کتاب پان ترکیسم

کتاب پان ترکیسم نوشتهٔ جیکوب لاندو و ترجمهٔ حمید احمدی است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی درمورد یک قرن در تکاپوی الحاق‌گری.

درباره کتاب پان ترکیسم

مترجم کتاب حاضر، کتاب پان ترکیسم را مهم‌ترین و به‌عبارتی تنها اثر جامع مربوط به پان‌ترکیسم دانسته است [لااقل تا سال انتشار این کتاب در ایران]. حمید احمدی گفته است که این کتاب به قلم استاد پیشین مطالعات خاورمیانه در دانشگاه عبری بیت‌المقدس در سال ۱۹۸۴ میلادی نوشته و در سال ۱۹۹۵ پس از تحولات جدید ناشی از فروپاشی شوروی و احیای مجدد پان‌ترکیسم و تبدیل آن به ایدئولوژی نیمه‌رسمی دولت ترکیه و ایدئولوژی رسمی جمهوری آذربایجان تجدیدچاپ شد. این مترجم که کتاب حاضر را جامع‌ترین نوشته پیرامون پان‌ترکیسم از هنگام ظهور آن در نیمهٔ دوم قرن ۱۹ تا پایان قرن ۲۰ در ۱۹۹۵ دانسته، معتقد است که هیچ اثر دیگری تاکنون نتوانسته بدین‌گونه سیر تحول ایدئولوژی و جریان سیاسی پان‌ترکی را به جهانیان معرفی کند. جیکوب لاندو در این کتاب و روی‌هم‌رفته چند نکتهٔ اساسی را دررابطه‌با پان‌ترکیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی و عمل سیاسی به ما نشان داده است؛ به‌عنوان مثال این که پان‌ترکیسم به‌لحاظ ماهیت، یک ایدئولوژی نژادپرستانه است.

خواندن کتاب پان ترکیسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه درمورد نژادپرستی و پان‌ترکیسم پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پان ترکیسم

«شکست و فروپاشی امپراتوری عثمانی، ایدئولوژی‌های عمده سیاسی رایج سال‌های آخر آن را بی‌اعتبار ساخت. عثمانی‌گری علت وجودی خود را از دست داده بود؛ و پان اسلامیسم و پان ترکیسم هیچ‌کدام موفق به نجات امپراتوری نشده بودند. پان ترکیسم نیز متحد خارجی خود را از دست داده بود، چون دولت جدید آلمان هیچ علاقه‌ای به آن نشان نمی‌داد. سازمان‌های گوناگون ترکی در اروپا نامه‌هایی را خطاب به دولت‌های مختلف و به کنفرانس صلح نوشتند، و به ارائه استدلال‌های پان ترکی برای توجیه. م. مشارکت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول ادامه دادند (۱). بااین‌همه، آینده ترکیه می‌بایست در درون مرزهای خودش تعیین شود. گرچه برخی پان ترکیست‌ها (که احتمالا با انور در تماس بودند (۲)) هنوز در ترکیه فعالیت می‌کردند، اما جنگ استقلال کشور، که با توانمندی توسط مصطفی کمال رهبری می‌شد، با تأکید بر میهن‌پرستی ــ دفاع از سرزمین و وطن در برابر مهاجمان ــ و برتری آن بر تمامی احساسات دیگر، حمایت جمعیت را به‌دست آورد (۳). پس نباید چندان شگفت‌انگیز باشد که به‌هنگام تأسیس جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳، مصطفی کمال برای به‌ارمغان‌آوردن مفهوم جدیدی از ناسیونالیسم برای جمهوری تلاش‌های قابل‌ملاحظه‌ای انجام داد.

روشن است که ایدئولوژی‌ها به‌آسانی بنا به دستوراتی که از بالا می‌رسد، ناپدید نمی‌شوند: در این مورد برخی از اندیشه‌های ترک‌های جوان و دوران آنها (برای نمونه، برخی تعالیم ضیاء گوک‌آلپ) به جمهوری نوین راه یافت (۴). بدین‌ترتیب، عناصر چندی از ترک‌گرایی و پان ترکیسم اواخر امپراتوری عثمانی به ایدئولوژی جدید منتقل شدند (۵). با وجود این، ناسیونالیسم موردنظر مصطفی کمال ــ که بعدها به مکتب عقیدتی جمهوری تبدیل شدــ جهت‌گیری کاملا متفاوتی داشت. در اوایل ۱۹۲۱، در جریان جنگ استقلال، مصطفی کمال در یک سخنرانی در اسکی‌شهر اعلام کرد: «نه وحدت اسلامی و نه تورانی‌گری، هیچ‌کدام یک مکتب عقیدتی یا یک سیاست منطقی برای ما به‌وجود نمی‌آورند. از این به‌بعد، سیاست حکومتی ترکیه جدید به زندگی مستقل و تکیه بر حاکمیت خود ترکیه در درون مرزهای ملی‌اش می‌پردازد.»(۶) رهیافت جدید منافع ملی داخلی جمهوری جدید را مهم‌ترین و درواقع تنها ملاحظه مربوطه درنظر می‌گرفت. مصطفی کمال در چند مناسبت به‌تکرار این دیدگاه پرداخت و آن را در سخنرانی شش‌روزه خود در ۱۹۲۷ مطرح کرد (۷). این مسئله برای مصطفی کمال و مشاوران او پرمعنی بود، آن‌هم نه‌تنها به این خاطر که میهن‌پرستی حقانیت خود را به‌نحو درخشانی به‌اثبات رسانده بود، بلکه بدین‌خاطر که ترکیه ویران‌شده ناشی از جنگ به تمرکز بر بازسازی خود نیاز داشت. ترکیه کنونی یک دولت کوچک‌تر و در مقایسه با امپراتوری عظیم چندملیتی عثمانی، یک دولت نسبتاً منسجم‌تر بود؛ از این‌رو گزینه فوق عملی‌تر به‌نظر می‌رسید و یک سیاست خودمحورانه به‌سود روابط خارجی نیز بود، چون تقبیح آرمان‌های پان ترکی به عادی‌سازی روابط با اتحاد شوروی کمک می‌کرد، و این سیاستی بود که مصطفی کمال آن را به‌درستی دنبال کرد (۸). شاید هم تصادفی نبود که این عقب‌نشینی از پان ترکیسم با رهاساختن پان اسلاویسم از سوی لنین همزمان شد (۹).»