کتاب دفترچه تنبور

کتاب الکترونیکی «دفترچهٔ تنبور» نوشتهٔ حمزه طاهری و با همکاری تصویرگر سیامک پورجبار و طراح گرافیک شبنم قویدست، اثری آموزشی در حوزهٔ موسیقی ایرانی و به‌ویژه ساز تنبور است که توسط نشر کناد منتشر شده است. این کتاب به صورت درس‌به‌درس، مفاهیم تئوری موسیقی، تکنیک‌های نوازندگی و قطعات مختلف را برای هنرجویان و علاقه‌مندان به تنبور گردآوری کرده است. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دفترچه تنبور

«دفترچهٔ تنبور» اثری آموزشی است که با هدف ایجاد یک منبع جامع و منسجم برای هنرجویان و علاقه‌مندان به ساز تنبور تدوین شده است. این کتاب در قالب ۶۰ درس، از مباحث پایه‌ای تئوری موسیقی و تکنیک‌های اولیهٔ نوازندگی تا اجرای قطعات و مقام‌های مختلف را پوشش می‌دهد. ساختار کتاب به گونه‌ای طراحی شده که مطالب به صورت پلکانی و با پیشرفت تدریجی ارائه می‌شوند؛ ابتدا مفاهیم ساده و پایه مطرح می‌شود و سپس به تمرین‌ها و قطعات پیشرفته‌تر پرداخته می‌شود. در کنار آموزش نت‌نویسی و تکنیک‌های اجرایی، قطعاتی از موسیقی فولکلور، عرفانی و کلاسیک ایرانی نیز در کتاب گنجانده شده است. این اثر علاوه بر متن آموزشی، با تصاویر و نمودارهای کاربردی همراه است و در برخی بخش‌ها به ویدئوهای آموزشی نیز ارجاع داده می‌شود. «دفترچهٔ تنبور» حاصل بیش از دو دهه تجربهٔ نوازندگی و آموزش حمزه طاهری است و تلاش شده تا نیازهای هنرجویان در سطوح مختلف را پاسخ دهد.

خلاصه کتاب دفترچه تنبور

این کتاب با معرفی ساز تنبور و جایگاه آن در موسیقی ایرانی آغاز می‌شود و سپس به آموزش گام‌به‌گام مفاهیم تئوری موسیقی می‌پردازد. در ابتدا، نحوهٔ صحیح دست گرفتن ساز، مضراب‌کاری و انگشت‌گذاری به زبان ساده توضیح داده می‌شود. پس از آن، نت‌نویسی و جایگاه نت‌ها روی دستهٔ ساز، تقسیم‌بندی زمانی نت‌ها و روش‌های کوک‌کردن تنبور با دو شیوهٔ رایج (کوک طرزی و کوک شیخ امیری) آموزش داده می‌شود. در ادامه، کتاب به معرفی و تمرین چهار نوع مضراب اصلی در تنبورنوازی می‌پردازد و تکنیک‌هایی مانند اشاره و کنده را نیز شرح می‌دهد. بخش قابل توجهی از کتاب به اجرای قطعات مختلف اختصاص دارد؛ این قطعات شامل تصنیف‌ها، دوبیتی‌ها، مقام‌های مجازی و قطعات فولکلور از مناطق مختلف ایران است. هر قطعه با نت‌نویسی دقیق و توضیحات لازم برای اجرا ارائه شده است. در بخش‌های پایانی، قطعاتی از بزرگان موسیقی ایرانی و مقام‌های عرفانی نیز گنجانده شده که هنرجو را با تنوع سبک‌ها و ریتم‌ها آشنا می‌کند. کتاب با هدف آموزش عملی و کاربردی، هنرجو را از مراحل ابتدایی تا اجرای قطعات پیشرفته همراهی می‌کند و در هر مرحله نکات کلیدی برای بهبود نوازندگی ارائه می‌دهد.

چرا باید کتاب دفترچه تنبور را خواند؟

این کتاب برای کسانی که به دنبال یادگیری اصولی و مرحله‌به‌مرحلهٔ ساز تنبور هستند، یک منبع ساختارمند و قابل اتکا فراهم می‌کند. ترکیب آموزش تئوری، تکنیک‌های اجرایی و ارائهٔ قطعات متنوع از موسیقی ایرانی، امکان تمرین و پیشرفت تدریجی را برای هنرجویان فراهم می‌سازد. همچنین، ارجاع به ویدئوهای آموزشی و استفاده از تصاویر و نمودارها، یادگیری را ملموس‌تر و کاربردی‌تر می‌کند. «دفترچهٔ تنبور» با پوشش دادن طیف وسیعی از قطعات و مقام‌ها، به هنرجو کمک می‌کند تا با فرهنگ و تاریخ موسیقی تنبور نیز آشنا شود.

