‌کند که آشپز قبیله وی در زمستان، آن گاه که غذای مردم کاستی می‌گیرد؛ تمامی مردمان را بدون استثنا، به‌ویژه آنان که زندگی‌شان وابسته به دامپروری در بیابان‌ها بود به طعام دعوت می‌کند. این معنا در اشعار جاهلی به دلیل وجود بیابان‌های بسیار خشک و شیوه زندگی قبیله‌های عرب مشهور و شناخته شده بود. به این ترتیب معنای این لفظ به دلیل سفره‌های طعام بسیاری که آدب و ادیب بر پا می‌کردند تغییر کرد و معنای انسان بخشنده یافت. از آن جا که کلام انسان بخشنده به ناچار باید آراسته و پیراسته باشد و با مردم نیکو رفتار کند، شاید به همین دلیل از آن پس لفظ ادب به سخن زیبا و والا گفته شد؛ زیرا این نوع سخن از انسان بخشنده سر می‌زند.»