بریده‌هایی از کتاب چرند و پرند

بعضی از ملاهای ما حالا دیگر از فروختن موقوفات دست برداشته به فروش مملکت دست گذاشته‌اند.

من دیده بودم که وقتی یک آخوند کسی را می‌زد، همه آخوندها سر آن یک نفر می‌ریختند و غالبا بعد از آن‌که اون بیچاره در زیر چماق می‌مُرد، آن‌وقت تازه از یکدیگر می‌پرسیدند، این ملعون چه کرده بود؟

وقتی پدرم مُرد، من نامزد پسر عموم بودم. پدرم دارائی‌اش بد نبود. الاً من هم وارث نداشت، شریک‌الملکش می‌خواست مرا بی‌حق کند. من فرستادم پی همین نامرد از زن کمتر که آخوند محل و وکیل مدافعه بود که بیاد با شریک‌الملک بابام برود مرافعه. نمی‌دانم ذلیل شده چه‌طور از من وکالت‌نامه گرفت که بعد از یک هفته چسبید که من تو را برای خودم عقد کرده‌ام. هر چه من خودم را زدم، گریه کردم، به آسمان رفتم، زمین آمدم، گفت الا و للا که تو زن منی، چی بگویم مادر، بعد از یک سال عرض و عرض‌کشی، مرا به این آتش انداخت

من دیده بودم که وقتی یک آخوند کسی را می‌زد، همه آخوندها سر آن یک نفر می‌ریختند و غالبا بعد از آن‌که اون بیچاره در زیر چماق می‌مُرد، آن‌وقت تازه از یکدیگر می‌پرسیدند، این ملعون چه کرده بود؟

اوج جهالت و پشت‌کردن به علم و انواع خیانت‌ها به کشور و مردم، به نام دین و نظام و دولت، واقعاً به طرز گزنده‌ای در این کتاب آمده، طوری‌که در لحظاتی آدم نمی‌داند گریه کند یا بخندد.

خیال را هم که خدا بدون استفتاء از علما آزاد خلق کرده. بگذار من هر چه دلم می‌خواهد در دلم خیال بکنم.

یک دسته رؤسای ملّت و یک دسته اولیای دولتند، ولی هر دو دسته یک مقصود بیشتر ندارند و می‌گویند شما کار کنید و زحمت بکشید و آفتاب و سرما بخورید و لخت و عور بگردید و گرسنه و تشنه زندگی کنید و بدهید ما بخوریم و شما را حفظ و حراست کنیم.

بعضی از ملاهای ما حالا دیگر از فروختن موقوفات دست برداشته به فروش مملکت دست گذاشته‌اند.

اگرچه دردسر می‌دهم، امّا چه می‌توان کرد، نشخوار آدمیزاد حرف اوست. آدم اگر حرف نزند، دلش می‌پوسد.

من تا وقتی که مطلبی را ننوشته‌ام، کی قدرت دارد به من بگوید تو. خیال را هم که خدا بدون استفتاء از علما آزاد خلق کرده. بگذار من هر چه دلم می‌خواهد در دلم خیال بکنم.

آن‌ها که تا دیروز خر هم نمی‌توانستند کرایه کنند. حالا چون آخرالزمان نزدیک شده، به قیمت صلوات اسب می‌خرند.

کمک به روزنامه را در عرف بهتر از کمک به اطفال یتیم می‌دانند، زیرا روزنامه می‌تواند هزاران نفر را به تربیت اطفال یتیم و بی‌بانی وادار کند، در صورتی که تربیت دو سه نفر طفل محدود فایده‌اش کمتر است.

و در آخر از تمام هموطنان عزیزم، به‌خصوص جوانان پُردرک این مرز و بوم خواستار مطالعه‌ی آثاری اینچنین ماندگار در فرهنگ ادب پارسی را داشته و از بزرگان ادبیات و فرهیختگان و صاحب‌نظران تشویق مصرانه و جدی بر مطالعه‌ی این‌گونه کتابت‌ها را دارم.

گفت: حالا از این مطلب بگذریم، راستی خدا این ظلم‌ها را برمی‌دارد، خدا از این خون‌های ناحق نمی‌گذرد؟ گفتم: رفیق، ما درویش‌ها یک شعر داریم. گفت: بگو. گفتم: این جهان کوه است و فعل ما ندا بازگردد این نداها را صدا

وقتی من تفنگ فیتیله‌ای خالی یادگار جدّ مرحومم را دست می‌گرفتم، ننم می‌گفت: ننه آخر از من به تو امانت، هیچ‌وقت به تفنگ دست نزن. می‌گفتم: ننه آخر تفنگ خالی است. می‌گفت ننه شیطان پُرش می‌کند.

