کتاب قصه های نوشین

کتاب قصه های نوشین نوشتهٔ عزیز حجاجی کهجوق است. انتشارات آیدین این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی حکایت‌ها و حکمت‌های انوشیروان عادل است.

درباره کتاب قصه های نوشین

کتاب قصه های نوشین حاوی حکایت‌ها و داستان‌های انوشیروان یکی از پادشاهان نامی ایران است. اینکه انوشیروان عادل بوده است یا نه، امروزه اهمیتی ندارد؛ اما هر چه هست، او در متون ادبی و تاریخی ما مظهر دادگری، آزاداندیشی، گشاده‌دستی، کشورداری خردمندانه و دوستدار آبادی و رفاه مردم است. ممکن است بعضی از تاریخ‌دانان با این نسبت‌ها موافق نباشند‌، اما نباید فراموش کرد که آنچه در متون ادبی در قالب مثل و حکمت و حکایت نقل می‌شود لزوماً واقعیت‌های تاریخی نیست بلکه خواسته‌ها و آرزوهای مردمی است که در عالم خیال و رؤیاهای خود همواره حاکمان را با این صفت‌ها تخیّل می‌کردند. با خواندن این حکایت‌ها، می‌توان دریافت که اگر قرار بود مردم تندیسی از پادشاه دلخواه خود می‌تراشیدند خطوط کلّی و انحناها و کمّ و کیف آن را با صفاتی که به انوشیروان نسبت داده شده تطبیق می‌دادند.

خواندن کتاب قصه های نوشین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران داستان کوتاه تاریخی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب قصه های نوشین

«القصه، انوشیروان با این رزومۀ کوتاه زیر، و بخت بلند و بالا، روزنامه‌ای دراز دامن دارد: «انوشیروان بن قباد بن فیروز، از مادری که دختر یک دهقان بود به دنیا آمد که قباد در نیشابور او را به زنی گرفته بود. لقب وی کسری است. پس از قباد بر سر پادشاهی با برادران خود «کیوس» و «جام»، به ستیزه برخاست و به یاری مهبود وزیر به پادشاهی رسید. گویند انوشیروان عادت و آیین و شمایل نیکو داشت و عدل و داد نیکو نهاد. ترتیب خراج ملک و ضبط لشکر داد و دفتر عرض و عارض، او پیدا کرد. کتاب کلیله و دمنه را در عهد او از هند به ایران آوردند. ظهور خسرو اول که در تاریخ به لقب انوشیروان معروف است، مطلع درخشان‌ترین دورۀ عهد ساسانی است. فرقۀ خطرناک مزدکی مغلوب وسرکوب شده بود، در داخل مملکت صلح و سلم حکمفرما بود. در روایات شرقی، خسرو اول نمونۀ دادگستری و جوانمردی و رحمت است و مؤلفان عرب و ایرانی حکایات بسیار در وصف جدّ و جهد او برای حفظ عدالت نقل کرده‌اند. مشهورترین بنایی که پادشاهان ساسانی ساخته‌اند قصری است که ایرانیان طاق کسری یا ایوان ‏کسری می‌نامند و هنوز ویرانه‌های آن در محلۀ اسپانیر حومۀ بغداد موجب حیرت است. ساختمان این بنا را به خسرو اول انوشیروان نسبت داده‌اند. عهد بزرگ تمدن ادبی و فلسفی ایران با سلطنت خسرو انوشیروان آغاز می‌شود. ایران در زمان انوشیروان چنان عظمتی یافت که حتی از عهد شاهپوران بزرگ نیز فراتر رفت و توسعۀ ادبیات و تربیت معنوی، این عهد را کیفیتی مخصوص بخشید، بله، انوشیروان با این رزومه، قهرمان کتاب پیش‌روست.

در زبان فارسی و حتی عربی کمتر صفت و موصوفی می‌توان یافت که همانند «انوشیروان» و «عادل» این‌قدر یکدل و یک‌جهت باشند. اتحاد و یکدلی این دو چنان است که حتی با تیغ هندی و جرّثقیل ایرانی هم نتوان آن دو را از هم جدا کرد!

باری، با آن کمالات و عقل و منطق و شعوری که در انوشیروان مشاهده می‌کنیم و آن دینداری و اعتقاد محکمی که در او سراغ داریم، اصلاً دور نبود، اگر زمان پیغمبر خاتم (ص) را درک می‌کرد، به او ایمان بیاورد و چهرۀ تاریخ را دگرگون بکند. مگر ایمان انوشیروان از دماغ صاحب مردۀ کلئوپاترا کمتر است که چهره و مسیر تاریخ را عوض نکند؟

***

حکمت‌ها و حکایت‌هایی که در این کتاب گرد آمده است می‌تواند عین واقعیت و تاریخ باشد یا تنها یک قصه. و البته همان‌گونه که پهلوانی‌های دیگران به رستم و رستم‌های ملل دیگر نسبت داده می‌شود و در وجود رستم‌ها تمرکز می‌یابند حکمت‌ها و حکایت‌های دیگران نیز می‌توانند در سایۀ وجود این «سایۀ خدا» بیارمند.

با این همه، همان‌طور که گزنفون (قرن ۴ ق.م.) ـ با وجود خصومتی که نسبت به ایرانیان دارد ـ در «کورش‌نامه»،کورش را «یک سر و گردن بالاتر از» دیگر شاهان و فرمانروایان معرفی می‌کند، در اعصار بعد هم انوشیروان از هر جهت حداقل به قدّ یک نیزه یا به قامت یک قلم، از هم‌سران خویش سرتر است و بر سایرین سرور، و اگر او را با دیگر هم‌قطاران خویش در دیگ و پاتیل بجوشانی، البته که قاطی آن‌ها نمی‌شود و خصیصۀ ذاتی خویش را حفظ می‌کند.

***

از آنجا که قصه و حکایت در دنیای قدیم تعریف جامع و مانعی ندارد برخی از توقیعات انوشیروان یا پرسش و پاسخ‌های او ـ طبق متون قدیم ـ قصه و حکایت هم تلقی می‌شوند، یعنی می‌شد آن توقیعات و پرسش و پاسخ‌ها را جزو حکایات هم آورد و بالعکس. غرض این‌که این تشتّت و چندگانگی در ادبیات قدیم امری معمول و مرسوم بوده است.»