کتاب روابط ایران و ترکیه

کتاب روابط ایران و ترکیه نوشتهٔ کاوه بیات است. انتشارات شیرازه کتاب ما این کتاب را روانهٔ بازار کرده است؛ از سقوط دولت عثمانی تا برآمدن نظام جمهوری (۱۳۰۲ - ۱۲۹۷ شمسی).

درباره کتاب روابط ایران و ترکیه

کتاب روابط ایران و ترکیه کوشیده است دوره‌ای از روابط ایران و عثمانی (ترکیه) را بررسی کند و بشناساند؛ یک دورۀ سه - چهارساله در فاصلۀ فروپاشی امپراتوری عثمانی در پایان جنگ اول جهانی در اواخر سال ۱۹۱۸ میلادی (۱۲۹۷ شمسی) تا برآمدن یک نظام سیاسی جدید به‌صورت تأسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ (۱۳۰۲) که تقریباً مقارن است با دگرگونی مشابهی در ایران به‌صورت فروپاشی قاجاریه و برآمدن نظام پهلوی. بخش اصلی این کتاب بر اساس بررسی اسناد وزارت امور خارجۀ ایران صورت گرفته است. سه بخش این اثر «پایانِ جنگ بزرگ، شروع جنگ‌های کوچک» و «آنکارا» و «رفت و برگشت» نام گرفته است.

خواندن کتاب روابط ایران و ترکیه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ معاصر ایران و نیز علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌کنیم.

درباره کاوه بیات

کاوه بیات متولد ۱۳۳۳ در تهران، تاریخ‌نگار، پژوهشگر ایرانی و نوهٔ دختری «صولت‌الدوله قشقایی» است. بیات مقالاتی در فصلنامهٔ «گفت‌وگو»، ماهنامهٔ «جهان کتاب» و ماهنامهٔ «اندیشهٔ پویا» نگاشته است. او دبیر مجموعه‌های «تاریخ معاصر ایران» و «آسیای میانه و قفقاز» در شرکت نشر و پژوهش شیرازه (انتشارات شیرازه کتاب ما) است. «روابط ایران و ترکیه»، «سقوط فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «کردها و فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «ارومیه در محاربهٔ عالم‌سوز» و «آذربایجان در موج‌خیز تاریخ» از جمله آثار این نویسنده است.

بخشی از کتاب روابط ایران و ترکیه

«همزمان با این مناقشات مرزی در دیگر حوزه‌های روابط ایران و ترکیه نیز مسائل و مناقشات دیگری در جریان بود؛ از جمله در حوزۀ مسائل فرهنگی، به صورت یک تهاجم پان‌ترکیستی در نفی هویت ایرانی مناطق ترک‌زبان ایران و همچنین پایمال شدن حقوق ایرانیان مقیم ترکیه که در ادامه به هر دوی این مباحث اشاره می‌شود.

در اواخر تیرماه ۱۳۰۲ روشنی‌بیگ نام که در سال‌های جنگ جهانی اول نیز مدتی را در ایران سپری کرده بود در مرکز ترک اجاقی استانبول سخنانی ایراد کرد که بازتاب آن را در محافل مطبوعاتی و هم‌چنین دوایر دولتی ایران، باید سرآغاز طرح و بحث گستردۀ موضوع پان‌ترکیسم در ایران دانست. بحث اصلی وی - مطابق معمول- بر «ترک» بودن بخش وسیعی از ایران قرار داشت؛ این‌که «...در جبال معظم ایران غیر از آثار ترک و خون ترک چیز دیگری دیده نمی‌شود و علت عمدۀ آن...» را نیز «اسامی کوه‌ها» دانست که «...به ترکی خوانده می‌شوند.» به گفتۀ وی «...در آذربایجان ایران اقلاً سه میلیون الی سه میلیون و نیم ترک موجود است. در گیلان فقط یک قوم گیلکی‌زبان موجود است که از نژاد فارس می‌باشند. از آن‌جا گذشته تا کوه‌های پامیر تمام ترکمن می‌باشند...» و از این موضوع نتیجه گرفت که «ایران شمالی کاملاً ترک است.» اگرچه وی به حضور عناصر غیرترک در قلمرو ایران اذعان داشت؛ از جمله «دو میلیون نفوس کرد» در جنوب ساوجبلاغ ولی بر این باور بود که در «...قسمت فارسی ایران نیز دستجات مختلف ترک دیده...» می‌شدند و بس.

اگرچه در این تعبیر و تفسیر تاریخی جای چون و چرا بسیار بود ولی آنچه آن را به موضوعی موهن و بحث‌انگیز تبدیل کرد ملاحظات روشنی‌بیگ دربارۀ ایران معاصر بود و این‌که به‌زعم وی اصلاً ایرانی در کار نیست؛ روشنی‌بیگ ضمن مقایسۀ ایرانیان و ترک‌ها، با اظهار این مطلب که ترک‌ها «...برای حفظ حیثیت و شرافت عثمانی... خون خود را می‌ریختند در صورتی که ایرانی‌ها یک قطره خون برای ایران نریخته‌اند...» این پرسش را مطرح کرد «...پس این دولت چگونه زندگانی می‌کند؟» و بلافاصله نتیجه گرفت اگرچه نه سیاستی وجود دارد و نه دولتی و «...بعضی اوقات... [هم]... موجودیت خود را به نظر ظاهر می‌کنند ولی عمیقانه نظر کنیم ملاحظه می‌کنیم که در حقیقت چیزی وجود ندارد.»»