کتاب زنان در زمانه استالین

کتاب زنان در زمانه استالین با عنوان اصلی Womn in the stalin era ویراستهٔ «ملانی ایلیچ» و ترجمهٔ «سمیه طباطبایی»، اثری پژوهشی دربارهٔ وضعیت، نقش و تجربه‌های زنان در اتحاد جماهیر شوروی در دورهٔ حکومت استالین (۱۹۵۳ - ۱۹۲۸) است. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات پژوهشگران غربی را گردآورده که هر یک از زاویه‌ای متفاوت به موضوع زنان، جنسیت و سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی شوروی پرداخته‌اند. نشر بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه این کتاب را در سال ۱۴۰۲ منتشر کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب زنان در زمانه استالین اثر ملانی ایلیچ

کتاب «زنان در زمانهٔ استالین» به بررسی زندگی و جایگاه زنان در اتحاد جماهیر شوروی در دورهٔ استالین پرداخته است. «ملانی ایلیچ» (Melanie Ilic)، نویسندهٔ این کتاب با گردآوری مقالات پژوهشگران مختلف از کشورهای غربی، تصویری چندلایه و متنوع از تجربه‌های زنان شوروی ارائه داده است. این کتاب در قالب ناداستان و به‌صورت مجموعه مقالات تدوین شده و هر فصل آن به موضوعی خاص دربارهٔ زنان در این دوره اختصاص دارد؛ از سیاست‌های دولتی و نقش زنان در اقتصاد و خانواده تا بازنمایی زنان در ادبیات، هنر و رسانه‌های شوروی. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که هر مقاله با رویکردی متفاوت، بخشی از واقعیت‌های تاریخی و اجتماعی زنان را آشکار می‌کند و در کنار هم تصویری جامع‌تر از وضعیت زنان در دورهٔ استالین به دست می‌دهد.

عنوان برخی از مقالات کتاب «زنان در زمانهٔ استالین» عبارت است از «کارگران زن و بازی: تصویری از اوقات فراغت در مجلهٔ رابوتنیتسا در دو دههٔ اول قدرت شوروی»، «"مراقبت‌های مادرانه": زنان کارگر و باورهای رایج در روسیهٔ عصر استالین (۱۹۳۴ - ۱۹۴۱)»، «زنان تراکتورسوار؛ بازنمایی‌ها و واقعیت‌ها»، «داستان ناگفتهٔ زنان فعال اجتماعی در دههٔ ۱۹۳۰» و «نویسندگان زن در دههٔ ۱۹۳۰؛ سازش یا براندازی؟». این اثر نه‌تنها به سیاست‌های رسمی و روایت‌های دولتی می‌پردازد، بلکه به ناگفته‌ها، سکوت‌ها و مقاومت‌های زنان نیز توجه دارد و از منابع متنوعی همچون اسناد آرشیوی، خاطرات، مطبوعات و تحلیل‌های فرهنگی بهره گرفته است. این کتاب نخستین‌بار در سال ۲۰۰۱ میلادی منتشر شده است. نام نویسندگان مقاله‌های کتاب حاضر عبارت است از:

«لین آتوود» (مدرس ارشد مطالعات روسیه، دانشگاه منچستر)، «ماری باکلی» (استاد سیاست، کالج رویال هالووی، دانشگاه لندن)، «چوی چاترجی» (استادیار تاریخ، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، لس‌آنجلس)، «سوزان کُنز» (پژوهشگر تاریخ زنان در دوره استالین)، «سارا دیویس» (مدرس تاریخ، دانشگاه دورهام)، «وندی گلدمن» (استادیار تاریخ، دانشگاه کارنگی ملون)، «روزالین مارش» (استاد مطالعات روسیه، دانشگاه باث)، «اما میسون» (دانشجوی دکتری مطالعات روسیه و اروپای شرقی، دانشگاه بیرمنگام)، «سوزان ای. رید» (مدرس هنرهای تجسمی، دانشگاه شفیلد) و «کارمن شیده» (مدرس تاریخ روسیه و شوروی، دانشگاه بازل).

خلاصه کتاب زنان در زمانه استالین

کتاب با تمرکز بر سال‌های ۱۹۲۸ تا ۱۹۵۳ میلادی، به بررسی تحولات جایگاه زنان در جامعهٔ شوروی می‌پردازد. نویسندگان مقالات این مجموعه با تکیه بر اسناد تاریخی، خاطرات، مطبوعات و تحلیل‌های فرهنگی نشان می‌دهند که سیاست‌های شوروی دربارهٔ زنان، از دههٔ ۱۹۲۰ تا دههٔ ۱۹۳۰ میلادی دستخوش تغییرات اساسی شد. در دههٔ ۱۹۲۰، سیاست‌های زن‌محور و الهام‌گرفته از فمینیسم، آزادی‌های بیشتری برای زنان به ارمغان آورد، اما با آغاز دههٔ ۱۹۳۰ و تثبیت استالینیسم، این سیاست‌ها جای خود را به رویکردی ابزاری داد که زنان را عمدتاً به‌عنوان نیروی کار و مادران آیندهٔ ملت می‌دید. در این دوره، زنان به‌طور گسترده‌ای وارد نیروی کار صنعتی و کشاورزی شدند و نقش مهمی در اقتصاد و حتی دفاع از کشور در جنگ جهانی دوم ایفا کردند؛ بااین‌حال این مشارکت گسترده به‌معنای رهایی کامل نبود؛ زنان همچنان مسئولیت‌های خانه‌داری و مراقبت از خانواده را بر دوش داشتند و با تبعیض‌های ساختاری و نگرش‌های مردسالارانه مواجه بودند. کتاب به موضوعاتی همچون انحلال سازمان‌های ویژهٔ زنان (مانند «ژنوتدل»)، بازگشت ارزش‌های سنتی در سیاست‌های اجتماعی، نقش زنان در ادبیات و هنر و مقاومت‌های خاموش زنان در برابر سیاست‌های استالینیستی می‌پردازد؛ همچنین تجربه‌های زنان در اردوگاه‌های کار اجباری، نقش مادران در دوران جنگ و پس از آن و چالش‌های زنان در مواجهه با سیاست‌های جمعیت و خانواده بررسی شده است. کتاب «زنان در زمانهٔ استالین» تصویری چندوجهی از زنان شوروی ارائه می‌دهد؛ زنانی که همزمان عاملان و قربانیان سیاست‌های کلان بودند و در میان روایت‌های رسمی و واقعیت‌های زندگی روزمره، برای هویت و حقوق خود مبارزه می‌کردند.

