اصغر رستگار
زندگینامه و معرفی کتاب‌های اصغر رستگار
اصغر رستگار مردی فرهیخته و مترجمی برجسته بود. او برخلاف تحصیلاتش در رشته‌ی ریاضی، بیشتر عمر خود را وقف هنر و ترجمه کرد. نام او در کنار ترجمه‌ی برخی از آثار مطرح ادبیات جهان به چشم می‌خورد. «آتشی که نگرفت» و «گزارشگر رازهای نهفت» عنوان دو مورد از ترجمه‌های رستگار به شمار می‌آیند.
بیوگرافی اصغر رستگار
اصغر رستگار در یک آبان ۱۳۲۸ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. او تا مقطع دیپلم ساکن تهران بود. رستگار در دانشگاه فردوسی مشهد، ریاضی خواند و از همان سال‌ها، کار ترجمه را آغاز کرد. دوران دانشجویی برای خیلی‌ها پر از اتفاقات ریزودرشت است. ساواک رستگار را هم در همین دوران (سال ۱۳۵۰) بازداشت و به سه سال زندان محکوم کرد. رستگار بعد از آزادی در سال ۱۳۵۳، از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد.
اصغر رستگار بیشتر عمرش را همراه با خانواده، ساکن اصفهان بود و دو حوزه‌ی نشر و هنر را از همین شهر دنبال می‌کرد. او در کنار ترجمه، به‌عنوان بازیگر، کارگردان و نویسنده هم مشغول فعالیت بود. رستگار مقالاتش را در فصل‌نامه‌ی «زنده‌رود» به چاپ می‌رساند و عضو شورای دبیران این فصل‌نامه هم بود.
متأسفانه این مترجم توانمند در ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲، بر اثر سکته‌ی قلبی درگذشت. او را در قطعه‌ی نام‌آوران بهشت رضوان به خاک سپرده‌اند. همسر وی در گفت‌و‌گوهایش بیان کرد که رستگار سالم بود و هیچ بیماری مزمنی نداشت. همین موضوع و مرگ ناگهانی او، خانواده‌ی رستگار و جامعه‌ی هنری را در بهت فرو برد. تنها مشکل او بیماری و ضعف چشم راستش بود که در هنگام نوشتن و ترجمه، او را اذیت می‌کرد. این بیماری بر روحیه‌ی او تأثیر منفی بسیاری داشت، اما هرگز باعث نشد که دست از کار بکشد.
فعالیت‌ها
اصغر رستگار سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۳ را در زندان گذراند. او این فرصت را غنیمت شمرد و چند کتاب ترجمه کرد، اما گویا ساواک بنا نداشت اجازه‌ی انتشار این کتاب‌ها را بدهد و همه‌ی آن‌ها را توقیف کرد. در این میان، یکی از کتاب‌ها به نام «سیستم و روش‌های هنر خلاق» جان سالم به در برد و به چاپ رسید.
رستگار بعد از آزادی، تلاش‌های زیادی کرد تا کتاب‌های دیگرش را هم پس بگیرد، اما تلاش‌هایش راه به جایی نبرد. او ترجمه‌ی آثار مهمی را در کارنامه‌ی هنری‌ا‌ش دارد.
اهمیت آثار اصغر رستگار
رستگار برای انتخاب کتاب‌هایش رویکردی انتقادی داشت. او سعی می‌کرد کتاب‌هایی را انتخاب کند که از چندین جهت مهم و مفید باشند. در واقع، او دغدغه‌مند هنر بود. مثلاً جایی در مقدمه‌ی کتاب «تئوری بنیادی هنر تئاتر» اثر «کنستانتین استانیسلاوسکی»، به وضعیت هنر انتقاد کرده است.
رستگار معتقد بود با ورود سینمای جهان به ایران، هنرمندان با آثار بزرگان این عرصه آشنا شدند. دیدن آثار هنرمندان خارجی حتماً تأثیرات قابل توجهی بر کار هنرمندان ایرانی دارد، اما در عین حال، مجموعه‌ای از تیپ‌ها و شخصیت‌های جذاب هم دارد که هنرمندان بدون هیچ زحمتی می‌توانند آن‌ها را کپی کنند.
البته الگوگیری از سینمای جهان به‌خودی‌خود بد نیست، اما رستگار معتقد بود که در این میان، خطر بزرگی بازیگران را تهدید می‌کند. این خطر از نظر رستگار، دور شدن بازیگران از تفکر درباره‌ی کیفیت‌های درونی احساسات آدمی است. در چنین شرایطی و با استفاده از تیپ‌ها و شخصیت‌های کپی‌شده، هرچه بر پرده‌ی سینما می‌بینیم نسخه‌بدلی از همان نمایش اولیه است. برای پرهیز از پدید آمدن چنین حالتی، رستگار به ترجمه‌ی کتاب تئوری بنیادی هنر تئاتر روی آورد.
