کتاب تاریخچه ریاضیات و سرگذشت ریاضی دانان

کتاب تاریخچه ریاضیات و سرگذشت ریاضی دانان نوشتهٔ حسین بهجت است و نشر بید آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب تاریخچه ریاضیات و سرگذشت ریاضی دانان

درچند دهۀ اخیراستفاده از تاریخ ریاضیات در سرتاسر جهان برای آموزش ریاضی افزایش روز افزونی یافته است و هدف آن، تعدیل و به چالش کشیدن این تصور از ریاضیات است که آن را سرزمینی خشک و بی‌روح، بدون پرسش و اشتباه و سرشار از جواب‌های درست نشان می‌دهد . به راستی که آگاهی و بصیرت نسبت به تاریخ هر علم، تبیین‌کنندۀ مراحلی است که هر فرد برای آموزش از آن‌ها عبور می‌کند. آگاهی از چشم‌انداز تاریخی ریاضیات، گام‌های بزرگی را به طرف حل مسائل پیشرفته‌تر و دلایل منطقی‌تر برداشته و ما را به راه‌های جدید نگریستن به مسائل گذشته هدایت می‌کند. امروزه در بسیاری از کشورها بر استفاده از تاریخ ریاضیات جهت آموزش آن تأکید ویژه شده است و همگان به دنبال یافتن راهکارهایی اساسی برای استفاده از این ابزار مهم در امر آموزش هستند.

از نظر علم‌الهدایی، پژوهش در تاریخ ریاضیات و پیوستگی آن با آموزش ریاضی در چند دهۀ اخیر رشد چشمگیری داشته است؛ اما گاه اختلاف نظرهای قابل توجهی نه تنها در مورد اهمیت، بلکه حتـی در باب مشروعیت آن پیش می‌آید. متأسفانه باید اعتـراف کـرد کـه تأمـل در مسیر تحول و تکامل مفاهیم و قضایای ریاضی و عبرت‌‌ها و آموزه‌های ناشی از آن چنـدان مـورد توجـه معلمان، آموزشگران و حتی اساتید ریاضی ما نبوده است؛ زیرا آن‌ها نمی‌خواهند اوقات دانش‌پژوهان خود را با توجه به کمبود زمان و حجم بالای مطالب درسی، به آشنایی با ریشه‌ها و علل پیدایش و مراحل تکامل قضایای ریاضی و اندیشه‌های ریاضی صرف کنند و باور دارند که اساساً آنچه درطول سالیان متمادی وحتی سده‌ها اتفاق افتاده است و اینکـه چگونـه اشتباهات، غلط‌ها و روش‌ها و پارادوکس‌ها در سیر تکامل ریاضی نقش داشته است، جنبـه آموزشـی نداشته و به‌عکس، این‌ها باورهای مغالطه‌آمیز را در ذهن فراگیران آن‌ها به‌وجود می‌آورنـد و مغز و اندیشۀ آن‌ها را با مسائلی زائد و بعضاً بی‌ثمر انباشته می‌کنند. اما با دیدی منصفانه می‌توان مدعی شد که تعمق در روش‌های اندیشیدن، فن‌ها و تناقض‌هایی که در بستر تحویل و توسعهٔ قضایای ریاضی و نتایج آن وجود دارد و همچنین توجه به برجستگی‌های کار دیگران به میزان زیادی می‌تواند الهام‌بخش آموزش‌گران ریاضی باشد و در افزایش بصیرت ریاضی و فهم افراد در عرصه آموزش و یادگیری ریاضیات کمک نماید. دقت و زیبایی‌های کار گذشتگان بدون تردید می‌تواند بر حرکت‌های بعدی دانش‌آموزان تأثیرگذار باشد و در سازمان‌دهی ذهن و اندیشۀ هوشمند آنان مؤثر باشد. بصیرت اجمالی در باب آنچه موجب نیل پیشینیان به این اندیشه‌های ناصواب و صواب گردیده است، می‌تواند سازنده و آموزنده باشد . از دید گویا، یاددهی ریاضیات با یک چشم‌انداز تاریخی،گام‌های بزرگی را به طرف حل مسائل پیشرفته‌تر و دلایل منطقی‌تر برمی‌دارد. تاریخ ریاضیات، ما را به راه‌های جدید نگریستن به مسائل گذشته هدایت می‌کند. تاریخ ریاضیات به ما نشان می‌دهد که دانش ریاضی، برخلاف آنچه برخی تصور می‌کنند، دائماً در حال دگرگونی و نوآوری است و با قوانین خشک و بی‌تغییر سروکار ندارد. ریاضیات مانند هر دانش دیگری قانونمند است. تکامل می‌پذیرد. گذشته خود را اصلاح می‌کند و همیشه تلاش برای «بهترشدن»، «دقیق‌ترشدن» و نزدیکی بیشتر با واقعیت‌های جهان خارج دارد. از آنجا که ریاضیات دانشی انسانی است و برخرد آدمی تکیه دارد و در خدمت بشر و جامعه بشری است، به همین دلیل تاریخ ریاضیات روحیه انسان دوستی و همیاری را تقویت می‌کند و نشان می‌دهد چگونه در طول اعصار مختلف سبب پیشرفت انسان و رسیدن به آرمان‌های متعالی بوده و هست.

ایده‌های تاریخی ریاضی، می‌تواند برای دانشجویان فرصتی فراهم آورد تا آن‌ها، با دلیل و اثبات‌هایی که پشت توسعۀ این ایده‌های ریاضی نهفته است و اینکه الگوریتم‌های ریاضی چگونه به حل مشکلات ما کمک می‌کند، آشنا شوند. همچنین در راستای اهمیت تاریخ ریاضی و لزوم استفاده از آن معتقد است که از تاریخ ریاضیات در کلاس درس صحبت نکنید، بلکه از آن استفاده کنید. از تاریخ می‌آموزیم که نظریه‌ها و مفاهیم مجرد ریاضی که از ذهن ریاضیدان تـراوش می‌کنـد و بـه نظر، کاملاً غیرکاربردی می‌آید، چگونه کاربرد پیدا می‌کند. این سـوال بسـیاری از دانـش‌آمـوزان است که می‌پرسند، این همه شاخه‌های انتزاعی ریاضیات که در زمان ما به وجود آمـده و ایـن همـه بازی با نمادها و روابط در کجای زندگی به درد می‌خورند؟ اگر از تاریخ ریاضی آگاهی پیدا کنیم، هیچ دستاوردی از ریاضیات دور از عمل نمی‌ماند و دیر یا زود، کاربرد پیدا می‌کند.

خواندن کتاب تاریخچه ریاضیات و سرگذشت ریاضی دانان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران علم شیرینی ریاضی پیشنهاد می‌کنیم.