کتاب تاریخ مختصر اسطوره

کتاب تاریخ مختصر اسطوره نوشته‌ کارن آرمسترانگ و ترجمه‌ عسگر بهمن یار، اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی ریشه‌ها، تحولات و کارکردهای اسطوره در تاریخ بشر است. این کتاب با نگاهی تطبیقی و تاریخی، به بررسی چگونگی شکل‌گیری اسطوره‌ها، نقش آن‌ها در زندگی انسان‌های نخستین و تأثیرشان بر فرهنگ‌ها و ادیان مختلف می‌پردازد. نویسنده با بهره‌گیری از منابع باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و متون مقدس، سعی کرده است تصویری روشن از جایگاه اسطوره در ذهن و زندگی انسان ارائه دهد. ساختار کتاب به گونه‌ای است که خواننده را از دوران پارینه‌سنگی تا عصر کشاورزی و تمدن‌های اولیه همراهی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه اسطوره‌ها همواره پاسخی به نیازهای معنوی، روانی و اجتماعی بشر بوده‌اند. انتشارات رها بانو آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاریخ مختصر اسطوره

تاریخ مختصر اسطوره اثری است که به بررسی سیر تحول اسطوره‌ها از آغاز پیدایش انسان تا شکل‌گیری تمدن‌ها و ادیان بزرگ می‌پردازد. کارن آرمسترانگ در این کتاب، اسطوره را نه صرفاً داستان‌هایی خیالی، بلکه ابزاری برای معنا دادن به زندگی، مواجهه با مرگ، ترس‌ها و ناشناخته‌ها معرفی کرده است. کتاب تاریخ مختصر اسطوره با مروری بر دوره‌های مختلف تاریخی، از عصر شکار و گردآوری تا انقلاب کشاورزی و ظهور تمدن‌های شهری، نشان می‌دهد که اسطوره‌ها چگونه با نیازهای عملی و روانی انسان‌ها گره خورده‌اند و در هر دوره، شکل و کارکردی تازه یافته‌اند.

کتاب تاریخ مختصر اسطوره بر اساس دوره‌های تاریخی تنظیم شده و هر فصل به یکی از این دوره‌ها و اسطوره‌های شاخص آن می‌پردازد. نویسنده با مثال‌هایی از اسطوره‌های ملل مختلف، پیوند میان اسطوره، دین، آیین و زندگی روزمره را برجسته کرده است. نگاه کتاب به اسطوره، نگاهی پویا و تحول‌پذیر است؛ اسطوره‌ها نه‌تنها بازتابنده‌ی دغدغه‌های انسان، بلکه راهنمایی برای عبور از بحران‌ها و یافتن معنا در جهان پیچیده بوده‌اند.

خلاصه کتاب تاریخ مختصر اسطوره

کتاب تاریخ مختصر اسطوره با طرح این پرسش آغاز می‌شود که اسطوره چیست و چرا انسان‌ها از آغاز تاریخ به روایت اسطوره‌ها پرداخته‌اند. نویسنده توضیح داده است که اسطوره‌ها، برخلاف تصور رایج، صرفاً افسانه‌هایی خیالی یا خرافی نیستند، بلکه پاسخی به نیاز انسان برای معنا بخشیدن به زندگی، مواجهه با مرگ و تبیین ناشناخته‌ها بوده‌اند. در بخش‌های ابتدایی، با اشاره به یافته‌های باستان‌شناسی از گورهای نئاندرتال، نشان داده شده که حتی انسان‌های اولیه نیز به نوعی باور به جهان پس از مرگ و آیین‌های تدفین داشته‌اند؛ این نشانه‌ای از آغاز تفکر اسطوره‌ای است. کتاب سپس به نقش تخیل در شکل‌گیری اسطوره‌ها می‌پردازد و تأکید می‌کند که تخیل، همان نیرویی است که هم اسطوره و هم علم را ممکن ساخته است. نویسنده تفاوت میان اسطوره و لوگوس (تفکر منطقی و علمی) را شرح داده و نشان داده است که هر دو برای بقای انسان ضروری بوده‌اند؛ اسطوره برای معنا دادن به تجربه‌های عمیق و لوگوس برای حل مسائل عملی. در فصل‌های بعدی، کتاب به بررسی اسطوره‌شناسی در عصر پارینه‌سنگی می‌پردازد؛ دورانی که انسان‌ها شکارچی و گردآورنده بودند و اسطوره‌ها و آیین‌ها نقش مهمی در کنار آمدن با واقعیت‌های تلخ زندگی، مرگ و شکار ایفا می‌کردند. شمن‌ها و آیین‌های تشرف، نقاشی‌های غارها و اسطوره‌های قهرمان، همگی به عنوان ابزارهایی برای عبور از بحران‌ها و انتقال دانش معنوی به نسل‌های بعد معرفی شده‌اند. با ورود به عصر نوسنگی و انقلاب کشاورزی، اسطوره‌ها نیز دگرگون می‌شوند. زمین و باروری به مرکز توجه اسطوره‌ها می‌آید و الهه مادر و آیین‌های قربانی، بازتاب‌دهنده‌ی دغدغه‌های کشاورزان برای تضمین حاصلخیزی و بقای جامعه می‌شوند. نویسنده نشان داده است که اسطوره‌های این دوره، نه‌تنها درباره‌ی مرگ و تولد دوباره، بلکه درباره‌ی رابطه‌ی انسان با طبیعت و نیروهای ناشناخته سخن می‌گویند. در ادامه، کتاب به بررسی اسطوره‌های تمدن‌های اولیه، عصر محوری و عصر پسا محوری می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه اسطوره‌ها با تحولات اجتماعی، دینی و فلسفی تغییر می‌کنند و گاه جای خود را به روایت‌های دینی یا فلسفی می‌دهند. در نهایت، نویسنده تأکید کرده است که اسطوره‌ها همچنان در زندگی انسان معاصر حضور دارند؛ چه در قالب دین، چه در هنر، ادبیات و حتی علم، و نقش آن‌ها در معنا بخشیدن به تجربه‌های انسانی همچنان پابرجاست.

