کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی

کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی نوشته‌ی ولید قصاب و با ترجمه‌ی ابوالحسن امین مقدسی و محمدرضا غفاری، اثری پژوهشی در حوزه‌ی نقد ادبی است که به بررسی و تحلیل رویکردهای نوین نقد ادبی غربی و نسبت آن‌ها با اندیشه و فرهنگ اسلامی می‌پردازد. این کتاب توسط انتشارات نظری به‌صورت الکترونیکی منتشر شده است. نویسنده، که خود از ادیبان و ناقدان برجسته‌ی جهان عرب است، تلاش کرده تا ضمن معرفی مکاتب مختلف نقد ادبی مدرن و پست‌مدرن، آن‌ها را از منظر اندیشه‌ی اسلامی مورد ارزیابی قرار دهد. کتاب حاضر، هم به مبانی نظری نقد ادبی می‌پردازد و هم نمونه‌هایی از کاربرد عملی این مکاتب را در تحلیل متون ادبی ارائه می‌دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی

کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی اثری تحلیلی و انتقادی از ولید قصاب است که با همکاری دو مترجم، ابوالحسن امین مقدسی و محمدرضا غفاری، به فارسی برگردانده شده است. این کتاب در سه بخش اصلی تدوین شده: بخش نخست به مکاتب سنتی نقد ادبی مانند نقد تاریخی، اجتماعی و روانشناختی می‌پردازد؛ بخش دوم به رویکردهای مدرن و پست‌مدرن نقد ادبی نظیر فرمالیسم، ساختارگرایی و پساساختارگرایی اختصاص دارد؛ و بخش سوم به ارزیابی و نقد این رویکردها از منظر اندیشه اسلامی می‌پردازد. ساختار کتاب به گونه‌ای است که ابتدا هر مکتب نقدی را با شرح مبانی، ویژگی‌ها و میدان عمل آن معرفی می‌کند و سپس نقاط قوت و ضعف هر رویکرد را با توجه به زمینه‌های فکری و فلسفی آن بررسی می‌کند. نویسنده تلاش کرده است تا ضمن معرفی دقیق مکاتب غربی، نسبت آن‌ها با فرهنگ و ادبیات اسلامی را نیز روشن کند و در نهایت، ضرورت بازاندیشی و بومی‌سازی نظریه‌های نقد ادبی را مطرح سازد. این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران ادبیات و نقد ادبی، به‌ویژه علاقه‌مندان به نسبت میان نقد غربی و اندیشه اسلامی، منبعی قابل توجه به‌شمار می‌آید.

خلاصه کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی

کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن نویسنده به اهمیت نقد ادبی و نقش آن در فهم و تفسیر آثار ادبی اشاره کرده است. او نقد ادبی را فعالیتی ضروری برای مطالعات ادبی می‌داند و به آسیب‌هایی که نقد غربی و تقلید بی‌چون‌وچرای آن در جهان عرب و اسلامی ایجاد کرده، می‌پردازد. قصاب معتقد است که نقد غربی، به‌ویژه در شکل مدرن و پست‌مدرن خود، دچار بحران‌هایی مانند تک‌بعدی‌نگری، ابهام‌گویی و بیگانگی با مخاطب شده است و این مشکلات در نقد عربی نوین نیز به‌واسطه‌ی تقلید از غرب، تشدید شده‌اند. در ادامه، کتاب به معرفی و تحلیل مکاتب سنتی نقد ادبی می‌پردازد. نقد تاریخی، اجتماعی و روانشناختی به‌عنوان سه رویکرد اصلی سنتی معرفی شده‌اند. در نقد تاریخی، ارتباط میان متن ادبی و شرایط تاریخی، اجتماعی و سیاسی زمانه‌ی نویسنده بررسی می‌شود. نقد اجتماعی بر نقش جامعه و شرایط اقتصادی و طبقاتی در شکل‌گیری آثار ادبی تأکید دارد و نقد روانشناختی به بررسی انگیزه‌ها و حالات روانی نویسنده و تأثیر آن بر متن می‌پردازد. در بخش دوم، رویکردهای مدرن و پست‌مدرن نقد ادبی مانند فرمالیسم، ساختارگرایی، پساساختارگرایی و نظریه‌ی دریافت معرفی و تحلیل شده‌اند. نویسنده ضمن شرح مبانی نظری هر مکتب، به نقاط قوت و ضعف آن‌ها نیز اشاره می‌کند. برای مثال، فرمالیسم و ساختارگرایی بر ساختار زبانی و زیبایی‌شناسی متن تمرکز دارند و نقش زمینه‌های اجتماعی و فکری را کم‌رنگ می‌کنند، در حالی که پساساختارگرایی و نظریه‌ی دریافت، بر سیالیت معنا و نقش خواننده در تولید معنا تأکید دارند. در نهایت، قصاب با نگاهی انتقادی، این مکاتب را از منظر اندیشه اسلامی ارزیابی می‌کند و بر ضرورت بازنگری و بومی‌سازی نظریه‌های نقد ادبی تأکید دارد. او معتقد است که نقد ادبی اسلامی باید ضمن بهره‌گیری از دستاوردهای جدید، با حفظ هویت و ارزش‌های بومی، نظریه‌ای متکامل و متناسب با فرهنگ اسلامی ارائه دهد.

