کتاب بیمه و تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام

کتاب الکترونیکی «بیمه و تأمین اجتماعی: دیدگاه اسلام» نوشتهٔ محمد حسین ابراهیمی و با ویراستاری محمد عبدعلی، اثری پژوهشی است که به بررسی جایگاه بیمه و تأمین اجتماعی در فقه اسلامی می‌پردازد. این کتاب توسط نشر موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی منتشر شده و به موضوعاتی چون تاریخچه بیمه، انواع بیمه، جایگاه بیمه در فقه شیعه و سنی، استقلال عقد بیمه، دلایل صحت بیمه و ابعاد شرعی تأمین اجتماعی می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بیمه و تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام

«بیمه و تأمین اجتماعی: دیدگاه اسلام» اثری پژوهشی در حوزهٔ ناداستان و مطالعات فقهی-حقوقی است که به تحلیل جایگاه بیمه و تأمین اجتماعی در نظام حقوقی و اجتماعی اسلام می‌پردازد. محمد حسین ابراهیمی در این کتاب، با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، ابتدا تاریخچه و انواع بیمه را در جهان و ایران مرور کرده و سپس به بررسی دیدگاه‌های مختلف فقهای شیعه و سنی دربارهٔ مشروعیت بیمه و تأمین اجتماعی می‌پردازد. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا مفاهیم پایه‌ای بیمه و تأمین اجتماعی را شرح می‌دهد و سپس به مسائل فقهی و حقوقی مرتبط با این دو مقوله وارد می‌شود. اثر حاضر، علاوه‌بر پرداختن به مبانی نظری، به بررسی تطبیقی قوانین و مقررات بیمه و تأمین اجتماعی در ایران و جهان اسلام نیز توجه دارد و تلاش می‌کند تصویری جامع از تحولات تاریخی، فقهی و حقوقی این حوزه ارائه دهد. کتاب برای مخاطبانی نوشته شده که علاقه‌مند به فهم عمیق‌تر نسبت میان آموزه‌های اسلامی و نظام‌های مدرن بیمه و تأمین اجتماعی هستند.

خلاصه کتاب بیمه و تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام

کتاب «بیمه و تأمین اجتماعی: دیدگاه اسلام» با مروری بر تاریخچه بیمه در جهان و ایران آغاز می‌شود و نشان می‌دهد که بیمه، از شکل‌های ابتدایی مانند بیمه دریایی در چین باستان تا شکل‌های مدرن امروزی، همواره پاسخی به نیازهای اجتماعی و اقتصادی بشر بوده است. نویسنده، بیمه را قراردادی می‌داند که در آن یک طرف متعهد می‌شود در قبال دریافت مبلغی، خسارت‌های احتمالی طرف دیگر را جبران کند. در ادامه، انواع بیمه شامل بیمه اشیاء، بیمه مسئولیت مدنی و بیمه اشخاص معرفی می‌شود و تفاوت بیمه‌های بازرگانی و اجتماعی نیز شرح داده می‌شود. بخش مهمی از کتاب به بررسی جایگاه بیمه در فقه اسلامی اختصاص دارد. نویسنده دیدگاه‌های فقهای شیعه و سنی را دربارهٔ صحت یا بطلان عقد بیمه بررسی کرده و به آرای شخصیت‌هایی چون «آیت‌الله حکیم»، «آیت‌الله خویی»، «امام خمینی» و برخی علمای اهل سنت اشاره می‌کند. در این بخش، استدلال‌های فقهی دربارهٔ استقلال عقد بیمه، شرایط صحت آن و دلایل مشروعیت بیمه از منظر قرآن، سنت و روایات مطرح می‌شود. همچنین به ایرادهایی مانند وجود غرر (ابهام و خطر) در قرارداد بیمه و پاسخ فقها به این ایرادها پرداخته شده است. در ادامه، کتاب به موضوع تأمین اجتماعی می‌پردازد و تاریخچه و ساختار نظام تأمین اجتماعی در ایران و جهان را بررسی می‌کند. نویسنده تأکید دارد که تأمین اجتماعی، ریشه در آموزه‌های اسلامی مانند اصل «تکافل اجتماعی» دارد و در طول تاریخ، مسلمانان موظف به حمایت از نیازمندان بوده‌اند. در بخش‌های پایانی، ابعاد شرعی برخی مسائل تأمین اجتماعی مانند استفاده از دفترچه درمان دیگران، پرداخت حق بیمه توسط کارفرما و امکان استفاده از وجوهات شرعیه برای تأمین اجتماعی بررسی می‌شود. کتاب تلاش می‌کند نشان دهد که بیمه و تأمین اجتماعی، نه‌تنها با مبانی فقهی اسلام ناسازگار نیستند، بلکه می‌توانند در چارچوب اصول اسلامی، به‌عنوان ابزارهایی برای تحقق عدالت اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه به‌کار روند.

