کتاب مسائل اساسی در تاسیس، مدیریت و رشد اندیشکده سیاست گذاری

کتاب مسائل اساسی در تأسیس، مدیریت و رشد اندیشکده سیاست گذاری با نگاهی به اندیشکده‌های جریان بسیج دانشجویی نوشتۀ حبیب‌الله ظفریان و سید علیرضا فاطمی است. این کتاب را انتشارات سازمان بسیج دانشجویی منتشر کرده است.

درباره کتاب مسائل اساسی در تاسیس، مدیریت و رشد اندیشکده سیاست گذاری

انتقال تجربه اگر بخواهد در ابعاد کلان و به شکل کلی صورت پذیرد، در یک‌کلام، در «ماهیگیری یاددادن» خلاصه می‌شود؛ یعنی نشان‌دادن راه به مخاطب به‌نحوی‌که علاوه بر مسیریابی درست، فهم نسبی از چالش‌ها، سختی‌ها و موانع پیش روی کار - که به طور طبیعی در هر کاری وجود دارد - به دست آورد تا به‌واسطۀ استفاده از تجربۀ پیشینیان، بتواند با حداکثر بهره‌وری و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، کار را به ریل اصلی خود بیندازد و تکانه‌های کمتری را در اثنای مسیر حس کند.

متأسفانه عدم توجه آن‌چنانی به تجربه‌نگاری یا محتواهایی ازاین‌دست - که ناشی از بی‌اطلاعی یا بی‌توجهی به فواید فراوان آن است - در تمام حوزه‌های محتوایی، خلأ جدی در این زمینه ایجاد کرده است که انتقال تجربیات و افزایش کیفیت عملکرد را بامانع جدی مواجه می‌سازد. شاید ضرورت و اهمیت محتواهایی از قبیل «صفر تا صد ...» برای آن دسته از افرادی که یک کاری را از صفر شروع کرده‌اند یا در صدد راه‌اندازی آن هستند، خود را به‌خوبی بنمایاند، اما بی‌شک حسرت فقدان چنین محتوایی برای آن دسته از افرادی که کاری را از صفر شروع کرده‌اند و با شکست مواجه شده‌اند، دوچندان خواهد بود؛ افرادی که از سر دغدغه، خلاقیت، تلاش برای رفع نیاز و پیشرفت، دست به اقدامی جدید زده‌اند و وارد عرصه‌ای نو شده‌اند تا مشکلی از مملکت را رفع کنند و پیشرفتی نو را رقم بزنند، اما ندیده‌اند سرگذشت پیشینیان خود را که با عبرت از آن، شمرده‌تر و باثبات بیشتر گام در این عرصه بنهند.

اندیشکده یا کانون تفکر، طبق فرهنگ آکسفورد، مؤسسۀ تحقیقاتی یا سازمانی است که به ارائۀ مشاوره و ایده برای مسائل ملی و تجاری می‌پردازد. فرهنگ آمریکایی هریتیج، کانون تفکر را گروه یا مؤسسه‌ای برای انجام‌دادن پژوهش‌های بنیادی و حل مسئله - به‌ویژه در حوزۀ فناوری و استراتژی سیاسی - دانسته است. این مراکز که در اصطلاح به Think Tank معروف هستند، در ادبیات تخصصی فارسی معادل‌هایی مانند: نهاد مولد اندیشه، کانون تفکر، اندیشگاه، اندیشکده، مخزن اندیشه و اتاق فکر برای آن‌ها پیشنهاد شده است. در حال حاضر رایج‌ترین معادل فارسی استفاده‌شده در ایران، اندیشکده بوده و در این کتاب نیز از عنوان اندیشکده استفاده شده است.

رشد این نوع سازمان‌ها بیشتر به‌خاطر شرایط پس از جنگ جهانی دوم در جهان غرب بوده و هم‌اکنون نیز انواع مختلفی از آن‌ها در زمینه‌های مختلف، به نام‌های گوناگون و با مالکیت‌های متنوع در جهان مشاهده می‌شوند؛ به طور خاص در آمریکا در حال حاضر نزدیک به ۲۰۰۰ اندیشکده مشغول فعالیت هستند. فلسفۀ اصلی شکل‌گیری اندیشکده‌ها در غرب، پُرکردن خلأ بین حوزۀ نظر (دانشگاه) و حوزۀ عمل (تصمیم‌گیران اجرایی) بوده است. همچنین ماهیت چندبُعدی تصمیم - که مؤثر بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و متأثر از آن‌ها است - نیاز به وجود چنین مراکزی را افزایش داده است تا بتوانند با جمع‌بندی نظرات نخبگانی، پیشنهادهای واقعی و جامعی را به تصمیم‌گیران ارائه دهند.

