بریده‌هایی از کتاب لذت خیانت

“فلاکتِ انسان تنها از یک چیز ناشی می‌شود: این‌که نمی‌تواند با آرامش در یک اتاق بماند”. پس از چهار قرن، این سطرِ درخشان از کتابِ تأملاتِ پاسکال، هنوز هم ذره‌ای از حقیقتِ خود را از دست نداده است: در همین لحظه‌ای که این جمله را می‌خوانید، میلیون‌ها نفر در سرتاسرِ جهان، اضطرابِ سکون و تنهائیِ خود را با ضرب‌گرفتن رویِ میز، با عوض‌کردنِ بی‌هدفِ کانال‌های تلویزیون، با بطالتِ کلیک‌های بی‌هدف، با بوق‌زدن پشتِ فرمانِ اتومبیل، با رفت‌و‌آمدهای بی‌معنا در هزارتویِ منوهای موبایل فراموش می‌کنند. قرنِ دوزخیِ ۲۱، تنها راه‌های پاک‌کردنِ صورت‌مسأله را بیشتر، رنگارنگ‌تر و هموارتر کرده است، قرنی که اتوپیایِ روشنگری را به یک شهربازیِ بزرگ تبدیل کرده است.

“فلاکتِ انسان تنها از یک چیز ناشی می‌شود: این‌که نمی‌تواند با آرامش در یک اتاق بماند”.

مترجم باز هم محکوم به ارتکاب گناهی بس بزرگ است. او، دشمن خدا، در جست‌و‌جوی بازسازی برج بابل است و می‌خواهد به‌طرزی غریب از آن کیفر الهی که آدمیان را در آشفتگی زبان‌ها از یکدیگر جدا کرده است سود جوید.

“فلاکتِ انسان تنها از یک چیز ناشی می‌شود: این‌که نمی‌تواند با آرامش در یک اتاق بماند”. پس از چهار قرن، این سطرِ درخشان از کتابِ تأملاتِ پاسکال، هنوز هم ذره‌ای از حقیقتِ خود را از دست نداده است: در همین لحظه‌ای که این جمله را می‌خوانید، میلیون‌ها نفر در سرتاسرِ جهان، اضطرابِ سکون و تنهائیِ خود را با ضرب‌گرفتن رویِ میز، با عوض‌کردنِ بی‌هدفِ کانال‌های تلویزیون، با بطالتِ کلیک‌های بی‌هدف، با بوق‌زدن پشتِ فرمانِ اتومبیل، با رفت‌و‌آمدهای بی‌معنا در هزارتویِ منوهای موبایل فراموش می‌کنند.

گادامر سه سرفصل را به‌دست می‌دهد که به‌موجب این سه، فیلسوفان معاصر، یعنی خود وی، پیشروتر از اسلاف خویش هستند. او این سه پیشروی را نشان‌دهنده‌ی کاهش ساده‌لوحی فیلسوفان معاصر[ نسبت به اسلاف خود ]می‌داند. امروزه، اگر به گذشته، به هگل و کانت نگاهی بیندازیم، ساده‌لوحی آشکاری در آن‌ها خواهیم دید که اکنون آن را پشت سر گذاشته‌ایم. او سه نوع ساده‌لوحی را از یکدیگر بازمی‌شناسد و یکی را ساده‌لوحی موضع (Naivität des Setzens) ، دیگری را ساده‌لوحی تأمل (Naivität der Reflexion) و سومی را ساده‌لوحی مفهوم (Naivität des Begriffs) می‌نامد.

در‌واقع، هدف ترجمه به‌هیچ‌وجه از بین بردن تفاوت نیست، بلکه برعکس، هدف ترجمه حرکت در فضای این تفاوت است: ترجمه دائماً بر این تفاوت انگشت می‌گذارد. درست است که ترجمه عملاً سعی در کتمان این تفاوت دارد، لیکن این کار را از طریق آشکار‌کردن گاه‌و‌بی‌گاه این تفاوت و غالباً به‌واسطه‌ی برجسته‌کردن آن صورت می‌دهد. ترجمه یعنی احیای این تفاوت؛ در فضای این تفاوت است که ترجمه به رسالت سترگ خود و به سرسپردگی خود برای نزدیک‌کردن زبان‌ها به یکدیگر، به‌واسطه‌ی نیرویِ وحدت‌بخش خود نزدیک‌تر می‌شود، نیرویی همانند نیروی هرکول که کرانه‌های دریا را به‌سوی یکدیگر می‌کشید.

(اثری که خوب ترجمه شده باشد به دو شکل متفاوت تحسین می‌شود؛ یا خواننده می‌گوید: «باورم نمی‌شود که ترجمه است» یا می‌گوید: «دقیقاً همان اثر[ اصلی ]است؛» دو اثر به‌نحو حیرت‌انگیزی یگانه هستند. با این حال، در مورد نخست، گوینده اصالت اثر اصلی را محو می‌کند تا به زبان مقصد منفعتی برساند؛ درحالی‌که گوینده‌ی عبارت دوم، برای این‌که منفعتی به اثر اصلی برساند، اصالت هر دو زبان را محو می‌کند. در هر دو مورد چیزی بنیادی از ‌دست رفته است.)

بالقوه‌گی/فعلیتِ ارسطو، سوژه/ابژه‌ی کانت، ذهنیت/عینیتِ هگل یا کل/جزءِ فلسفه‌ی تحلیلی همه‌گی

در‌واقع، هدف ترجمه به‌هیچ‌وجه از بین بردن تفاوت نیست، بلکه برعکس، هدف ترجمه حرکت در فضای این تفاوت است: ترجمه دائماً بر این تفاوت انگشت می‌گذارد. درست است که ترجمه عملاً سعی در کتمان این تفاوت دارد، لیکن این کار را از طریق آشکار‌کردن گاه‌و‌بی‌گاه این تفاوت و غالباً به‌واسطه‌ی برجسته‌کردن آن صورت می‌دهد. ترجمه یعنی احیای این تفاوت؛ در فضای این تفاوت است که ترجمه به رسالت سترگ خود و به سرسپردگی خود برای نزدیک‌کردن زبان‌ها به یکدیگر، به‌واسطه‌ی نیرویِ وحدت‌بخش خود نزدیک‌تر می‌شود، نیرویی همانند نیروی هرکول که کرانه‌های دریا را به‌سوی یکدیگر می‌کشید.

بنیامین می‌نویسد: «درست همان‌گونه که خط مماس دایره را به نحوی گریزپا فقط در یک نقطه لمس می‌کند،... ترجمه نیز متن اصلی را به‌نحوی گذرا، و تنها در نقطه‌ی بی‌نهایت کوچکِ معنا لمس می‌کند، تا بدین‌سان، مطابق با قانون وفاداری، مسیر خاص خویش را در آزادی سیلان زبانی ادامه دهد.»