کتاب فلک خوانی

معرفی کتاب فلک خوانی

کتاب الکترونیکی «فلک‌خوانی (مجموعه مقالات)» با گزینش، برگردان و ویرایش کیوان پهلوان و احمد صدری، توسط نشر روزآمد منتشر شده است. این اثر مجموعه‌ای از مقالات پژوهشی دربارهٔ مفهوم «فلک» در ادبیات و موسیقی فارسی، به‌ویژه در حوزهٔ تاجیکستان و خراسان بزرگ است. کتاب به بررسی جایگاه «فلک» در شعر، موسیقی محلی و فرهنگ شفاهی می‌پردازد و مخاطب را با ریشه‌ها و تحولات این ژانر آشنا می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب فلک خوانی

«فلک‌خوانی» اثری پژوهشی است که به بررسی مفهوم و جایگاه «فلک» در ادبیات و موسیقی فارسی می‌پردازد. این کتاب در قالب مجموعه‌ای از مقالات، با تمرکز بر منطقهٔ فرهنگی خراسان بزرگ و سرزمین نوروز، به تحلیل نقش «فلک» در شعر کلاسیک، ادبیات شفاهی و موسیقی سنتی تاجیکستان می‌پردازد. نویسندگان با بهره‌گیری از منابع مختلف، به ویژه آثار پژوهشگران تاجیک، تلاش کرده‌اند تا ابعاد مختلف این ژانر را از منظر تاریخی، ادبی و موسیقایی واکاوی کنند. کتاب به موضوعاتی چون حضور «فلک» در رباعیات خیام، شاهنامهٔ فردوسی، اشعار صوفیه و ادبیات مردمی می‌پردازد و ارتباط آن را با ژانرهای موسیقی محلی و سازهایی چون دوتار بررسی می‌کند. همچنین، به تأثیر «فلک» بر موسیقی معاصر تاجیک و پیوند آن با آیین‌ها و رسوم مردمی اشاره شده است. این اثر نخستین پژوهش جامع دربارهٔ «فلک‌خوانی» به زبان فارسی در ایران به شمار می‌رود و تصویری کلی از روند تاریخی و فرهنگی این پدیده ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب فلک خوانی

در «فلک‌خوانی»، مفهوم «فلک» به عنوان نمادی از سرنوشت، چرخ روزگار و تقدیر در ادبیات و موسیقی فارسی بررسی می‌شود. کتاب نشان می‌دهد که «فلک» در شعر فارسی، به ویژه رباعیات خیام و شاهنامهٔ فردوسی، اغلب با مضامینی چون شکایت از بیداد زمانه، جبر و ناعدالتی، غم غربت و ناملایمات زندگی همراه است. این مفهوم در ادبیات صوفیانه نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و به عنوان پلی میان انسان و آفریدگار، ابزاری برای بیان راز و نیاز و درد دل مردمان بوده است. در موسیقی سنتی تاجیکستان، «فلک» به عنوان ژانری آوازی و سازی با ساختارهای خاص، در مراسم و آیین‌های مردمی اجرا می‌شود و اغلب با سازهایی چون دوتار، قیچک و نی همراه است. کتاب به انواع و ساختارهای اجرایی «فلک» مانند دشتی، راغی و اوفر می‌پردازد و نقش آن را در انتقال احساسات جمعی، سوگواری، شادی و آیین‌های اجتماعی برجسته می‌کند. همچنین، تأثیر «فلک» بر موسیقی معاصر تاجیک و پیوند آن با ژانرهای دیگر مانند نعت، مرثیه و رباعی‌خوانی مورد توجه قرار گرفته است. در مجموع، «فلک‌خوانی» تصویری چندلایه از حضور «فلک» در فرهنگ ایرانی و تاجیکی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه این مفهوم در طول قرون، هم در شعر و هم در موسیقی، بازتاب‌دهندهٔ دغدغه‌ها و احساسات مردم بوده است.