جایزه‌ی ادبی رستگار
اصغر رستگار یکی از مترجمانی است که کتاب «جنایت و مکافات» و «برادران کارامازوف» داستایوفسکی را به فارسی برگردانده‌اند. برگردان جنایت و مکافات او به‌عنوان برگزیده‌ی کتاب سال در دوره‌ی نوزدهم معرفی شد.
نگاهی به ترجمه‌ها و آثار اصغر رستگار
در این بخش، برخی از آثار و ترجمه‌های شاخص اصغر رستگار را با هم بررسی می‌کنیم.
کتاب امپراتور و جلیلی
این کتاب برگردان «امپراتور و گالیله»، اثر «هنریک ایبسن» است. نسخه‌ی اصلی کتاب را سال ۱۸۷۳ منتشر کرده‌اند، اما برگردان فارسی آن با ترجمه‌ی رستگار برای اولین بار در سال ۱۳۹۸ خورشیدی وارد بازار کتاب شد. این نمایش‌نامه‌ی کمتر‌شناخته‌شده یکی از طولانی‌ترین نمایش‌نامه‌های ایبسن است. ایبسن این اثر را شاهکار خودش می‌دانست. این نوشته دو قسمت دارد که با پنج پرده در هر قسمت تکمیل شده است. البته این‌که چرا مترجم «گالیله» را «جلیلی» ترجمه کرده است، جای بحث و گفت‌و‌گو دارد.
کتاب امپراتور و جلیلی درباره‌ی امپراتوری جولیان در سال‌های ۳۵۱ تا ۳۶۳، در روم است. این امپراتور به‌عنوان فردی مرتد و آخرین فرمانروای بت‌پرست شناخته شده بود. جولیان می‌خواست که شکوه روم باستان را به سرزمینش برگرداند. او از خاندان خود متنفر بود. در این نمایشنامه خاندان جولیان خود را با گالیله و عیسی مسیح خویشاوند می‌دانستند.
کتاب گزارشگر رازهای نهفت
این کتاب با ترجمه‌ی اصغر رستگار به چاپ رسیده و مجموعه‌ای از مقالاتی در مورد اندیشه‌ها و آثار ایبسن است. مطالعه‌ی این کتاب فرصت خوبی خواهد بود تا ایبسن و عقاید او را به‌خوبی بشناسید. برگردان فارسی این اثر در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است.
کتاب پنج نمایشنامه
این کتاب هم از ایبسن است. این نویسنده یکی از تأثیرگذارترین نمایش‌نامه‌نویسان بعد از شکسپیر به شمار می‌آید. او را پدر «رئالیسم» می‌دانند. احتمالاً همین‌ها باعث شد تا آثار این نویسنده به مذاق اصغر رستگار خوش بیاید. با خواندن این کتاب می‌توانید به نوع قلم و سبک نمایش‌نامه‌نویسی ایبسن پی ببرید.
کتاب عهد عتیق و عهد جدید
در واقع این اثر مجموعه‌ای از چند کتاب دیگر است. اثر اصلی بیش از ۲۶۰۰ صفحه دارد که حاصل پژوهش جرالد لارو، پژوهشگر انگلیسی، است. او تلاش کرد تا بسیاری از تحریف‌ها و تناقض‌ها را در متون عهد عتیق مشخص کند.
جلد اول این مجموعه، «تکوین تورات» نام دارد که خود اصغر رستگار آن را نوشته است. جلد دوم و سوم ترجمه‌ی «عهد عتیق: قصه‌ی زندگی و باور یک قوم» از جرالد لارو است، اما در ایران آن را با عنوان «زندگی و ادبیات در آینه‌ی عهد عتیق» منتشر کرده‌اند. نوشتن جلد چهارم هم بر عهده‌ی خود رستگار بوده که نام آن را «عهد عتیق در بوته‌ی نقد عملی» گذاشته است. رستگار در نوشتن دو کتاب این مجموعه رویه‌ی لارو را برای بررسی انجیل در پیش گرفته است.
کتاب در انتظار گودو
«در انتظار گودو» یا «چشم به راه گودو» اثر مشهور «ساموئل بکت» است. او این نمایشنامه را در ژانر کمدی‌تراژدی و ابزورد یا پوچ‌گرا نوشته است. اصغر رستگار این کتاب را به فارسی برگردانده و در سال ۱۴۰۲ منتشر کرده است. این نمایشنامه پرطرفدار بارها در ایران اجرا شده است.
ماجرای این کتاب حول محور دو شخص آواره است که زیر تک‌درخت بیابانی بی‌بر با گودو قرار دارند. گودو قرار است از ناکجا بیاید و آن‌ها را نجات بدهد. یکی از آوارگان اربابی بی‌رحم است و آن‌دیگری برده‌ای دیوانه.
کتاب آتشی که نگرفت
این کتاب اثری از جک لندن است که «دفتر نشر فرهنگ اسلامی» آن را منتشر کرده است. چاپ سوم آن با ترجمه‌ی رستگار در سال ۱۳۷۶ به چاپ رسیده است. در این کتاب، ماجرای خانواده‌ای را می‌خوانید که با وقوع سانحه‌ی آتش‌سوزی، زندگی‌شان متحول می‌شود.
