کتاب اقبال نامه

کتاب اقبال نامه نوشتهٔ نظامی گنجوی و حاصل تصحیح و کوشش حسن وحید دستگردی و سعید حمیدیان است. نشر قطره این کتاب را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب اقبال نامه

کتاب اقبال نامه به قلم نظامی گنجوی بخش دوم اسکندرنامۀ نظامی است. این شاعر در کتاب اقبال‌نامه برای پیغمبری به نام ذوالقرنین افسانه می‌سازد و او را با اسکندر مقدونی یکی می‌داند. او در عالم خیال، اسکندر را از سوی خدا به پیامبری برمی‌گزیند و او را به سفری معنوی می‌فرستد. اسکندر به مصر، بیت‌المقدس، اسپانیا و آفریقا سفر می‌کند و در هر منزلگاه، نظامی برای او داستان‌سرایی می‌کند. در مثنوی اقبال‌نامه، خردنامه‌های سقراط، افلاطون، ارسطو و اسکندر از ارزش والایی برخوردار هستند. نظامی نیز همچون دیگر فرزانگان عالم، انسان را بالاتر از مسائل مالی می‌بیند و به انسان از دیدگاه معنوی، اندیشه و احساس نظر می‌کند. او با ساخت مدینۀ فاضلهٔ خود به‌دنبال ایجاد رستگاری همه‌جانبه و خشنودی درونی و معنوی برای انسان‌ها است. به نظر می‌رسد این مثنوی ناتمام مانده و پیروان شاعر بخش‌هایی کوتاه و نارسا به آن افزوده‌اند؛ سپس این اثر را به «ملک عِزّالدین مسعود دوم» از اتابکان موصِل (حکومت ۶۰۷ - ۶۱۵ هجری قمری) پیشکش کرده‌اند.

خواندن کتاب اقبال نامه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران شهر کهن ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره نظامی گنجوی

نظامی گنجوی که به‌عنوان یکی از ارکان ادبیات پارسی به شمار می‌رود، نه‌تنها شاعری منحصربه‌فرد، بلکه از سرآمدان روزگار خود در زمینهٔ علوم عقلی و نقلی، فلسفه‌ و کلام، فقه و ادبیات عرب و نجوم بوده و این تبحر در شعر او نیز نمود یافته است. نظامی را یک حکیم دانسته‌اند. او با نام کامل «جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد» متخلص به نظامی، حکیم و شاعر و داستان‌سرای ایرانی است که به‌عنوان صاحب سبک و پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات پارسی شناخته می‌شود. نظامی در سدهٔ ششم هجری (دوازدهم میلادی) می‌زیست. از زندگانی او اطلاعات دقیقی در دست نیست و دربارهٔ سال تولد و وفات او نقل‌های تذکره‌نویسان مختلف است، اما آنچه مسلم دانسته شده، این‌ است که او در شهر گنجه زیست و در همین شهر وفات یافت.

نظامی گنجوی در طول عمر خود، توانست آثار قابل‌توجهی از خود به یادگار بگذارد که شاخص‌ترینِ آن‌ها «خمسه» یا «پنج گنج» نام دارد. گفته شده است که او در مجموع ۳۰ سال از زندگانی خود را بر سر به‌نظم درآوردن این مجموعهٔ ارزشمند گذاشت. او در اشعار خود به مسائل مختلف و تاریخ آن‌ها اشاره کرده است؛ ازاین‌رو «مخزن الاسرار» را می‌توان نخستین مثنوی از مجموعهٔ خمسه دانست. این مثنوی که احتمالاً خلق آن در میان سال‌های ۵۶۱ تا ۵۶۹ هجری قمری به وقوع پیوسته، طیف وسیعی از موضوعات مهم زندگی انسان همانند خودشناسی، خداشناسی و ویژگی‌های اخلاقی نیکو را شامل می‌شود. «خسرو و شیرین» که دومین مثنوی از مجموعهٔ پنج گنج به شمار می‌رود، یکی از جذاب‌ترین آثار عاشقانهٔ ادبیات فارسی است که از آن با عنوان «شیرین و فرهاد» نیز یاد می‌شود. سومین مثنوی نظامی، «لیلی و مجنون» نام دارد که روایت‌گر یک عشق افسانه‌ای است. «هفت پیکر» که به نام‌های بهرام‌نامه و هفت‌گنبد هم شناخته می‌شود، چهارمین منظومه‌ از خمسهٔ نظامی است که روح زمانهٔ شاعر به وضوح در آن جریان دارد. پنجمین و آخرین مثنوی خمسهٔ نظامی، «اسکندرنامه» نام دارد که از ۲ بخش اقبال‌نامه و شرف‌نامه تشکیل شده است. نظامی گنجوی برای نگارش این اثر با به‌کارگیری منابع گوناگون موجود دربارهٔ اسکندر مقدونی و ترکیب داستان‌های مختلف، اثری بسیار جذاب در قالب بیش از ۱۰۰۰ بیت خلق کرده است. علاوه بر خمسه، مجموعهٔ دیگری با عنوان «دیوان قصاید و غزلیات نظامی» نیز از او به یادگار مانده است که به‌کوشش سعید نفیسی در ۳ بخش احوال، آثار و دیوان (شامل ۴ بخش قصاید، غزلیات، قطعات و ابیات پراکنده) جمع‌آوری شده است.

«حسن وحید دستگردی» را می‌توان نخستین کسی دانست که سعی فراوانی برای ارائهٔ مجموعه‌ای منسجم و صحیح از آثار نظامی کرده است. حاصل کار او بین سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۷ هجری شمسی منتشر شد. پس از او کتب دیگری نیز انتشار یافت. خمسهٔ نظامی در فهرست میراث مستند برنامهٔ حافظهٔ جهانی یونسکو از سوی ایران به ثبت رسیده و روز ۲۱ اسفند در تقویم رسمی ایران به‌عنوان روز بزرگداشت نظامی گنجوی نام‌گذاری شده است. نظامی در فاصلهٔ سال‌های ۶۰۲ تا ۶۱۲ هجری قمری در گنجه درگذشت. امروزه آرامگاهی منسوب به او در همین شهر قرار دارد که در دههٔ نود خورشیدی، در پی تصمیم دولت آذربایجان، اشعار فارسی موجود در آن پاک و تخریب شدند.