کتاب جنگ عراق و ایران؛ رویارویی استراتژی ها

کتاب جنگ عراق و ایران؛ رویارویی استراتژی ها اثر حسین اردستانی یکی از کتاب‌های تخصصی انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است که حقایقی را درباره جنگ ایران و عراق در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه قرار می‌دهد.

با گذشت چند ماه از آغاز هجوم سراسری ارتش عراق به سرزمین جمهوری اسلامی ایران، دفتر سیاسی سپاه پاسداران -که آن زمان از ارکان شورای فرماندهی سپاه پاسداران به شمار می‌­رفت؛ بخشی به نام «تاریخ جنگ» تأسیس کرد. هدف از این اقدام، ثبت تاریخ جنگ، جلوگیری از تحریفات و ترسیم امانت‌دارانه مظلومیت­‌ها و حماسه‌­های با شکوه مردم و نیروهای مسلح و انعکاس جلوه­‌های ایثار، رشادت، مقاومت، شهادت و پیروزی رزمندگان در سایه ایمانی عمیق به خداوند و پیروی از امام خمینی(ره) بود.

بخش تاریخ جنگ مدّتی بعد از دفتر سیاسی سپاه مجزا شد و با عنوان «مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ» به انجام وظایف و مأموریت­‌های خود ادامه داد و اکنون نام رسمی آن «مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس» است. این تشکیلات از بدو شکل­‌گیری تاکنون دو دوره را پشت سر گذاشته است. دوران جنگ تحمیلی و پس از آن.

شکل‌گیری مرکز از اوایل سال ۱۳۶۰ بود که به تحقیقات میدانی و جمع‌آوری اسناد و مدارک را به طور رسمی اغز کرد. وظایف کلی محققان -که بعدها «راوی» خوانده شدند- این بود که هر یک در منطقه‌ مأموریت خویش حضوری مداوم داشته باشد تا اولاً براساس طرح تعیین شده، درباره آنچه واقع می‌­شود به تحقیق و ثبت و ضبط بپردازد. ثانیاً در مورد آنچه از ابتدای جنگ تا زمان حضور محققان رخ داده، از طریق مصاحبه با حاضران در صحنه‌های نبرد، و جمع­ آوری اسناد لازم، اطلاعات دقیق کسب نماید و به جمع‌­بندی مناسبی از چگونگی روند جنگ تا این زمان برسد.

پس از چند ماه از آغاز فعالیت بخش تاریخ جنگ و در پی افزایش حضور نیروهای مردمی در جبهه‌ها و تلاش گسترده­ تر مسئولان نظام و فرماندهان سپاه و ارتش و رزمندگان اسلام برای بیرون راندن اشغال‌گران، دامنه‌ فعالیت بخش تاریخ جنگ نیز گسترش یافت.

به این ترتیب کار مهم و دشواری که از سال ۱۳۶۰ آغاز شده بود با حضور راویان پرتلاش، متعهد و خستگی­ ناپذیر ادامه یافت؛ تا همه اخبار، گزارش‌­ها، آمارها و اطلاعات معتبر و موثق از مراکز طرح­ریزی، هدایت و فرماندهی عملیات­‌ها و همچنین میدان‌­های نبرد و صحنه‌های درگیری به صورت زنده و حقیقی جمع ­آوری گردد.

در اواخر سال ۱۳۶۳ بخش تاریخ جنگ از دفتر سیاسی مجزا شد و برای ادامه این مأموریت مهم، تشکیلاتی مستقل به نام «مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ» در حوزه فرماندهی کل سپاه شکل گرفت.

