کتاب بررسی زهد در دیدگاه امام علی (ع)

زهد یعنی تمتعات حیات را وسیلۀ سعادت دنیا و آخرت بدانیم نه هدفی قابل دل بستن. زهد انتخاب زندگی ساده و بی‌تکلف، پرهیز از تجمل گرایی و لذت پرستی، بسنده کردن به حداقل‌ها در حد رفع نیاز و عدم وابستگی به مظاهر مادی است.

زاهد از جسم خود می‌کاهد تا روح خود را تقویت کند.

قلب سلیم، قلبی است که از آلودگی‌های گناه و تعلقات پاک است.

زهد، آثار و نتایجی دارد. آنان که به حقیقت، دلبستۀ بهره‌های این جهان نشدند، نعمت‌های خدا را به چشم وسیله نگریستند، رغبت به آخرت یافتند و با بصیرت عمل کردند؛ ثمرات آن را در دنیا و آخرت خواهند دید.

در نهج البلاغه، گاه دل دنیا پرست را از آنجا که جای غیر خدا شده است؛ دلی پر از آلودگی و چرک معرفی می‌شود.

زهد ثروت است زیرا فقر حالت نیازمندی است و انسان هر اندازه به خواهش‌های نفسانی وابسته تر باشد، فقیرتر خواهد بود. حضرت در حکمتی دیگر می‌فرماید: أشرف الغنی، ترک المنی. برترین بی‌نیازی و توانگری، به خود واگذاشتن آرزوهاست.

بدان که بی‌گمان پیشوای شما از این جهان خود، به دو جامه کهنه بسنده کرده است، و از خوراکی خویش به دو گرده نان. و بدانید که شما آن کار را نمی‌توانید انجام داد، لیکن با گونه‌ای پارسایی و تلاش، (و اندازه‌ای پاکدامنی و درستکاری) مرا یاری دهید.

بسی دور است نفس من که بر من چیره گردد، و آزمندی ام مرا به سوی گزینش خوراکیها کشاند، در حالی که چه بسا کسی در حجاز یا یمامه باشد که نتواند به گردۀ نانی هم چشم داشته باشد، و سیری را هرگز به یاد نداشته باشد؛ یا با شکم انباشته شب را به سر برم با این که پیرامون من شکمهایی باشد سخت گرسنه و جگرهایی تشنه،

زهد خواص و افراد شاخص جامعه در آن است که مراقب سلوک و زندگی شخصی خود باشند و در سطح فقیر ترین فرد جامعه زندگی کنند. حتی اگر تمول و دارایی آن‌ها از تلاش مشروع شان به وجود آمده؛ آنگاه که مسئولیتی را پذیرفتند، زندگی شخصی آن‌ها فقط به خودشان مربوط نمی‌شود. اگر نمی‌توانند در حد فقیرترین مردمان زندگی کنند؛ حداقل، به پارسایی وکوشیدن و پاکدامنی و درستی ورزیدن، اسوه‌ای برای زندگی دیگران باشند و مرتکب حرام و زیر پا گذاشتن اخلاقیات نشوند

زهد یعنی تمتعات حیات را وسیلۀ سعادت دنیا و آخرت بدانیم نه هدفی قابل دل بستن. زهد انتخاب زندگی ساده و بی‌تکلف، پرهیز از تجمل گرایی و لذت پرستی، بسنده کردن به حداقل‌ها در حد رفع نیاز و عدم وابستگی به مظاهر مادی است.