چرا باید کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و انتقادی، نه‌تنها به معرفی مکاتب نوین نقد ادبی می‌پردازد، بلکه آن‌ها را در بستر اندیشه و فرهنگ اسلامی بازخوانی می‌کند. یکی از ویژگی‌های شاخص این اثر، مقایسه‌ی دقیق میان مبانی فلسفی و ایدئولوژیک مکاتب غربی با دیدگاه‌های اسلامی است. خواننده با مطالعه‌ی این کتاب، با نقاط قوت و ضعف هر رویکرد نقدی آشنا می‌شود و می‌تواند نسبت به کاربرد و محدودیت‌های آن‌ها در زمینه‌ی ادبیات فارسی و عربی دیدی روشن‌تر پیدا کند. همچنین، کتاب با ارائه‌ی نمونه‌های عملی و نقدهای تطبیقی، امکان فهم بهتر مفاهیم پیچیده‌ی نقد ادبی را فراهم می‌آورد. این اثر به‌ویژه برای کسانی که دغدغه‌ی بومی‌سازی نظریه‌های نقد ادبی و پیوند آن‌ها با ارزش‌های فرهنگی و دینی دارند، راهگشا خواهد بود.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و عربی، علاقه‌مندان به نقد ادبی، و کسانی که به دنبال شناخت نسبت میان نظریه‌های نقد غربی و اندیشه اسلامی هستند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای افرادی که دغدغه‌ی هویت فرهنگی و بومی‌سازی مفاهیم نظری را دارند، مطالعه‌ی این اثر مفید است.

بخشی از کتاب مکاتب نوین نقد ادبی در بستر تاملات اسلامی

«نقد ادبی یک فعالیت ذهنی مهمی است که انواع مطالعات ادبی به آن نیاز دارد، زیرا ادبیات همواره محتاج گفتمانی است که آن را توضیح و تفسیر دهد، ارزش آن را مشخص کرده و رازهای نهفته‌اش را آشکار سازد. اما بلایی که امروزه نقد ادبی به آن دچار شده، به مراتب دردناک‌تر از گذشته است. با این حال، هر چند قومی به حق با باطل، درست با نادرست، عرصه را بر نقد تنگ کرده‌اند، اما باید گفت که نقد یک فعالیت ذهنی‌ای است که در جنبه‌های مختلف زندگی سخت بدان نیاز است؛ زیرا نقد، معیار صحت، ارزیابی و بررسی هر گونه مسلک معرفتی است. نقد ادبی امروز، که همان نقدی غربی است، وضعیتی بحرانی دارد و به امراض و آفت‌هایی مبتلاست. عبث و نامعقول بودن نقد غربی از جمله تک‌بعدی و مبهم و بی‌فایده بودن و مهمل‌گویی و لفظ‌پردازی ناقدان آن و به بازی گرفتن متون و دلالت‌های متون از جمله دردهای امروز جامعه نقدی است و دردمندتر بیگانگی این نقد با طالبان علم و حتی با متخصصان است. نقد عربی نوین، به عنوان مقلد تام نقد غربی، همه این آفات را از آن به ارث برده است و علاوه بر آن، مشکلات عمیق دیگری نیز دارد. بندگی در محراب اندیشه غربی و پیروی محض از آن، روح ابداع را در ما می‌کشد و وابستگی به بار می‌آورد و ما را به موجودات مسخ‌شده‌ای تبدیل می‌کند. تقلید همواره ملکه تفکر و پیشرفت را از بین می‌برد. خورشید تمدن اسلامی عربی هرگز از نو، تابیدن نخواهد گرفت مگر اینکه ردای خود بر تن و عبای بیگانگان از تن به در کند.»