کتاب مغز کودک من، از بارداری تا یک سالگی

«مغز کودک من (از بارداری تا یک‌سالگی)» نوشتهٔ حامد اختیاری، عضو هیئت علمی پژوهشکدهٔ علوم شناختی و فاطمه کشوری، دانشجوی دکتری روان‌شناسی شناختی دانشگاه شهید بهشتی است. این کتاب جلد اول از مجموعه‌ای است که مسیر رشد مغز کودک شما را از قبل از تولد تا بلوغ بررسی می‌کند.

درباره کتاب مغز کودک من (از بارداری تا یک‌سالگی)

مغز ارزشمندترین هدیهٔ الهی به انسان است. به گونه‌ای که تکامل و رشد کودک در سیر زمان به میزان زیادی با تحول مغز او مرتبط است. مغز کودک در سال نخست زندگی، بیشترین اثرپذیری را از محیط زندگی خود دارد. نقش طلایی مادر و اطرافیان در دوران بارداری و سال نخست بعد از تولد در تکامل مغز کودک انکارناپذیر است. این کتاب به‌صورت اختصاصی قصد دارد به تحولات مغزی نوزاد از دوران جنینی تا پایان دوازده‌ماهگی بپردازد.

کتاب مغز کودک من به شرح تحول مغز در دوران جنینی و وظایف مادر در این دوره می‌پردازد و تاثیر عواملی مانند استرس، رژیم غذایی و عادات رفتاری مادر در جنین را بررسی می‌کند. در بخش دوم کتاب، به روند تحولی مغز نوزاد و شکل‌گیری توانایی‌های او تا پایان یک سالگی اشاره کرده، پیشنهادهایی برای بهبود و تسریع رشد مغز نوزاد توسط والدین ارائه می‌کند.

مغز کودک در سال نخست زندگی بیشترین اثرپذیری را از محیط خود دارد؛ اما تنها سال نخست زندگی کودک شما برای رشد مغز او مهم نیست. بلکه مغز او در سال های بعد به ویژه تا پنج سالگی نیز همچنان در حال رشد و تکامل است. اما نقش طلایی دوران بارداری و سال نخست بعد از تولد در تکامل مغز کودک انکارناپذیر است. تعامل بین ژن‌های به‌ارث‌رسیده و تجارب محیطی، ساختار مغز را شکل می‌دهند. به عبارت دیگر محیط زندگی پیرامون کودک و تجربیات روزانه، چگونگی شکل‌گیری مغز را که ابتدا توسط ژن‌ها برنامه‌ریزی شده است، تعیین می‌کنند. مغز فرد در پاسخ به نیازهای دنیای بیرون تحول و رشد پیدا می‌کند. اگر کودک در محیطی غنی از محرک‌ها و روابط قرار بگیرد، مغز او رشد بهتری خواهد داشت. 

کتاب مغز کودک من (از بارداری تا یک‌سالگی) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به افرادی که به‌تازگی بچه‌دار شده‌اند یا قصد بچه‌دار شدن دارند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب مغز کودک من (از بارداری تا یک‌سالگی)

«جنین چیزی را درك می کند که از طريق حواس خود، اطاعاتی از آن دريافت کرده باشد. بنابراين بهتر است بپرسیم: »حواس جنین چگونه و چه زمانی شکل می گیرند و چه اطاعاتی را از محیط دريافت می کنند؟« هدف تکامل سريع جنین، شکل گيری مغز فعال و کارآمد است تا اطاعات را دريافت کند و سپس بتواند به آن ها پاسخ دهد. مغز در نیمه ی نخست دوران جنینی، شروع به سلول سازی می کند؛ در اين زمان رويدادهای بیرونی به اندازه ای که رشد و تکامل سلول های مغزی اهمیت دارند برايش در اولويت نبوده و جنین نسبت به دنیای خارج از رحم مادر کنجکاو نیست. خوشبختانه والدين هم هنوز کم تر درگیر فرزندپروری و والدگری هستند و جنین هم به اين تنها ماندن در چند ماه اول بارداری نیاز دارد. از ديد جنین، بهترين شرايط در شکم مادر به عنوان پناهگاه فعلی سکوت، تاريکی، گرما و رطوبت داخل رحم است. اين محیط امن، بسیار ساکت تر و آرام تر از دنیای بیرون است. اتفاقی که برای مغز جنین می افتد اين است که سلول های مغزی به سرعت در حال شکل گیری هستند و هر ثانیه هزاران سلول مغزی شکل می گیرد. اين فرايند تا نیمه ی بارداری مادر ادامه دارد. در اين حالت، جنین در تاش است تا بیشتر سلول های ازم برای ادامه ی زندگی اش را ايجاد کند و نیاز دارد در کارش مداخله ای نباشد و آرامش مادر برای ايجاد آرامش در جنین، ايده آل ترين حالت در اين دوران است. مادر بايد سعی کند اين آرامش و امنیت را برای خود و جنینش فراهم کند و درگیر تحريك کردن او نباشد چون همه ی توجه جنین به رشد کردن است نه رابطه داشتن با دنیای بیرون از شکم مادر. طی اين دوران بعضی مادران دچار حااتی مانند تهوع صبحگاهی يا بی حالی و خستگی می شوند. به نظر می رسد بروز اين حاات در مادر برای رشد و سامت جنین ازم است چون در اين شرايط، مادر ديگر هر نوع غذايی را نمی خورد، بیشتر مراقب سامت خود است و به دلیل احساس خستگی و بی حالی از محیط های اجتماعی شلوغ و فعالیت های جسمانی بیش ازحد نیز پرهیز می کند. در اين حالت، خطر کم تری جنین و سامت او را تهديد می کند و می تواند در آرامش درون شکم مادر به رشد خود ادامه دهد. حتی به نظر می رسد اين روند کودك را باهوش تر هم می کند. در نیمه ی دوم دوران جنینی، داستان متفاوت می شود. تا به حال، مغز جنین به اندازه ی کافی رشد کرده و ارتباطات عصبی نیز در حال برقرار شدن است. اکنون جنین می تواند و می خواهد دنیای بیرون را حس کند. همین طور رشد مغز به دنیای بیرون به ويژه مادر و پدر که بیشترين زمان را با آن ها می گذراند، وابسته می شود و اثرپذيری بیشتری از محیط بیرون از شکم مادر پیدا می کند.»