کتاب مکتب تفسیری صدرالمتالهین

کتاب الکترونیکی «مکتب تفسیری صدرالمتالهین» نوشتهٔ علی نصیری در انتشارات وحی و خرد چاپ شده است. اندیشه‌های ژرف قرآنی که عموماً به صورت غیرمنظم در این تفسیر انعکاس یافته، چنان بلند و تحسین‌برانگیز است که در تفاسیر همسانی؛ همچون تفسیر مفاتیح الغیب رازی، روح المعانی آلوسی، و تاحدودی المیزان علامه طباطبایی دست نایافتنی است. مطالعه مباحث این کتاب که به انعکاس بخش‌هایی از این اندیشه‌ها پرداخته صدق مدعای ما را تأیید می‌کند.

درباره کتاب مکتب تفسیری صدرالمتالهین

این کتاب به منظور بررسی و معرفی مکتب تفسیری صدرالمتالهین فراهم آمده، برای دستیابی به این هدف مباحث آن در شش فصل به شرح ذیل تنظیم شده است:

یک؛ در فصل نخست به بررسی زیستنامه صدرالمتالهین و اندیشه‌های او پرداخته شده و ضمن برشمردن ادوار حیات، اساتید و شاگردان و آثار ملاصدرا، مهمترین نقدهایی که به شخصیت و اندیشه‌های او شده مورد بررسی قرار گرفته است.

دو؛ فصل دوم به معرفی روش تفسیری صدرالمتالهین اختصاص یافته است. در این فصل ضمن ارائه اطلاعات اولیه درباره مجلدات و چاپ‌های تفسیر، منابع صدرالمتالهین در تفسیر و چگونگی طرح مباحث تفسیری؛ اعم از مباحث ادبی، اسباب نزول و قرائات مورد بررسی قرار گرفته است. پاسخ به این شبهه که تفسیر صدرالمتالهین آیا تفسیر، تحمیل یا تطبیق است و دفاع از نظریه تطبیق از مباحث بسیار مهم این فصل است.

سه؛ در فصل سوم شماری از اندیشه‌های قرآن شناخت [= علوم قرآنی مصطلح] صدرالمتالهین نظیر: حقیقت قرآن، ماهیت وحی، ظاهر و باطن انعکاس یافته است.

چهار؛ در فصل چهارم مبانی فهم و تفسیر قرآن از نگاه صدرالمتالهین مورد بررسی قرار گرفته است. مراتب فهم، بررسی نقش روایات در تفسیر، نقش ذوق و مکاشفه در فهم و تفسیر قرآن و ضرورت استناد به ظواهر و مدالیل ظاهری آیات از مباحث اساسی این فصل است که به عنوان مبانی فهم برشمرده شده‌اند.

پنج؛ در فصل پنجم ضمن ارائه مباحثی درباره مفهوم گرایش عرفانی و دیدگاه‌ها در دفاع یا ردّ تفسیر عرفانی و معیارهای تفسیر عرفانی صحیح، ده مورد از تفسیر عرفانی صدرالمتالهین مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در این فصل تبیین شده که بارزترین گرایش در تفسیر صدرالمتالهین گرایش عرفانی است و گرچه تفسیرهای عرفانی او عموماً با نقدهایی روبرو است، امّا به هر روی نمی‌توان آنها را به هدف تحمیل مبانی عرفانی بر قرآن ارزیابی کرد.

شش؛ فصل ششم به بررسی گرایش فلسفی به عنوان دومین گرایش مشهود در تفسیر ملاصدرا اختصاص یافته است. در این فصل ضمن تبیین جایگاه فلسفه و فلاسفه از نگاه صدرالمتالهین، نمونه‌هایی از تفسیر فلسفی او در محورهای خداشناسی و معادشناسی انعکاس یافته است. از مباحث این فصل بدست می‌آید که صدرالمتالهین بیشتر در صدد برقراری همسویی میان قرآن و فلسفه؛ یعنی همان نظریه تطبیق است، هر چند ممکن است در مواردی دچار اشتباه شده باشد. از سویی دیگر، در تمام مباحث کتاب نمونه‌های عینی از تفسیر صدرالمتالهین انعکاس یافته است.

کتاب مکتب تفسیری صدرالمتالهین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به افرادی که مایل هستند دربارهٔ صدرالمتأهلین و شیوهٔ تفسیری او اطلاعات بیشتری کسب کنند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب مکتب تفسیری صدرالمتالهین

«من از آغاز جوانی و نورستگی نیرویم را به اندازه توان در فراگیری فلسفه الهی به کار گرفتم... و به صدف‌های علمی در دریای پربار حکمت دست یافتم که از پشتیبانی براهین روشن و محکم برخوردار و از نکات ارزشمند لبریز بود... و زمانی با خود حدیث نفس داشته و در تردید بودم... که آیا این صدف‌های پربار را بگشایم و دُرّهای ارزشمند آن را خارج کنم... و کتابی بنگارم حاوی تمام آنچه در آثار پیشینیان یافتم... اما روزگار مانع کارم می‌شد و از هدفم باز می‌داشت؛ چون دیدم که عصر ما تنها به تربیت جاهلان و دونان و برافروختن آتش جهل و گمراهی مشغول است... و ما به گروهی مبتلا شده‌ایم فاقد درک که چشمانشان از انوار و اسرار حکمت نابینا است و بسان خفاش‌ها از دیدن روشنایی معرفت عاجزاند. اینان تعمق در امور ربانی و تدبر در آیات سبحانی را بدعت می‌دانند... وقتی وضعیت را چنین دیدم... از ابناء روزگار روی برتافتم. فقدان فطانت و جمود طبیعت در کنار دشمنی روزگار و همراهی نکردن دوران، کار را بالاخره به آنجا رساند که در گوشه‌ای انزوا را برگزیدم و روزگاری با افسردگی و شکستگی... گذراندم... نه درسی می‌گفتم و نه کتابی می‌نگاشتم؛ زیرا اندیشیدن در علوم و صناعات... نیازمند پیراستن فکر و خیال از موجبات ملال و اختلال و همراهی اوضاع و احوال است... همصدا با حضرت امیر (ع) صبر را پیشه کردم و بدین ترتیب دشمنی دوران و عداوت همگنان بر من آسان شد... و رو به سوی مسبب الاسباب آوردم و در پیشگاهش تضرع آوردم... و پس از گذشت دورانی مدید از عزلتم جانم بخاطر مجاهدات زیاد به فروغ نورانی نور گرفت و قلبم بخاطر فراوانی ریاضت‌ها شعله‌ور شد و در پی آن انوار ملکوت بر آن تابیده شد... و رموزی که پیش از این به این حد روشنی بر من آشکار نشده بود، آشکار شد و اسرار الهی را با شهود و عیان دیدم.»