کتاب درآمدی کوتاه به مغز

کتاب درآمدی کوتاه به مغز نوشتهٔ عمار الچلبی و مارتین ترنر و شین دلمونت و ترجمهٔ محمد یوسفی است و نشر نی آن را منتشر کرده است.

توجه به مغز و دستاوردهای عظیمی که طی دهه‌های اخیر نصیب دانشمندان شده است نتایجی تأثیرگذار در همه‌ٔ حوزه‌های دانش بشری داشته است؛ از زدودن بسیاری از خرافات نزد عامه‌ٔ مردم گرفته تا هوشیار شدن محققان در حوزه‌های علوم انسانی و فلسفه. در عصر حاضر، هر مطالعه و تحقیقی که چنین دستاوردهایی را نادیده بگیرد در مقطعی ناگزیر به تصحیح مفروضات خود خواهد بود. پس خردمندانه این است که پیش از به کاربستن مغزمان در هر تحقیقی ـ چه علمی چه فلسفی ـ ابتدا با آن آشنا شویم! این کتاب مدخلی است بر این مهم… .

درباره کتاب درآمدی کوتاه به مغز

مغز بنیاد هستی ماست و هراسناک برای اینکه مغز کمتر از هر اندام دیگری فهمیده شده است. کتاب درآمدی کوتاه به مغز برای خوانندهٔ فرهیخته و باهوش است. نویسندگان که عصب‌زیست‌شناس و نورولوژیست هستند، تلاش کرده‌اند تا حد ممکن از اصطلاحات تخصصی کمتر استفاده کنند. تأکید آن‌ها بر دیدگاه علمی است: هدفْ رهنمونی خواننده از حالت فرضی بی‌اطلاعی به سطح درک سلول‌ها، نورون‌ها، مغز و عملکردهای مغزی نظیر آگاهی و توضیح رشدونمو سیستم عصبی و به‌موازات آن ذهن است. سعی آن‌ها این بوده است که تا حدممکن کتاب به‌روز باشد، اما دههٔ ۱۹۹۰ دههٔ مغز بود که با سرمایه‌گذاری عظیم در علوم عصب‌شناختی گذشت. درنتیجه، با حجم عظیمی از تحقیقات در این حوزه از علم مواجه شدند. ازاین‌رو، برخی از مفاهیم این کتاب در چند سال بعد دگرگون شدند. 

نویسندگان تلاش کرده‌اند که تا حد ممکن مفهوم‌های موازی لازم برای درکِ کارکردهای مغز را توضیح دهند؛ به‌ویژه آن‌جا که ارتباط مستقیمی با علوم عصب‌شناختی ندارند.

خواندن کتاب درآمدی کوتاه به مغز را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خوانندگانِ این کتاب طیفی وسیع از علاقه‌مندان به مطالعهٔ مغز را دربرمی‌گیرد، چه آنان‌که از پیش‌زمینهٔ دانش زیست‌شناسی بهره‌مندند چه آنان‌که برای اولین‌بار است کتابی در این موضوع مطالعه می‌کنند. ذهن و تأمل دربارهٔ نسبت ذهن با مغز حوزه‌ای در عصب‌زیست‌شناسی، علوم‌شناختی و فلسفهٔ ذهن قرار می‌گیرد. برای دانشجویان و علاقه‌مندانی که دل در گرو مطالعهٔ ذهن دارند، آگاهی از مغز، چه آناتومی چه فیزیولوژی آن، امری است بایسته که به‌هیچ‌وجه گذشتنی نیست. فلسفه‌ورزی در حوزهٔ ذهن، بدون بهره‌بردن از دانش عصب‌زیست‌شناسی و در رأس آن مغز، راه به جایی نمی‌برد.

بخشی از کتاب درآمدی کوتاه به مغز

«اندیشه و هوش برای نوع بشر همیشه از اهمیت بالایی برخوردار بوده و به‌منزلهٔ ذاتِ وجود قلمداد شده است: «می‌اندیشم پس هستم»، این سخن را دکارت در ۱۶۴۱ میلادی بیان کرد. بااین‌حال، تلقی از مغز به‌منزلهٔ منشأ اندیشه‌ها، استدلال، عواطف و وجود، امری است نسبتاً جدید. امروزه در بسیاری از کشورها، این نکته امری است پذیرفته‌شده که مرگِ مغزی همان مرگ حقیقی است.

در روایت‌های بزرگ از آفرینش، اولین چیز در عرصهٔ هستی، حتا پیش از نور، وجود یک ذهنِ هوشمند است، زیرا آفرینشِ عالم مستلزم یک هستی به‌غایت هوشمند برای طراحی و ایجاد آن است. اما بنابر روایت‌های علمی نوین، بر این باوریم که اتفاقاً یکی از آخرین چیزهایی که گام به عرصهٔ وجود نهاده، ذهن هوشمند بوده است، زیرا چیزی به این پیچیدگی فقط بعد از میلیون‌ها سال فرایند تکامل می‌تواند رخ دهد. به‌هرحال در هر دو روایت، هوش (و تلویحاً مغز) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

مغز پیچیده‌ترین ساختار شناخته شده است؛ نیروگاهی الکتروشیمیایی که به‌نحو کاملاً هدف‌مند، پیام‌هایی را به نقاط مورد نظر ارسال می‌کند. این اندامِ نرمِ خاکستری تقریباً یک‌ونیم کیلوگرمی نه‌فقط جایی است که جهان را تجربه و دست‌کاری می‌کنیم، بلکه جایی است که عهده‌دار کنترل تنفس، دمای بدن، فشار خون و هورمون‌هاست. ماهیت مغز عبارت از میلیاردها سلول عصبی است که هریک به‌نحو خاصی با هزاران سلول دیگر ارتباط یافته‌اند. زنده و سالم نگه‌داشتن این سلول‌ها در سراسر عمر مستلزم میزان عظیمی از مساعدت‌های پیچیده از جانب بقیهٔ بدن و سیستمی یکپارچه از پشتیبانی حیات است. برای محافظت مغز از جهان خارج، این اندام در جداره‌ای آکنده از یک مایعِ ضربه‌گیر شناور است و درون جعبه‌ای استخوانی جا گرفته.

اما این نوع توصیف از مغز به ساده‌ترین پرسش پاسخ نمی‌دهد: اصلاً چرا محتاج مغزیم؟ بسیاری از موجودات زنده بدون داشتن مغز به‌خوبی به حیات خود ادامه می‌دهند و بسیاری نیز با چیزی زندگی می‌کنند که می‌توان آن را مجموعه‌ای ساده از سلول‌های عصبی دانست. در این کتاب سعی خواهیم کرد تا به پرسش بالا پاسخ دهیم و در طی مسیری که پیش رو داریم، توضیح دهیم که مغز از چه ساخته شده است، چگونه این اجزا با هم جمع‌می‌شوند و مغز چه کار می‌کند و چگونه کار می‌کند.»