کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه

کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه نوشته‌ی الهام خرمی و محمدتقی سبحانی اثری پژوهشی در حوزه‌ی تاریخ و تمدن ملل اسلامی است که نشر سمت آن را منتشر کرده است. این کتاب با تکیه‌بر یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی صدر اسلام، یعنی وثیقة المدینه، به بررسی فرایند شکل‌گیری جامعه‌ی اسلامی در مدینه و منطق تحول اجتماعی آن می‌پردازد. نویسندگان تلاش کرده‌اند با رویکردی تحلیلی و مستند، ابعاد مختلف این پیمان‌نامه را از منظر جامعه‌شناسی، حقوق، تاریخ و الهیات واکاوی کنند و نقش آن را در ایجاد نظم اجتماعی، قانون‌گذاری و همزیستی گروه‌های مختلف در نخستین دولت اسلامی نشان دهند. ساختار کتاب به گونه‌ای طراحی شده که هم برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های مرتبط و هم برای علاقه‌مندان به مطالعات تمدنی و اجتماعی اسلام قابل استفاده باشد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه

کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه با محوریت تحلیل پیمان‌نامه‌ی مدینه، به بررسی زمینه‌ها، فرایندها و پیامدهای شکل‌گیری نخستین جامعه‌ی اسلامی می‌پردازد. الهام خرمی و محمدتقی سبحانی در این کتاب، ابتدا مفاهیم کلیدی مانند امت، جامعه، قانون‌گذاری و تحول اجتماعی را با استناد به قرآن و منابع تاریخی شرح داده‌اند. سپس با واکاوی فضای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مکه و مدینه پیش از هجرت، به عوامل زمینه‌ساز ظهور جامعه‌ی جدید پرداخته‌اند. ساختار کتاب سه فصل اصلی دارد: فصل اول به کلیات و مفاهیم و اعتبار سندی وثیقة المدینه اختصاص یافته، فصل دوم خاستگاه‌ها و فرایند شکل‌گیری جامعه‌ی اسلامی را بررسی می‌کند و فصل سوم به مبانی و اهداف این جامعه و نقش وثیقه در تحقق آن‌ها می‌پردازد. نویسندگان با تحلیل بندهای مختلف وثیقه، نشان داده‌اند که این سند نه‌تنها نخستین قانون اساسی جامعه‌ی اسلامی بوده، بلکه الگویی برای همزیستی اقوام و ادیان مختلف در یک ساختار اجتماعی جدید فراهم کرده است. کتاب با رویکردی تطبیقی، تفاوت نظریه‌های جامعه‌شناسی غربی و منطق تحول اجتماعی در اسلام را نیز برجسته می‌کند و جایگاه وثیقة المدینه را در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی و اجتماعی اسلام به بحث می‌گذارد.

خلاصه کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه

کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه با تمرکز بر پیمان‌نامه‌ی مدینه، به دنبال تبیین این نکته است که تحول اجتماعی در جامعه‌ی نبوی چگونه رخ داد و چه منطقی بر آن حاکم بود. نویسندگان ابتدا تفاوت میان تغییر اجتماعی و تحول اجتماعی را شرح داده‌اند و تأکید کرده‌اند که تحول اجتماعی، مجموعه‌ای از تغییرات ساختاری و پایدار در جامعه است که در طول زمان و با مشارکت بخش عمده‌ای از اعضا رخ می‌دهد. سپس با بررسی فضای مکه و مدینه پیش از هجرت، نشان داده‌اند که پیامبر اسلام با برنامه‌ریزی و شناخت دقیق شرایط اجتماعی، زمینه‌ی ایجاد جامعه‌ای نوین را فراهم کرد. وثیقة المدینه به عنوان نخستین سند قانون‌گذاری، اصولی چون وحدت امت، عدالت، اخلاق‌مداری، تعیین رهبری، سامان اقتصادی و امنیت داخلی را برای جامعه‌ی نوپا تعریف کرد. این پیمان‌نامه روابط میان مسلمانان مهاجر و انصار، قبایل مختلف و یهودیان مدینه را تنظیم و چارچوبی برای حل اختلافات، دفاع مشترک و همزیستی مسالمت‌آمیز ارائه داد. نویسندگان با تحلیل بندهای وثیقه، نشان داده‌اند که این سند نه‌تنها پاسخگوی نیازهای فوری جامعه‌ی مدینه بود، بلکه الگویی برای مدیریت تنوع و ایجاد نظم اجتماعی بر پایه‌ی ارزش‌های الهی به شمار می‌رفت. در ادامه، کتاب به بررسی اعتبار سندی وثیقه، دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی تاریخ نگارش آن و نقش آن در تحولات بعدی جامعه‌ی اسلامی می‌پردازد و نشان می‌دهد که وثیقة المدینه چگونه توانست زمینه‌ساز شکل‌گیری دولت اسلامی و تحقق اهداف اجتماعی پیامبر باشد.

چرا باید کتاب منطق تحول اجتماعی مستند به وثیقة المدینه را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند، یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی صدر اسلام را به‌عنوان نمونه‌ای از قانون‌گذاری و مدیریت تحول اجتماعی بررسی کرده است. ویژگی شاخص آن، تلفیق نگاه تاریخی، جامعه‌شناختی و حقوقی به وثیقة المدینه و تحلیل دقیق بندهای این سند است. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، نه‌تنها با زمینه‌های شکل‌گیری جامعه‌ی اسلامی و چالش‌های آن آشنا می‌شود، بلکه با منطق و روش‌های پیامبر اسلام در مدیریت تنوع اجتماعی، حل تعارضات و ایجاد وحدت نیز آشنایی پیدا می‌کند. کتاب همچنین با مقایسه‌ی نظریه‌های جامعه‌شناسی غربی و رویکرد اسلامی به تحول اجتماعی، فرصتی برای بازاندیشی در مبانی علوم انسانی و اجتماعی فراهم می‌آورد. برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ اسلام، جامعه‌شناسی و اندیشه‌ی سیاسی، این کتاب منبعی غنی و مستند به شمار می‌آید که می‌تواند نگاه تازه‌ای به نقش اسناد تاریخی در شکل‌گیری تمدن اسلامی ارائه دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های تاریخ اسلام، تمدن اسلامی، جامعه‌شناسی، حقوق و علوم سیاسی پیشنهاد می‌شود. همچنین به علاقه‌مندان به مطالعات تمدنی، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و کسانی که دغدغه‌ی فهم منطق تحول اجتماعی و قانون‌گذاری در جوامع اسلامی را دارند، توصیه می‌شود.