از سال ۱۳۶۴ به بعد حضور راویان این مرکز در جنگ شکل ثابت و دائمی به خود گرفت و راویان عضوی جدایی­ ناپذیر از سیستم فرماندهی جنگ شدند. در اواسط سال ۱۳۶۴ که سه نیروی زمینی، دریایی و هوایی سپاه پاسداران تشکیل شد، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ نیز متناسب با تشکیلات جدید سپاه، سازمان خود را گسترش داد و در سه نیروی مذکور دفاتری تحت عنوان «دفتر تحقیقات جنگ» تاسیس شد. با گسترش تشکیلات مرکز و حضور گسترده و مستقیم محققان مرکز در قرارگاه‌­ها و یگان­‌های رزم سپاه پاسداران، تمام ابعاد جنگ زیر پوشش راویان مرکز قرار گرفت و این کار تا پایان جنگ و تا مدتی پس از پذیرش قطع­نامه ۵۹۸ و برقراری آتش­ بس ادامه یافت.

مرکز در طول هشت سال دفاع مقدس ضمن حضور در میادین نبرد حق علیه باطل به شکل فراگیر، اقدام به شناسایی و جمع ­آوری اسناد و اطلاعات جنگ کرد و همزمان در حفظ و نگهداری آن بسیار کوشید و در این راه با بکارگیری ۲۰۶ نفر راوی از اعضای سپاه و بسیج و تقدیم ۱۷ شهید از راویان خود، رسالت مهمی را در تاریخ سرنوشت­‌ساز کشور به انجام رساند. راویان جنگ با حضور مستمر و همیشگی خود در صحنه جنگ اسناد و منابعی غنی را جمع‌آوری نمودند.

دوران بعد از جنگ، زمان ساماندهی، پردازش و تکمیل تحقیقات بود. در سال ۱۳۶۸ دست­ اندرکاران مرکز فارغ از سختی­‌ها و دغدغه­‌های صحنه‌های نبرد، وارد عرصه جدیدی شدند. انبوه اخبار و اطلاعات موجود در مرکز که در قالب اسناد و مدارک دست اول جنگ جمع­ آوری شده بود، نیاز به پردازش و ذخیره­‌سازی داشت. علاوه بر این، سند چشم‌انداز مرکز در افق دو دهه آینده باید تهیه و تنظیم می­‌شد تا بر پایه آن طرحی جامع و نقشه راه شایسته‌­ای تدوین گردد. در پی چنین تمهیداتی، گام سوم یعنی مرحله اجرا قرار داشت.

به این ترتیب هر یک از مراحل تعریف شد و راهبرد مرکز در سه برنامه پنج ساله تدوین گردید. اقدامات انجام شده در سه برنامه مدون مرکز شامل ساماندهی منابع و اطلاعات، ذخیره‌سازی و پردازش اطلاعات بود.

اکنون رسالت این مرکز علاوه بر تحقیق و پژوهش انتشار اسناد و مدارک و پژوهش‌های مرتبط با دفاع مقدس است که در اختیار علاقه‌مندان، محققان و به ویژه نسل جوان پرسش‌گر قرار می‌گیرد.

كتاب جنگ عراق و ایران؛ رویارویی استراتژی ها به بررسی مهمترين جهت‌گيری‌ها و استراتژی‌های دولت‌های مؤثر در صحنه جنگ عراق عليه ايران می‌پردازد و نتايج ناشی از هر رخـداد و تحول اساسی در اين جنگ را - كه با كسب پيروزی يا شكست همراه بـوده - از اين منظر مورد مطالعه و نقد قرار می‌دهد. اين كتاب با ارائه پيشـينه تـاريخی اختلافات ايران و عراق، ضمن ريشه‌يابی زمينه و اهدافی عراق از حمله نظامی به ايران، با استفاده از الگوی تقسيم‌بندی مراحل جنگ، تأثير تحولات هر مقطع بر سياست‌ها و مواضـع دو كشـور درگيـر و همچنـين هـمگرايـی و واگرايـی استراتژی قدرت‌های مؤثر در صحنه جنگ را بررسی كرده است.

خواندن کتاب جنگ عراق و ایران؛ رویارویی استراتژی ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

پژوهشگران حوزه دفاع مقدس و علاقه‌مندان به مطالعه کتاب‌های این حوزه.