کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول) نوشته سید یدالله یزدان‌ پناه و تدوین و نگارش رضا درگاهی‌ فر از سوی نشر آل احمد منتشر شده است. این اثر مباحث معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در فلسفه‌ی اسلامی را بررسی کرده و تلاش می‌کند برخی از مهم‌ترین پرسش‌ها و دغدغه‌های فلسفه‌ی فلسفه را با تمرکز بر سنت اسلامی و به‌ویژه حکمت متعالیه واکاوی کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

کتاب تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول) (مباحث معرفت‌شناختی و روش‌شناختی) اثری پژوهشی است که به بررسی لایه‌های معرفت‌شناختی و روش‌شناختی فلسفه‌ی اسلامی می‌پردازد. این کتاب در قالب مجموعه‌ای از جستارها و مباحث تحلیلی به پرسش‌های بنیادین درباره‌ی چیستی فلسفه، روش‌های آن و نسبتش با دیگر دانش‌ها می‌پردازد. سید یدالله یزدان‌ پناه، نویسنده‌ی کتاب، باتکیه‌بر سنت فلسفی اسلامی و به‌ویژه حکمت متعالیه تلاش کرده است تا تصویری روشن از جایگاه فلسفه‌ی اسلامی در منظومه‌ی دانش‌های اسلامی ارائه دهد. 

ساختار کتاب مبتنی‌بر طرح پرسش‌های کلان و پاسخ به آن‌ها از منظر فیلسوفان برجسته‌ی مسلمان است و هر فصل به یکی از موضوعات کلیدی مانند معیار بداهت مفاهیم، مولفه‌های معرفت یقینی، نقش شهود عقلی، انواع کنش‌های عقل نظری، نوع برهان در فلسفه، روش اشراقی و نسبت فلسفه با دین و عرفان اختصاص یافته است. 

این دفتر نخستین جلد از مجموعه‌ای است که قرار است در ادامه مباحث محتوایی‌تر فلسفه‌ی فلسفه‌ی اسلامی را نیز پوشش دهد. سید یدالله یزدان پناه با رویکردی تحلیلی و با ارجاع به متون اصلی فیلسوفان مسلمان به‌ویژه ابن‌سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی، ملاصدرا و علامه طباطبایی به بررسی تطبیقی دیدگاه‌ها می‌پردازد و مخاطب را با جریان‌های فکری و روش‌شناسی‌های مختلف در فلسفه‌ی اسلامی آشنا می‌کند.

خلاصه کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

این کتاب با تمرکز بر فلسفه‌ی فلسفه‌ی اسلامی به واکاوی برخی از بنیادی‌ترین مسائل معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در این حوزه می‌پردازد. نویسنده در آغاز به چیستی فلسفه و جایگاه آن در میان دانش‌های دیگر می‌پردازد و توضیح می‌دهد که فلسفه به‌عنوان دانشی نظام‌مند نیازمند تأمل درباره‌ی مبانی، روش‌ها و اهداف خود است. در فصل اول معیار بداهت تصوری در مفاهیم بدیهی بررسی می‌شود. نویسنده با مرور دیدگاه فیلسوفانی چون ابن‌سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی و ملاصدرا به این پرسش می‌پردازد که چه مفاهیمی بدیهی‌ هستند و معیار بداهت آن‌ها چیست. بحث بر سر این است که آیا مفاهیم کلی و بسیط مانند وجود نزد عقل بدیهی‌ هستند یا باید آن‌ها را از طریق حس و شهود دریافت. 

در فصل دوم مؤلفه‌های معرفت یقینی با نگاهی به آراء فیلسوفان مسلمان و مقایسه با دیدگاه‌های افلاطون و ارسطو بررسی می‌شود. نویسنده به این می‌پردازد که یقین در فلسفه‌ی اسلامی چه جایگاهی دارد و چه ویژگی‌هایی برای معرفت یقینی برشمرده می‌شود. فصل سوم به نقش شهود عقلی به‌مثابه‌ی پایه‌ی فلسفه اختصاص دارد. در این بخش نویسنده بر اهمیت شهود عقلی و جایگاه آن در کنار عقل استدلالی تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه شهود می‌تواند به غنای فلسفه‌ی اسلامی بیفزاید. در فصل چهارم انواع کنش‌های عقل نظری و نقش آن‌ها در تحقق علم یقینی بررسی می‌شود. نویسنده عقل را به انواع مختلفی چون عقل اولی، عقل شهودی، عقل استدلالی و عقل انسجام‌بخش تقسیم می‌کند و کارکردهای هریک را در فرایند شناخت توضیح می‌دهد. 