چرا باید کتاب بیمه و تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند، به یکی از مسائل مهم و معاصر جوامع اسلامی یعنی نسبت بیمه و تأمین اجتماعی با آموزه‌های فقهی می‌پردازد. مطالعهٔ آن برای کسانی که دغدغهٔ انطباق نظام‌های مدرن با مبانی دینی دارند، فرصتی فراهم می‌کند تا با استدلال‌های فقهی و حقوقی پیرامون مشروعیت بیمه و تأمین اجتماعی آشنا شوند. اثر حاضر، با بررسی آرای فقهای برجسته و تحلیل تطبیقی قوانین، به پرسش‌های رایج دربارهٔ حلال یا حرام بودن بیمه، استقلال عقد بیمه و جایگاه تأمین اجتماعی در اسلام پاسخ می‌دهد. همچنین، کتاب به مسائل عملی و روزمره مانند استفاده از دفترچه درمان و پرداخت حق بیمه نیز توجه دارد و تلاش می‌کند تصویری واقع‌بینانه از چالش‌ها و راه‌حل‌های فقهی ارائه دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای پژوهشگران حوزهٔ فقه و حقوق اسلامی، دانشجویان رشته‌های حقوق، علوم اجتماعی و اقتصاد، مدیران و کارشناسان بیمه و تأمین اجتماعی و همچنین علاقه‌مندان به مباحث تطبیقی دین و جامعه مفید است. به‌ویژه کسانی که به دنبال فهم مبانی شرعی بیمه و تأمین اجتماعی یا مواجهه با پرسش‌های فقهی در این زمینه هستند، می‌توانند از مطالب کتاب بهره ببرند.

بخشی از کتاب بیمه و تأمین اجتماعی از دیدگاه اسلام

«بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازاء دریافت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران کند و یا در قبال آن وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار و وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق‌بیمه و آنچه که بیمه می‌شود، موضوع بیمه می‌نامند. بیمه اشکال مختلفی دارد از آن جمله شکل اجباری و اختیاری آن است. بیمه‌های اجباری بیشتر در مورد کارگران یا طبقاتی کاربرد دارد که با درآمدی متوسط زندگی می‌کنند و از لحاظ مادی در هنگام وقوع حوادث و خطرهایی که منجر به خسارت و زیان می‌شود، قدرت تحمل یا جبران را ندارند و از لحاظ معنوی نیز فاقد حس پیش‌بینی و مال‌اندیشی‌اند تا برای چنین مواردی اندوخته‌ای داشته باشند. بنابراین، دولت برای حمایت از آنها از بیمه‌های اجباری استفاده می‌کند. شکل دیگر بیمه اختیاری و مربوط به کسانی است که می‌توانند با پرداخت حق‌بیمه متناسب، اموال و مسئولیت خود را بیمه کنند. بیمه‌ها از نظر نوع و طبیعت خطر نیز به دو دسته بزرگ بیمه‌های دریایی و بیمه‌های غیردریایی یا زمینی تقسیم می‌شود. بیمه‌های دریایی خطر ناشی از دریا، یعنی مخاطراتی را که طی مسافرت دریایی برای کالاها و کشتی ممکن است رخ دهد بیمه می‌کند و بیمه‌های غیردریایی به دو دسته بزرگ بیمه‌های بازرگانی و بیمه‌های اجتماعی تقسیم می‌شود.»