چرا باید کتاب تاریخ مختصر اسطوره را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تاریخی، به یکی از بنیادی‌ترین نیازهای انسان یعنی جست‌وجوی معنا و مواجهه با ناشناخته‌ها می‌پردازد. تاریخ مختصر اسطوره با زبانی روشن و مثال‌های متنوع، نشان داده است که اسطوره‌ها نه‌تنها بخشی از گذشته‌ی دور، بلکه همچنان در ساختار ذهن و فرهنگ انسان معاصر حضور دارند. خواندن این کتاب فرصتی است برای آشنایی با ریشه‌های مشترک باورها، آیین‌ها و روایت‌هایی که در فرهنگ‌های مختلف تکرار می‌شوند و درک بهتر از نقش اسطوره در شکل‌گیری هویت فردی و جمعی. همچنین، کتاب به خوبی نشان داده است که اسطوره‌ها چگونه می‌توانند راهنمایی برای عبور از بحران‌ها و یافتن معنا در شرایط دشوار باشند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان به اسطوره‌شناسی، تاریخ ادیان، فلسفه، انسان‌شناسی و کسانی که به دنبال درک عمیق‌تری از ریشه‌های فرهنگی و معنوی انسان هستند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای پژوهشگران و دانشجویان علوم انسانی و کسانی که دغدغه‌ی معنا، هویت و نقش روایت‌ها در زندگی بشر را دارند، مناسب است.

درباره کارن آرمسترانگ

کارن آرمسترانگ (متولد ۱۴ نوامبر ۱۹۴۴) نویسنده، پژوهشگر و مفسر برجسته‌ی بریتانیایی است که به‌خاطر آثار گسترده‌اش در زمینه‌ی ادیان تطبیقی شناخته می‌شود. او که پیش‌تر یک راهبه‌ی کاتولیک بود، امروز یکی از چهره‌های پیشگام در گفت‌وگوی میان‌ادیانی، ترویج شفقت و تأکید بر اشتراکات اخلاقی میان ادیان بزرگ جهان به شمار می‌آید.

آرمسترانگ در وایلدمور، ووسترشایر انگلستان در خانواده‌ای با اصالت ایرلندی به دنیا آمد. خانواده‌اش پس از تولد او به برامس‌گروو و سپس به بیرمنگام نقل مکان کردند، جایی که او در محیطی مذهبی و کاتولیکی پرورش یافت. در سال ۱۹۶۲، در سن ۱۷ سالگی، به انجمن خواهران کودک مقدس عیسی، یک فرقه‌ی آموزش‌محور کاتولیکی، پیوست و به‌مدت هفت سال در آن اقامت داشت. او بعدها از آزارهای جسمی و روانی‌ای که در دوران راهبه بودن متحمل شده بود سخن گفت. در همین دوران، آرمسترانگ در کالج سنت آن، دانشگاه آکسفورد به تحصیل رشته‌ی ادبیات انگلیسی پرداخت و در سال ۱۹۶۹ پیش از ادای نذر نهایی، صومعه را ترک کرد. او با درجه‌ای ممتاز (موسوم به «Congratulatory First») فارغ‌التحصیل شد و سپس پژوهش دوره‌ی دکتری خود را درباره‌ی شاعر انگلیسی «آلفرد تنیسون» آغاز کرد. با این حال، پایان‌نامه‌اش از سوی داور خارجی رد شد و مسیرش در دانشگاه بسته شد. در همین دوره با بیماری‌ای مواجه بود که بعدها به عنوان «صرع لوب گیجگاهی» تشخیص داده شد - موضوعی که بعدها در خاطراتش با عنوان «مارپیچ پلکان» (The Spiral Staircase) درباره‌ی آن نوشت.