من آن وقت‌ها همین حرف‌ها را می‌خواندم و به همان اعتقاد قدیمی‌ها که خیال می‌کردند «هر چه توی کتاب نوشته، صحیح است» من هم گمان می‌کردم این حرف هم صحیح است. امّا حالا که کمی چشم و گوشم وا شده، حالا که گوشم قدری می‌جنبد و حالا که تازه سری توی سرها داخل کرده‌ام، می‌بینم که بیشتر از آن حرف‌هایی هم که توی کتاب نوشته‌اند، پر و پای قرصی ندارد. بیشتر آن مطالب هم که ما قدیمی‌ها محض همین‌که توی کتاب نوشته شده ثابت و مدلل می‌دانستیم، پاش به جایی بند نیست.

به ملت دوست و دشمنشان را بشناسان. گفتم: والله بالله این‌جا ایران است. در این‌جا این کارها عاقبت ندارد.

آدم مثل تو سر سلامت به گور نمی‌برد

چشم بسته غیب نگو

آب از آب تکان نمی‌خورد.

امّا چه کنم که در ایران کسی قدردان نیست!

بعد از چندین سال مسافرت به هندوستان و دیدن ابدال و اوتاد و مهارت در کیمیا و لیمیا و سیمیا! الحمدللّه به تجربه بزرگی نایل شدم و آن دوای ترک تریاک است. اگر این دوا را کسی در ممالک خارجه کشف می‌کرد، ناچار صاحب امتیاز آن می‌شد و انعام می‌گرفت، در همه روزنامه‌ها نامش به بزرگی درج می‌شد. امّا چه کنم که در ایران کسی قدردان نیست!

اگرچه دردسر می‌دهم، امّا چه می‌توان کرد، نشخوار آدمیزاد حرف اوست. آدم اگر حرف نزند، دلش می‌پوسد.

بعضی از ملاهای ما حالا دیگر از فروختن موقوفات دست برداشته به فروش مملکت دست گذاشته‌اند.

شما الحمداللّه می‌دانید که آدم وقتی حرصش در بیاید، دیگر دنیا پیش چشمش تیره و تار می‌شود. خاصّه وقتی که از رجال بزرگ مملکت باشد که دیگر آن‌وقت قلم مرفوع است. برای این‌که رجال بزرگ، وقتی حرصشان درآمد، حق دارند همه کار بکنند.

این‌جاها الحمدالله ارزانی و فراوانی است. اگر مرگ و میر نباشد، یک لقمه نان رعیتی داریم، می‌خوریم و می‌پلکیم. مستبد هم کم است، همه‌مان مشروطه‌ایم.

بله من می‌ترسیدم. ترس که عیب‌وعار نیست من می‌ترسیدم، همان‌طور که اولیای دولت از مجلس شورا می‌ترسند؛ همان‌طور که حاجی ملک‌التّجار و نایب هادی خان و جلال‌السلطنه از انجمن بلدی می‌ترسند؛ همان‌طور که دزدهای طهران از پلیس‌های اجلال‌السطنه می‌ترسند؛ همان‌طور که وزرای ما از استقراض خارجه می‌ترسند؛ همان‌طور که انگلیسی‌ها به عکس روس‌ها از حکومت حشمت‌الملک در قاینات می‌ترسند؛ همان‌طور که بلاتشبیه بلاتشبیه بعضی از علمای ما از تصرف در اموال وقف و مال صغیر می‌ترسند. بله، من می‌ترسیدم.

ای انسان چه‌قدر تو در خواب غفلتی؟! ای انسان، چه‌قدر کند و بلیدی! از هیچ لفظ، پی به معنی نمی‌بری. از هیچ منطق، درک مفهوم نمی‌کنی. هیچ‌وقت از گفته‌های پیشینیان عبرت نمی‌گیری. هیچ‌وقت در حکم و معارف گذشتگان دقت نمی‌کنی با این همه خودت را اشرف مخلوقات حساب می‌کنی. با این همه سر تا پا از کبر و نخوت و غرور و خودپسندی پُری.

خدا خودش کارها را اصلاح کند. خدا خودش مشکل خیری از کار همه بگشاید. خدا خودش از خزانه غیبش یک کمکی بکند! اگر نه از سعی و کوشش بنده چه می‌شود؟ از حرف زدن ما بنده‌های ضعیف چه برمی‌آید.

من ریشم را توی آسیاب سفید نکرده‌ام