کتاب تاویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت

کتاب «تأویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت» نوشتهٔ سید یدالله یزدان‌پناه و با تحقیق و نگارش سعید هلالیان اثری پژوهشی در حوزهٔ مطالعات قرآنی و عرفان اسلامی است که نشر آلاحمد آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی مفهوم تأویل در قرآن و سنت اسلامی، به‌ویژه از منظر عرفا و حکمای اسلامی می‌پردازد و تلاش می‌کند نسبت تأویل عرفانی را با تفسیر و فهم بطون شریعت روشن کند. موضوع اصلی کتاب، تحلیل انواع تأویل، مبانی و روش‌های آن و نیز آسیب‌شناسی و شبهات پیرامون تأویل است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت

در «تأویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت» سید یدالله یزدان‌پناه با همکاری سعید هلالیان، به یکی از مهم‌ترین مباحث تفسیری و معرفتی در سنت اسلامی پرداخته شده است. این کتاب در قالب ناداستان و پژوهشی، به‌صورت مفصل به موضوع تأویل و تفسیر باطنی قرآن می‌پردازد و جایگاه آن را در میان علوم اسلامی بررسی می‌کند. ساختار کتاب شامل مقدمه‌ای دربارهٔ ضرورت و اهمیت تأویل، تعریف و تبیین مفاهیم کلیدی، و سپس تحلیل انواع تأویل از منظر عرفا و حکمای صدرایی است. در ادامه، مبانی هستی‌شناختی، زبان‌شناختی و معرفت‌شناختی تأویل، روش‌های دستیابی به بطون شریعت، و آسیب‌ها و شبهات مرتبط با تأویل مورد بحث قرار گرفته‌اند. کتاب با نگاهی تاریخی به سیر تفسیرهای تأویلی و معرفی آثار شاخص در این حوزه، تصویری جامع از روند تطور این اندیشه در سنت اسلامی ارائه می‌دهد. این اثر برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به مطالعات قرآنی و عرفان اسلامی، منبعی غنی و تحلیلی به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب تاویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت

کتاب «تأویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت» با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چگونه می‌توان به بطون و لایه‌های پنهان قرآن کریم دست یافت و نقش تأویل در این مسیر چیست. نویسنده ابتدا به تعریف تأویل در لغت و اصطلاح می‌پردازد و تفاوت آن را با تفسیر روشن می‌سازد. سپس با استناد به آیات قرآن و روایات اهل‌بیت، نشان می‌دهد که قرآن دارای بطون متعدد است و فهم این بطون، نیازمند رویکردی فراتر از ظاهر الفاظ است. در این میان، تأویل عرفانی به‌عنوان روشی برای رسیدن به عمق معانی قرآن معرفی می‌شود که از سوی عارفان و حکمای اسلامی توسعه یافته است. در ادامه، سه نوع اصلی تأویل یعنی تأویل طولی، تأویل عرضی و تأویل تطبیقی (جری) معرفی و تحلیل می‌شوند. تأویل طولی به حرکت از ظاهر به باطن و کشف لایه‌های معنایی عمیق‌تر اشاره دارد؛ تأویل عرضی به تنوع معانی در یک سطح و امکان برداشت‌های متعدد از یک آیه می‌پردازد؛ و تأویل تطبیقی یا جری، به انطباق مفاهیم قرآنی بر مصادیق جدید و عصری توجه دارد. نویسنده برای هر یک از این انواع، مبانی فلسفی، زبان‌شناختی و معرفت‌شناختی را بررسی می‌کند و نمونه‌هایی از کاربرد آن‌ها در آثار عرفا و حکمای صدرایی ارائه می‌دهد. در بخش‌های بعدی، به دیگر انواع تأویل مانند تأویل هستی‌شناسانه، تأویل حروف و اعداد، تأویل ذوقی و تأویل خواب اشاره می‌شود. همچنین، ضوابط و شروط لازم برای تأویل صحیح، آسیب‌ها و شبهات رایج (مانند ذوقی بودن یا اختصاص تأویل به معصومان) و پاسخ به این شبهات مورد توجه قرار می‌گیرد. کتاب با مروری بر سیر تاریخی تفسیرهای تأویلی و معرفی آثار مهم در این حوزه، تلاش می‌کند جایگاه تأویل عرفانی را در سنت اسلامی تثبیت کند و نشان دهد که این رویکرد، نه‌تنها ریشه در قرآن و روایات دارد، بلکه می‌تواند راهگشای فهم عمیق‌تر متون دینی باشد.

چرا باید کتاب تاویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و جامع به یکی از مباحث بنیادین مطالعات قرآنی و عرفان اسلامی می‌پردازد و تلاش می‌کند نسبت میان ظاهر و باطن شریعت را از منظر تأویل عرفانی روشن کند. از ویژگی‌های شاخص این اثر، بررسی دقیق انواع تأویل و روش‌های دستیابی به بطون قرآن است که با استناد به متون دینی و آثار عرفا و حکمای اسلامی صورت گرفته است. همچنین، کتاب به آسیب‌شناسی و نقد شبهات رایج دربارهٔ تأویل می‌پردازد و تلاش می‌کند معیارهای فهم صحیح بطون شریعت را تبیین کند. مطالعهٔ این کتاب برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر قرآن و سنت اسلامی هستند، فرصتی برای آشنایی با مبانی و روش‌های تأویل و تفسیر باطنی فراهم می‌آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان حوزهٔ مطالعات قرآنی، عرفان اسلامی، فلسفه و الهیات مناسب است. همچنین، برای علاقه‌مندان به مباحث تفسیر، تأویل و فهم بطون شریعت و کسانی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر متون دینی را دارند، اثری کاربردی به‌شمار می‌آید. مطالعهٔ این اثر به کسانی پیشنهاد می‌شود که به دنبال راهی برای درک لایه‌های پنهان قرآن و سنت اسلامی هستند.

بخشی از کتاب تاویل عرفانی و تفسیر بطون شریعت

«متون دینی، یعنی قرآن کریم و روایات و سیرهٔ معتبر معصومان، مهم‌ترین منابع دسترسی به آموزه‌های اسلام، به‌ویژه در عصر غیبت هستند. بدین‌جهت، از دیرباز فهم متون دینی از دغدغه‌های اصلی عالمان دین و متدیّنان بوده است. عالمان بزرگ دین با تلاش‌های گسترده، متنوع و پیگیر تاریخی خویش، مباحث زیادی پیرامون این مقصد برانگیخته‌اند تا آنجا که بخشی از مباحث روش‌شناختی فهم دین در قالب علوم و فنونی جداگانه، همچون علم اصول و دیگر علوم دخیل در اجتهاد، بروز و ظهور یافته است. در این میان، عالمان فرزانه و صاحبان معرفت برای فهم معارف والای هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و... مطرح در متون دینی نیز کوشش‌های بسیار کرده‌اند. از جمله آنکه مبحثی به‌نام «تأویل» گشوده و آن را به‌عنوان تنها راه مؤثر و نافذ برای رسیدن به اسرار آیات و روایات و بطون معارف شریعت به همگان شناسانده‌اند. البته، آنان در نیل بدین شیوه و به‌کارگیری آن، از نور منیر کتاب کریم و مشکات و مصباح رسالت و ولایت، اقتباس و استمداد جسته‌اند. از این‌رو بررسی مسئلهٔ تأویل و اصول و مبانی و کاربردهای آن در متون دینی و نیز سنجش کار اهل‌معرفت نسبت بدان‌ها اهمیت وافری دارد که در اینجا بدان اشاراتی می‌گردد.»