چرا باید کتاب فلک خوانی را خواند؟

این کتاب برای کسانی که به ریشه‌های فرهنگی، ادبی و موسیقایی ایران و تاجیکستان علاقه دارند، فرصتی فراهم می‌کند تا با یکی از ژانرهای کمتر شناخته‌شده اما تأثیرگذار آشنا شوند. «فلک‌خوانی» با گردآوری مقالات و نمونه‌های متنوع، امکان شناخت عمیق‌تری از پیوند شعر و موسیقی و نقش آن‌ها در بیان احساسات جمعی و فردی را فراهم می‌آورد. همچنین، کتاب به بررسی تطبیقی میان ادبیات کلاسیک، فولکلور و موسیقی معاصر می‌پردازد و مخاطب را با سیر تحول یک مفهوم بنیادین در فرهنگ ایرانی-تاجیکی آشنا می‌کند.

خواندن کتاب فلک خوانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای پژوهشگران ادبیات فارسی، موسیقی‌شناسان، علاقه‌مندان به فرهنگ و فولکلور ایرانی و تاجیکی و کسانی که دغدغهٔ شناخت ژانرهای موسیقی سنتی و شفاهی را دارند، مفید است. همچنین، برای دانشجویان رشته‌های ادبیات، مردم‌شناسی و موسیقی که به دنبال منابع تحلیلی دربارهٔ مفاهیم بنیادین فرهنگی هستند، توصیه می‌شود.

فهرست کتاب فلک خوانی

- مقدمه: معرفی حوزهٔ فرهنگی خراسان بزرگ و جایگاه «فلک» در آن- توصیف موضوعات «فلک» در نظم فارسی: بررسی مفهوم «فلک» در شعر کلاسیک و رباعیات خیام- «فلک» در شاهنامهٔ فردوسی: تحلیل حضور و نقش «فلک» در شاهنامه- «فلک» در اشعار دیگر شاعران: نمونه‌هایی از کاربرد «فلک» در آثار شاعران مختلف- «فلک» و موضوعات آن در ادبیات تصوف: جایگاه «فلک» در شعر و آیین‌های صوفیانه- موضوعات «فلک» در ادبیات شفاهی: نقش «فلک» در رباعیات و دوبیتی‌های مردمی- ساختار و انواع «فلک»: معرفی ساختار آوازی و سازی، سبک‌های دشتی، راغی و اوفر- ژانرهای موسیقی مرتبط با «فلک»: بررسی نعت، مرثیه، رباعی‌خوانی و دیگر ژانرهای مرتبط- «فلک» در موسیقی معاصر تاجیک: تأثیر «فلک» بر موسیقی امروز و سازهای مرتبط- جایگاه دوتار در سیستم لحنی فلک: تاریخچه و نقش ساز دوتار در اجرای «فلک»- معرفی رامشگران فلک: شرح حال و نقش هنرمندان برجستهٔ این ژانر

بخشی از کتاب فلک خوانی

«مفهوم فلک در آثار شاعران، شکایت بوده و فلک را موجب کار بدبختی‌های خود می‌دانند. مفهوم فلک هم در ادبیات نوشتاری و هم شفاهی تصویر یکسانی داشته. در هر دو مورد از دست «فلک ستم‌پیشه» انسان شکوه‌ها، ناله‌ها و فریادها دارد. حافظ از فلک کج‌رفتار به شیون آمده نوشته است:بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیمفلک را سقف بشکافیم و طرحی نو در اندازیمعمر خیام برای از بین بردن فلک چنین آورده است:گر بر فلکم دست بودی چون یزدانبرداشتمی من این فلک را ز میاناز نو فلکی دیگر چونان ساختمیکه آزاده به کام دل رسیده آساناین بیانگر اعتراض و شکوه‌های مردم، جبر و ظلم زمانه، تهیدستی و ناداری، غریبی و تنهایی، بیان عشق و محبت و تربیت انسان می‌باشد. با توصیف «فلک» مردم غم خود را سبک، محنت و مشقت خود را آسان و احساس خود را مناسب بیان می‌کنند. مفهوم موضوعات «فلک» در ادبیات خطی ما نقش مهم دارند.