آرمسترانگ پس از ترک دانشگاه، در سال ۱۹۷۶ تدریس زبان انگلیسی را در مدرسه‌ی دخترانه‌ی جیمز آلن در دولویچ آغاز کرد و هم‌زمان خاطرات خود از زندگی در صومعه را نوشت. نخستین کتابش با عنوان «از گذرگاه تنگ» (Through the Narrow Gate, 1982) منتشر شد و به‌خاطر صداقت و عمق روایتش تحسین شد. این موفقیت آغازگر دوران نویسندگی و فعالیت رسانه‌ای مستقل او بود. در سال ۱۹۸۴، شبکه‌ی «Channel Four» انگلستان از او خواست تا فیلم مستندی با عنوان «نخستین مسیحی» (The First Christian) درباره‌ی زندگی «پولس قدیس» بنویسد و اجرا کند. این پروژه، که او را به سرزمین مقدس کشاند، نقطه‌ی عطفی در زندگی فکری و معنوی‌اش شد و الهام‌بخش مسیر مطالعات دینی بعدی او گردید.

کتاب معروف او «تاریخ خدا: چهار هزار سال جست‌وجوی یهودیت، مسیحیت و اسلام» (A History of God, 1993) اثری تأثیرگذار بود که تحولات مفهوم خدا در ادیان توحیدی را از آغاز تا امروز بررسی کرد و به پرفروش‌ترین کتاب بین‌المللی تبدیل شد. او در ادامه، کتاب اورشلیم: یک شهر، سه ایمان (Jerusalem: One City, Three Faiths, 1996) را منتشر کرد که جایگاه این شهر را در سه دین بزرگ ابراهیمی تحلیل می‌کند. در اثر دیگرش، «تحول بزرگ: آغاز سنت‌های دینی ما» (The Great Transformation, 2006)، آرمسترانگ به بررسی دوران موسوم به «عصر محوری» (Axial Age) می‌پردازد - دورانی میان سال‌های ۹۰۰ تا ۲۰۰ پیش از میلاد که ادیان و فلسفه‌های بزرگ جهان، از جمله کنفوسیوسیسم، بودیسم و فلسفه‌ی یونان باستان شکل گرفتند. از دیگر آثار مهم او می‌توان به، نبرد برای خدا، اسلام: تاریخچه‌ای کوتاه و دفاع از خدا اشاره کرد. آثار آرمسترانگ تاکنون به بیش از ۴۵ زبان ترجمه شده‌اند و در سراسر جهان خوانندگان گسترده‌ای دارند.

موضوع محوری در آثار کارن آرمسترانگ، اشتراکات اخلاقی ادیان است - به‌ویژه اصل شفقت و «قاعده‌ی طلایی» که می‌گوید: «با دیگران چنان رفتار کن که می‌خواهی با تو رفتار شود.» او بر این باور است که دین صرفاً مجموعه‌ای از باورها نیست، بلکه تمرین و کنشی اخلاقی برای دگرگونی درونی انسان است.

آرمسترانگ در سال ۲۰۰۸، برنده‌ی جایزه‌ی تد (TED Prize) به ارزش ۱۰۰٬۰۰۰ دلار شد. او از این فرصت برای پایه‌گذاری ‌منشور شفقت (Charter for Compassion) استفاده کرد - طرحی جهانی برای گردآوردن رهبران مذهبی و اندیشمندان سکولار به‌منظور ترویج درک متقابل و همدلی. این منشور در سال ۲۰۰۹ در واشینگتن دی‌سی رونمایی شد و چهره‌هایی چون دالایی لاما، ملکه نور اردن، اسقف دزموند توتو و پل سایمون از امضاکنندگان آن بودند. آرمسترانگ نایب‌رئیس «انجمن صرع بریتانیا» (Epilepsy Action) نیز هست.

کارن آرمسترانگ برای تلاش‌هایش در جهت گفت‌وگوی میان‌ادیانی و فهم متقابل فرهنگی، افتخارات بسیاری کسب کرده است، از جمله: جایزه‌ی رسانه‌ای شورای امور عمومی مسلمانان (۱۹۹۹)، مدال آزادی عبادت از مؤسسه‌ی روزولت (۲۰۰۸) و جایزه‌ی دکتر لئوپولد لوکاس از دانشگاه توبینگن (۲۰۰۹).

کارن آرمسترانگ هنوز ازدواج نکرده است و زندگی‌ای آرام و خصوصی دارد که بیشتر صرف مطالعه، نوشتن و تدریس می‌شود. او زمانی خود را «توحیدگرای آزاد» می‌نامید، اما در سال‌های اخیر گفته است که بیش از هر چیز، با فلسفه‌ی کنفوسیوسی همذات‌پنداری دارد - باور به پرورش اخلاق، نظم درونی و شفقت، نه وابستگی به آموزه‌های خشک دینی.

کارن آرمسترانگ را بسیاری یکی از تأثیرگذارترین مفسران دین در دوران معاصر می‌دانند. نوشته‌های او - که واشنگتن پست آن را «عمیق و روشن‌نگر» توصیف کرده - تلاشی است برای شکستن دیوارهای ناآگاهی و خصومت میان ادیان. او در سراسر جهان به‌عنوان صدایی صلح‌طلب و خردمند شناخته می‌شود که انسان‌ها را به سوی جهانی سرشار از شفقت، همدلی و انسانیت مشترک فرامی‌خواند.