خواندن کتاب دفترچه تنبور را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این اثر در دسته‌ی کتاب‌های موسیقی قرار می‌گیرد و برای هنرجویان مبتدی و متوسط ساز تنبور، علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی، معلمان موسیقی و کسانی که به دنبال منبعی برای تمرین قطعات و مقام‌های مختلف تنبور هستند مناسب است. همچنین برای افرادی که به دنبال یادگیری تئوری موسیقی و تکنیک‌های اجرایی سازهای زهی ایرانی‌اند، کاربردی خواهد بود.

فهرست کتاب دفترچه تنبور

- تئوری موسیقی (بخش‌های اول تا پنجم): معرفی مفاهیم پایهٔ موسیقی، نحوهٔ دست گرفتن ساز، مضراب‌کاری، انگشت‌گذاری، نت‌نویسی و تقسیم‌بندی زمانی نت‌ها، آموزش کوک‌کردن ساز با دو روش رایج. - تمرین‌های مقدماتی: تمرین‌های گام‌به‌گام برای تقویت تکنیک‌های دست راست و چپ، اجرای مضراب‌های مختلف و آشنایی با ریتم‌ها. - قطعات و تصنیف‌ها: اجرای قطعاتی مانند «نوایی»، «الله الله»، «دوبیتی دشتی»، «از خون جوانان وطن لاله دمیده»، «ساری گلین»، «بهار دلنشین»، «مست و دیوانه» و بسیاری دیگر از آثار فولکلور، عرفانی و کلاسیک ایرانی. - مقام‌ها و قطعات مجازی: معرفی و اجرای مقام‌هایی مانند «جلوشاهی»، «چوپی»، «سماع سه‌جار»، «گل و خار» و ... - تکنیک‌های پیشرفته: آموزش اشاره، کنده (در انواع مختلف)، مضراب‌های ترکیبی و نت نقطه‌دار. - بخش‌های تکمیلی: قطعات و تمرین‌های ویژه برای هنرجویان پیشرفته، همراه با توضیحات و نکات اجرایی. این ساختار به هنرجو امکان می‌دهد تا از مفاهیم پایه تا اجرای قطعات پیچیده، مسیر یادگیری را به صورت منسجم طی کند.

بخشی از کتاب دفترچه تنبور

«در مورد دستی که قرار است وظیفهٔ مضراب‌کاری را به‌عهده بگیرد (راست یا چپ) توجه داشته باشید که ساعد به گونه‌ای روی کاسهٔ ساز قرار می‌گیرد که با رهاکردن دست دیگر از زیر دسته تعادل ساز حفظ شود و تغییری در وضعیت ساز ایجاد نشود و در عین حال پنجه در محدودهٔ گلویی ساز قرار گیرد. در مورد دستی که به پرده‌گیری و انگشت‌گذاری خواهد پرداخت باید بدانیم که مچ دست باید کاملا حالت طبیعی داشته باشد و هیچ گونه زاویه یا شکستی نداشته باشد؛ دستهٔ ساز نیز روی طرف داخلی دست و در محل اتصال انگشت اشاره و کف دست قرار خواهد گرفت. در این درس فقط در مورد دو مضراب از چهار مضراب اصلی در تنبورنوازی صحبت خواهیم کرد. مضراب راست: با حرکت دست از بالا به پایین و حول محور ساعد، با اندکی فاصله گرفتن انگشت اشاره از سایر انگشت‌ها به سمت داخل دست، با نوک انگشت اشاره (نه ناخن)، هر سه سیم لمس می‌شوند و در انتها انگشت‌ها به حالت کاملا نرمال و عادی خود برمی‌گردند. مضراب چپ: با حرکت دست از پایین به بالا و حول محور ساعد، با اندکی فاصله گرفتن انگشت اشاره از سایر انگشت‌ها به سمت داخل دست، با نوک انگشت اشاره (نه ناخن)، هر سه سیم لمس می‌شوند و در انتها انگشت‌ها به حالت کاملا عادی و نرمال خود برمی‌گردند.»