کتاب دیوان رهی معیری

کتاب دیوان رهی معیری سرودهٔ رهی معیری است. انتشارات آستان مهر این مجموعه شعر کلاسیک ایرانی را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب دیوان رهی معیری

کتاب دیوان رهی معیری یک مجموعه شعر را در بر گرفته است. غزل، مثنوی و منظومه، رباعی، ترانه‌ها و نغمه‌ها، تک‌بیت‌ها قصیده و تغزل، قطعه و ابیات پراکندهٔ او در این کتاب قرار گرفته‌اند. عنوان برخی از شعرهای کتاب حاضر عبارت است از «گل من کجایی»، «من از روز ازل دیوانه بودم»، «به کنارم بنشین»، «من بیدل» و «وای از شب من». می‌دانیم که شعر فارسی عرصه‌های گوناگونی را درنوردیده است. در طول قرن‌ها هر کسی از ظن خود یار شعر شده است و بر گمان خود تعریفی از شعر به‌دست داده است. حضور شعر در همهٔ عرصه‌ها از رزم و بزم گرفته تا مدرسه و مسجد و خانقاه و دیر و مجلس وعظ، همه و همه گویای این مطلب است که شعر، بی‌محابا، زمان، مکان و جغرافیا را درنوردیده و در هفت‌اقلیم جان و جهان به دلبری پرداخته است. آمیختگی شعر با فرهنگ مردم و اندیشه‌های اجتماعی، این هنر را زبان گویای جوامع بشری ساخته است؛ بدان‌گونه که هیچ جامعه‌ای از این زبان بارز، برای انتقال اندیشه‌هایش بی‌نیاز نبوده است. گاهی شعری انقلابی به پا کرده است و گاه انقلابی، شعری پویا را سامان داده است.

غزل در ادبیات فارسی به قالبی از شعر سنتی فارسی گفته می‌شود. غزل‌ها معمولاً بین ۴ تا ۱۲ بیت دارند. مصراع اول بیت نخست با مصراع‌های زوج هم‌قافیه است. موضوع اصلی غزل بیان عواطف و احساسات، ذکر زیبایی و کمال معشوق و شکوه از روزگار است. بیت‌های غزل فارسی از لحاظ مضمون دارای استقلال هستند. در آخرین بیت غزل، شاعر نام شعری یا تخلص خود را می‌آورد و بهترین بیت آن را شاه‌بیت یا بیت‌الغزل می‌گویند.

رباعی یا چهارگانه نیز از قالب‌های شعر فارسی است که در فارسی به آن ترانه و چارانه نیز می‌گویند. رباعی در حقیقت تنها قالب کاملاً فارسی است و نوعی شعر است که در ۴ مصراع جز مصراع سوم دیگر مصراع‌ها هم‌قافیه و یا مترادف هستند. این قالب، یک قالب شعر فارسی است، که در زبان‌های دیگری (از جمله زبان‌های عربی و اردو) نیز مورد استفاده قرار گرفته است. بیشترین تعداد ابیات رباعی توسط «عطار نیشابوری» در کتاب مختارنامه سروده شده است؛ حدود ۴۷۰۰ بیت.

خواندن کتاب دیوان رهی معیری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران شعر معاصر ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره رهی معیری

رهی معیری (Rahi Mo'ayyeri) با نام واقعی «محمدحسن معیری»، در ۱۰ اردیبهشت ۱۲۸۸ به دنیا آمد و در ۲۴ آبان ۱۳۴۷ درگذشت. او یکی از شناخته‌شده‌ترین شاعرها و ترانه‌سرایان ادبیات معاصر ایران است. عمدهٔ سروده‌های برجستهٔ او در دو کتاب «سایهٔ عمر» و «آزاده» به انتشار رسیده‌ است. او در خانواده‌ای برجسته و اهل هنر و در تهران به دنیا آمد. پدرش پیش از تولد او چشم از جهان فرو بست. رهی معیری پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ در تهران، به دستگاه دولتی وارد و در مشاغل مختلفی مشغول به کار شد. او در سال ۱۳۲۲، به ریاست کل انتشارات و تبلیغات وزارت پیشه و هنر (که بعداً به وزارت صنایع تغییر یافت) رسید. پس از بازنشستگی از این وزارت، به استخدام کتابخانهٔ سلطنتی درآمد. در واپسین سال‌های زندگی‌، سرپرستی برنامه‌ای رادیویی با عنوان «گل‌های رنگارنگ» را بر عهده داشت. علاقهٔ او به شاخه‌های مختلف هنری (از قبیل ادبیات، موسیقی و نقاشی) از همان سنین کودکی آشکار بود. از ۱۷سالگی سرایندگی را آغاز کرد و تخلص «رهی» را برای خود برگزید. با عضویت در «انجمن ادبی حکیم نظامی» که وحید دستگردی آن را اداره می‌کرد، به‌‌صورت جدی وارد دنیای شعر و ادب شد. به‌محض عضویت در این انجمن، به یکی از اعضای فعال و مؤثر آن بدل گشت. بعدها در انجمن‌های مشهور دیگر از قبیل «انجمن ادبی فرهنگستان»، «انجمن موسیقی ایران» و «جامعهٔ باربد» نیز فعالیت جدی داشت.