خواندن کتاب مسائل اساسی در تأسیس، مدیریت و رشد اندیشکده سیاست گذاری را به چه کسی پیشنهاد می‌کنیم؟

علاقه‌مندان به زمینه‌های مدیریت و سیاست‌گذاری می‌توانند این کتاب را مطالعه کنند.

بخش‌هایی از کتاب مسائل اساسی در تأسیس، مدیریت و رشد اندیشکده سیاست گذاری

برای موفقیت‌آمیز بودن خط‌مشی، همۀ این پنج مرحله لازم هستند. اطلاعات مقدماتی دربارۀ مسئلۀ اجتماعی و محیط اجتماعی سیاسی باید گردآوری شود؛ مسئلۀ اجتماعی و پرسش‌های تحقیق باید مفهوم‌سازی شوند؛ رویکرد تحلیلی باید انتخاب شده و اعمال شود؛ توصیه‌ها باید از لحاظ عملی بودنشان مورد تحلیل قرار گیرند و در صورت اقتضا، جرح‌وتعدیل شوند و نتایج مطالعه باید به طور مناسبی منتقل شود. اگرچه می‌توان مفهوم کانون تفکر (اندیشکده) را در قرن شانزدهم و هفدهم ردیابی کرد، اما ساختار آن‌ها رسماً پس از پایان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵) به رسمیت شناخته شد. کشورهای درگیر در جنگ، از لحاظ اقتصادی و اجتماعی ویران شده بودند؛ بنابراین نیاز به توسعه و تمرکز ایده‌های استراتژیک برای ارائۀ راه‌حل داشتند. کانون‌های تفکر نام‌های مختلفی دارند که از جملۀ آن‌ها عبارت‌اند از: آزمایشگاه‌های ایده، مؤسسه یا مراکز تحقیقاتی، مراکز تفکر یا تأمل یا هیئت‌های استراتژیک. کلمۀ «کانون تفکر» تبدیل به رایج‌ترین اصطلاح پذیرفته‌شده در سطح جهان شده است. در ادبیات تخصصی فارسی، معادل‌هایی مانند نهاد مولد اندیشه، کانون تفکر، اندیشگاه، اندیشکده، مخزن اندیشه و اتاق فکر برای آن‌ها پیشنهاد شده است. در حال حاضر رایج‌ترین معادل فارسی استفاده‌شده در ایران، اندیشکده بوده و در این کتاب نیز از عنوان اندیشکده استفاده شده است.

کثرت پدیدارشدن اندیشکده‌ها را می‌توان در نیمۀ دوم قرن بیستم در اروپا، آمریکا و آسیا مشاهده کرد. در جهان امروز، اندیشکده‌ها گسترش قابل‌ملاحظه‌ای یافته‌اند و اغلب نقش مشورتی بر پایۀ تفکر و عمومیت بخشیدن به آن را بر عهده دارند. در حال حاضر در ۷۷ کشور جهان، اندیشکده‌هایی وجود دارند که به ثبت رسیده‌اند. واژۀ کانون تفکر (اندیشکده) در آمریکا در دهۀ ۱۹۶۰ و بنا به مصالح نظامی به کار گرفته شد و به‌مرورزمان وارد ادبیات دانش سیاسی، حکومتی و مدیریتی جهان شد. استراتژی اندیشکده‌ها این بود که پلی میان قدرت، دانش و حکومت بسازند و با این منطق، اندیشکده‌ها به‌عنوان ابزاری در خدمت سیاست‌مداران حرفه‌ای بنا شدند؛ زیرا سیاست‌مداران از اندیشکده‌ها دستور نمی‌گرفتند، بلکه این اندیشکده‌ها بودند که دستورات آنان را توجیه می‌کردند.