چرا باید کتاب زنان در زمانه استالین را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی مستند و چندصدایی به یکی از مهم‌ترین و کمتربررسی‌شده‌ترین جنبه‌های تاریخ شوروی می‌پردازد؛ تجربهٔ زنان در دورهٔ استالین. خواننده با مطالعهٔ این اثر، نه‌تنها با سیاست‌ها و ساختارهای رسمی آشنا می‌شود، بلکه با روایت‌های شخصی، مقاومت‌ها و ناگفته‌های زنان نیز روبه‌رو خواهد شد. استفاده از منابع متنوع و تحلیل‌های بین‌رشته‌ای، امکان درک عمیق‌تری از پیچیدگی‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن دوران را فراهم می‌کند. این کتاب برای کسانی که به تاریخ اجتماعی، مطالعات جنسیت و تحولات سیاسی قرن بیستم علاقه دارند، فرصتی برای بازنگری در روایت‌های غالب و کشف زوایای پنهان تاریخ فراهم می‌آورد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی، مطالعات زنان، پژوهشگران علوم سیاسی و کسانی که دغدغهٔ شناخت تحولات جنسیتی و اجتماعی در جوامع توتالیتر را دارند، مفید است؛ همچنین این اثر برای دانشجویان رشته‌های تاریخ، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی که به‌دنبال تحلیل‌های عمیق دربارهٔ نقش زنان در ساختارهای قدرت و سیاست هستند، پیشنهاد می‌شود.

درباره ملانی ایلیچ

«ملانی ایلیچ» (Melanie Ilic) زادهٔ سال ۱۹۶۲ میلادی، متخصص تاریخ شوروی و استاد دانشگاه گلاسترشر و بیرمنگام در انگلستان بوده است. کتاب «زنان در زمانهٔ استالین» نوشتهٔ این نویسنده است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

مجله‌های معتبر تاریخی و علوم انسانی مانند Slavic Review و The Russian Review این کتاب را به‌عنوان اثری مهم برای مطالعهٔ تاریخ شوروی و مطالعات جنسیتی توصیه کرده‌اند؛ همچنین نقدهایی در این مجلات به نقاط قوت و برخی محدودیت‌های کتاب پرداخته‌اند، اما در کل ارزیابی‌ها مثبت بوده است.

بخشی از کتاب زنان در زمانه استالین

«این استدلال که کنش‌های فعال اجتماعی تا حدی رویکردهای توتالیتر را به چالش می‌کشد بر این اساس استوار است که این «زنِ تقویت‌کنندهٔ روحیه عمومی» به طور کلی مطابق با اولویت‌های حزب رفتار می‌کرد اما او هنوز هم فرصتی برای ابتکار عمل شخصی در اختیار داشت. گرچه جنبشِ گسترده‌تر همسران که وی در آن مشارکت داشت رسماً از سوی رژیم تشویق می‌شد بااین‌حال گروه‌های مختلف زنانِ عضو آن برای تعیین وظایف خود آزادی عمل داشتند. تلاش‌های حزب برای هدایت جنبش مانع از این نشد که اعضا اهداف خود را تعریف کنند. به‌رغم الگوهای معمول در رفتار فعال اجتماعی، به‌ویژه در روسیهٔ مرکزی، اوکراین، اورال و سیبری غربی، جایی که آن‌ها به‌ویژه فعال بودند، تفاوت‌ها مشهود بود. علاوه بر این، حزب محلی اغلب او را نادیده می‌گرفت و نتوانست حمایت یا تشویقش کند. بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که حزب در همه جا نقش هدایت‌گر، جهت‌دهنده و کنترل‌کننده را داشته است. منابع اولیه از طیف وسیع واکنش‌های احزاب محلی پرده برمی‌دارند؛ از واکنش‌های حمایت‌کننده تا خصمانه. این سخن دربارهٔ سازمان‌های صنفی و کمیتهٔ کارخانه‌ها نیز صادق است. در این بینْ تضادی در میان است: بین رفتار مطلوب رسمی احزاب محلی با آنچه که اعضای آن در عمل انجام می‌دادند. رژیم ممکن است تلاش کرده باشد که فعال اجتماعی را «از بالا» هدایت کند و جنبش همسران را براساس اولویت‌های خود بسیج کند ولی میزان موفقیت در مناطق مختلف متفاوت بود؛ زیرا احزاب محلی و سازمان‌های صنفی گوناگون با فعال اجتماعی رفتار متفاوتی داشتند.»