رهی معیری اشعار خود را با نام‌های مستعار «شاه پریون»، «گوشه‌گیر»، «زاغچه» و «حق گو» در نشریات ادبی معتبر آن دوره مانند روزنامهٔ «باباشمل» و مجلهٔ «تهران مصور» به چاپ می‌رساند. مجموعهٔ اشعار رهی معیری در سال ۱۳۴۳ و در کتاب «سایهٔ عمر» انتشار یافت. در سال ۱۳۱۳، اولین ترانهٔ خود را با عنوان «خزان عشق» و بر روی آهنگ جواد بدیع‌زاده ساخت. در طول سال‌ها فعالیتش به‌عنوان ترانه‌سرا، با موسیقی‌دانان بزرگی چون روح‌الله خالقی، مرتضی محجوبی، مهدی خالدی و چندی دیگر از آهنگ‌سازان مطرح ایرانی همکاری کرد. ترانه‌های «کاروان»، «دیدی که رسوا شد دلم» و «اشک و آه» نمونه‌هایی از تصنیف‌های محبوب رهی معیری هستند. در ایام پایانی زندگی‌اش‌ به سرطان معده مبتلا شد. در سال ۱۳۴۶، برای عمل جراحی و مداوا به انگلستان رفت، اما متأسفانه آخرین سفر زندگی او بی‌ثمر واقع شد. 

کتاب «سایهٔ عمر» شامل اغلب غزلیات و رباعیات معیری است که در سال ۱۳۴۳ به انتشار رسید. «داغ تنهایی»، «نغمهٔ حسرت» و «فریاد بی‌اثر» چند نمونه از اشعار ماندگار رهی معیری به شمار می‌روند. «کتاب آزاده» همهٔ ترانه‌ها و تصنیف‌های سروده‌شده توسط رهی معیری را در خود جای داده است. این مجموعه پس از فوت رهی به چاپ رسید. او در سرودن شعر کلاسیک و به‌ویژه غزل، استعدادی کم‌نظیر داشت. در سبک‌ها و قالب‌های متعددی دست برده بود، اما اغلب اشعار او را می‌توان در دو سبک‌ شعری هندی و عراقی جای داد. او در سبک هندی پیرو صائب تبریزی و در سبک عراقی متأثر از سعدی بود؛ علاوه بر این دو شاعر، رهی از شیفتگان مولانا، حافظ، نظامی و مسعود سعد سلمان بود. محتوای سروده‌های رهی اغلب درمورد باده و مستی، طبیعت و رنج دوری از یار بود؛ همچنین اشعار سیاسی، اجتماعی و طنز درخورتوجهی نیز در سروده‌هایش دیده می‌شود. گفته شده است که با خواندن اشعار انتقادی رهی معیری می‌توان به دغدغه‌مندی او در قبال حقوق و نقش زنان در جامعه پی برد. زبان او ساده، دلنشین و دور از تکلف توصیف شده است. در سرودن شعر وسواسی شدید داشت؛ اشعارش تا حدی کم‌نقص هستند که یافتن بیتی سست در غزل‌های او، امری بسیار مشکل است. در طول زندگی، به کشورهای متعددی سفر و از کشورهای ترکیه، اتحاد جماهیر شوروی، ایتالیا، فرانسه، افغانستان و انگلستان بازدید کرد. هیچ‌گاه ازدواج نکرد. در برهه‌ای با «مریم فیروز»، یکی از زنان مشهور و بانفوذ آن زمان ایران وارد رابطه‌ای عاشقانه شد که سرانجام تلخی را برای او به ارمغان آورد. مریم فیروز پس از آشنایی با یکی از سران حزب توده، با او ازدواج و رهی معیری را برای همیشه ترک کرد. آرامگاه او در گورستان ظهیرالدوله در شمیرانِ تهران واقع شده است.