کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد

کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد نوشته مرتضی سلطانی احمدی و فرزاد سلیمانی است. این کتاب نگاه جامعی به بخشی از تاریخ علم ایران یعنی دانشگاه پهلوی دارد. کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد را انتشارات اسناد انقلاب اسلامی منتشر کرده است.

درباره کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد

سیاست‌های باستان‌گرایانه در دوره‌ پهلوی دوم موجب شد تا موقعیت خاص فارس به‌ویژه شیراز به عنوان مهد تمدن ایران باستان مورد توجه کارگزاران حکومت قرار بگیرد و تأسیس دانشگاه پهلوی به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه خاورمیانه با شناخت از وضعیت خاص این منطقه صورت گرفت. دانشجویان دانشگاه پهلوی ویژگی‌های متمایزی نسبت به سایر دانشجویان کشور داشتند، زیرا به‌واسطه‌ ارتباطاتی که این دانشگاه با سایر دانشگاه‌های جهان داشت، اکثر دانشجویان با آگاهی از وضعیت سایر کشورهای پیشرفته و مقایسه آنها با اوضاع کشور خود در پی یافتن علل عقب‌ماندگی ایران و جستجوی راهکارهای پیشرفت و بالندگی آن بودند. رژیم پهلوی درصدد بود با تأسیس دانشگاه پهلوی نسل وفادار به سلطنت را تربیت کند ولی حضور گسترده‌ دانشجویان دانشگاه پهلوی در اعتصابات، تظاهرات، تحصن‌ها و سخنرانی‌ها، ائتلاف و همکاری آنها با سایر گروه‌های اجتماعی مردم شیراز، نشان داد که علی‌رغم سرمایه‌گذاری و تبلیغات گسترده در شیراز، رژیم توفیقی در این کار نداشت. با قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و شروع جنبش دینی- سیاسی، دانشجویان نیز متأثر از این جنبش به فعالیت پرداختند و تا پیروزی انقلاب اسلامی با جریان عمومی نهضت همراه بودند.

خواندن کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به تاریخ ایران پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب دانشگاه پهلوی به روایت اسناد

استان فارس یکی از بزرگ‌ترین استان‌های کشور است که شهر شیراز در مرکز آن واقع شده است؛ دشتی حاصلخیز با کوه‌هایی نسبتاً بلند و آب و هوایی معتدل که آثاری از تاریخ باستان ایران را در خود جای داده است. دربارهٔ وجه تسمیهٔ شیراز نظرات مختلفی ارائه شده است؛ برخی آن را از نام شیراز بن طهمورث پیشدادی دانسته‌اند که دستور بنای شهر را داده است.۱

در شاهنامه آمده است که «شیراز» فرزند طهمورث دیوبند دستور داد شهری بسازند و نام خود را بر آن گذاشت. صاحب مجمل‌التواریخ و القصص می‌نویسد: «شیراز در ولایت پارس شهری است که آن را به شکم شیر مانند کرده‌اند و اهمّ شهرها که گرداگرد اوست نعمت آنجا آورند و از آنجا به جایگاه دیگر برند». برخی نیز شیراز را برگرفته از زبان اوستایی و معنی جایگاه نگهداری اسناد و کتابخانه سلطنتی ذکر کرده‌اند.۲ در هر حال بنای این شهر به دوران باستان برمی‌گردد و آثار به‌دست‌آمده از دوران سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان در این شهر نشانگر اهمیت آن شهر در دوران مزبور است.۳ شیراز در قرون نخستین اسلامی و بعد از آن نیز همچنان، شکوه خود را حفظ کرد و مورد توجه امرای مسلمان به عنوان حاکم‌نشین ایالت فارس بود. مورخان اسلامی از این شهر در دوران اسلامی با عنوان «شهری باشکوه و باعظمت که والیان، آنجا منزل می‌کنند و آن را وسعتی است، تا آنجا که در این شهر خانه‌ای نیست مگر آنکه صاحب‌خانه را بوستانی است دارای همهٔ میوه‌ها، گل‌ها و سبزی‌ها و هرچه در بوستان باشد».۴ در دوران خلافت عباسی شیراز همچنان زیر نفوذ اعراب بود تا اینکه یعقوب لیث صفاری بر فارس قدرت یافت و آنجا را مرکز فرمانروایی خویش کرد.

پس از صفاریان، شیراز مورد توجه دیلمیان قرار گرفت و عضدالدوله دیلمی اقدامات عمرانی فراوانی در این شهر انجام داد.۵ اما این آرامش دیری نپایید و در دوران سلجوقیان به علت اختلافی که بین امرای شبانکاره که در فارس حکمرانی می‌کردند و سلجوقیان وجود داشت، این شهر دائماً مورد چپاول و غارت قرار می‌گرفت.۶ پس از آن اتابکان سلغری حدود ۱۲۰ سال در فارس حکومت کردند و در رونق و آبادانی شهر کوشیدند.

در دوران مغولان شهر شیراز توسط امرای مغول اداره می‌شد تا اینکه در سال ۷۴۴ هجری امیرشیخ ابواسحاق توانست در شیراز علم استقلال حکومت خود را برافرازد. وی در توجه به اهل علم و ادب اهتمام و توجه فراوان داشت و دربار او محفل امنی برای شعرا و دانشمندانی مانند: شمس‌الدین محمد حافظ، عبید زاکانی، شیخ مجدالدین شیرازی و ... بود.۷ پس از شیخ ابواسحاق، شهر شیراز در میان امرای آل‌مظفر و آل‌چوپان دست به دست گشت تا اینکه با شکست آل‌مظفر از تیمور گورکانی این شهر نیز به دست تیموریان افتاد و برای مدتی فرزندان و نوادگان تیمور در این ناحیه فرمانروایی داشتند. با به قدرت رسیدن صفویان، شیراز همچون گذشته مورد توجه شاهان صفویه قرار گرفت. در این زمان با عنایت شاهان صفویه مرقد احمد بن موسی کاظم (ع) مرمت و برای آن گنبد، رواق، مسجد و حجره ساخته شد. در این دوره جهانگردان و سفرنامه‌نویسان در منابع خود به ثروت، وسعت، شکوه و آبادانی شیراز اشاره کرده‌اند. شیراز در دوران افاغنه آسیب فراوان دید و نقل است که یکصدهزار نفر از مردم این شهر در اثر محاصره، جنگ، قحطی و بیماری جان خود را از دست دادند.۸