کتاب جماعت‌های تصوری

بندیکت اندرسن( -۱۹۳۶)، فرزند خانه‌به‌دوش یک مستعمره‌نشین امپراتوری بریتانیا است که در چین متولد شد. مشهورترین اثر اندرسون «جماعت‌های تصوری»، از کوره حوادث تاریخ اندونزی بیرون آمد. اینکه چگونه ملت‌های متکثری مثل اندونزی متشکل از زبان‌ها و اقوام بسیار متحد می‌شوند؟ چرا این کشورها گاهی از هم می‌پاشند؟ چه‌چیز مردم کشورهای بزرگ را از کشتار یکدیگر وامی‌دارد و چرا همبستگی ملی گاه شکست می‌خورد؟ این‌ها برای اندرسون پرسش‌هایی انتزاعی نبودند، بلکه حاصل غور در تاریخ اندونزی است. در رویکرد مدرن به ملیت خواهی گرایش های متفاوتی دیده می شود. برخی بر نیروهای اجتماعی و اقتصادی در ایجاد ملیت خواهی تکیه بیشتری می کنند و برخی دیگر به تاثیر انگاره ها و ایدئولوژی ملیت خواهی توجه فراوان دارند. بندیکت اندرسن در «جماعت‌های تصوری» فرایند ایجاد ملت را در دوره مدرن از منظری عمدتا فرهنگی و در پرتو نظریه تصوری بدون ملت، به عنوان یک جماعت انسانی، روایت و بازنمایی می کند. او با تکیه بر تحولات تاریخی، امکان ایجاد ملت و ملیت خواهی را به طور مشخص با نشان دادن فروپاشی سلطه سه مفهوم دیرپا نمایان می کند: ۱- از میان رفتن سلطه زبان نوشتاری برتری که به لحاظ هستی شناختی با فهم حقیقت پیوند دارد. ۲- فروریختن سازمان های اجتماعی پیشامدرن و ازمیان رفتن سلطه فرمانروایی که از دیگران متمایز و تحت تقدیری قدسی قرار دارند. ۳- ازبین رفتن سلطه مفهوم قدسی زمان (زمان کیهانی) که منشا هستی و انسان را با یکدیگر گره می زند. آنچه سبب شد با ازمیان رفتن این سه سلطه دیرپا، تاثیری تعیین کننده در آفرینش و ابداع ملت و ملیت‌خواهی گذارده شود، عبارتی است که اندرسن آن را چاپ تجاری می خواند. یعنی پخش اطلاعات و آگاهی ها و ایده ها از طریق متون چاپی، در قالبی تجاری و در سطحی وسیع. نظریه «جماعت تصوری» هنوز هم در زمره تاثیرگذارترین نظریات در مورد ملت و ملیت خواهی است. فهم این نظریه دریچه ای است به فهم جنبه های مهمی از نحوه شکل‌گیری جوامع امروزی و امکان تحولاتی که می تواند در چشم انداز این جوامع رخ دهد. نویسنده در این کتاب به موضوعات ریشه‌های فرهنگی، خاستگاه آگاهی ملی، ملیت خواهی رسمی و امپریالیسم، وطن دوستی و نژادپرستی، فرشته تاریخ، خاطره و فراموشی و... پرداخته است.