فصل‌های بعدی به نوع برهان مورد استفاده در فلسفه، روش اشراقی به‌مثابه روش خاص حکمت متعالیه و بهره‌گیری از دین و عرفان نظری در فلسفه می‌پردازند. نویسنده در این بخش‌ها ضمن بررسی دیدگاه‌های مختلف به نقش روش‌های شهودی و اشراقی در کنار روش عقلی برهانی اشاره می‌کند و نسبت فلسفه‌ی اسلامی با دین و عرفان را تحلیل می‌کند. درمجموع کتاب تلاش می‌کند تصویری جامع از دغدغه‌های روشی و معرفت‌شناختی فلسفه‌‌ی اسلامی ارائه دهد و نشان دهد که چگونه این سنت فلسفی باتکیه‌بر عقل، شهود و بهره‌گیری از منابع دینی و عرفانی به پرسش‌های بنیادین درباره‌ی علم و معرفت پاسخ می‌دهد.

چرا باید کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول) را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر مبانی و روش‌شناسی فلسفه‌ی اسلامی هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا با مهم‌ترین پرسش‌ها و چالش‌های این حوزه آشنا شوند. کتاب تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول) با بررسی تطبیقی دیدگاه‌های فیلسوفان بزرگ مسلمان و تحلیل دقیق مسائل معرفت‌شناسی و روش‌شناسی امکان مقایسه‌ی سنت‌های مختلف فلسفی را فراهم می‌آورد. مطالعه‌ی این اثر به مخاطب کمک می‌کند تا با مفاهیمی مانند بداهت، یقین، شهود عقلی و نسبت فلسفه با دین و عرفان آشنا شود و درک بهتری از جایگاه فلسفه‌ی اسلامی در منظومه‌ی دانش‌های انسانی به دست آورد. کتاب همچنین به‌عنوان مقدمه‌ای برای ورود به مباحث تخصصی‌تر فلسفه‌ی اسلامی و فلسفه‌ی علم قابل‌استفاده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه به‌ویژه علاقه‌مندان به فلسفه‌ی اسلامی و حکمت متعالیه توصیه می‌شود. این کتاب برای کسانی که دغدغه‌ی شناخت مبانی معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در فلسفه را دارند یا به‌دنبال فهم نسبت فلسفه با دین و عرفان هستند، مفید خواهد بود. برای علاقه‌مندان به مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه‌ی علوم انسانی نیز این کتاب می‌تواند راهگشا باشد.

بخشی از کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

«فلسفه به معنای مابعدالطبیعه، علمی است که به موجود از آن‌جهت که موجود است می‌پردازد و خواهان دستیابی به حقایق موجودات است. طبیعی است برای کشف حقایق مرتبط با علم، باید از روش مناسب، که به اکتشاف بینجامد، بهره برد. روش علم فلسفه برای اکتشاف حقایق فلسفی، که حقایقی از منظر موجودیت بدون تقید به هر امر دیگرند، روش عقلی برهانی است. دانش فلسفه یا مابعدالطبیعه و همچنین دانش‌های دیگر، با دسته‌ای از پرسش‌ها در باب حقیقت خود روبه‌رویند، که امروزه از آن با عنوان «فلسفهٔ فلسفه» یا فلسفهٔ هر علمی یاد می‌کنند. فلسفهٔ هر علمی به مسائل درونی آن علم و بررسی صدق و کذب گزاره‌های درون آن نمی‌پردازد، بلکه به خود علم به‌سان امری عینی توجه می‌کند و در باب اینکه چنین علمی به مثابه دانشی نظام‌مند چگونه استوار می‌شود، به جست‌وجو و کاوش می‌پردازد.»