کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

کتاب الکترونیکی «تأملاتی در فلسفهٔ فلسفهٔ اسلامی (دفتر اول)» نوشتهٔ «سید یدالله یزدان‌پناه» و با تدوین و نگارش «رضا درگاهی‌فر» است که نشر آل احمد آن را منتشر کرده است. این اثر به بررسی مباحث معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در فلسفهٔ اسلامی می‌پردازد و تلاش دارد برخی از مهم‌ترین پرسش‌ها و دغدغه‌های فلسفهٔ فلسفه را با تمرکز بر سنت اسلامی و به‌ویژه حکمت متعالیه واکاوی کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

«تأملاتی در فلسفهٔ فلسفهٔ اسلامی (دفتر اول)» اثری پژوهشی و ناداستان است که به بررسی لایه‌های معرفت‌شناختی و روش‌شناختی فلسفهٔ اسلامی می‌پردازد. این کتاب در قالب مجموعه‌ای از جستارها و مباحث تحلیلی، به پرسش‌های بنیادین دربارهٔ چیستی فلسفه، روش‌های آن و نسبتش با دیگر دانش‌ها می‌پردازد. نویسنده، «سید یدالله یزدان‌پناه»، با تکیه‌بر سنت فلسفی اسلامی و به‌ویژه حکمت متعالیه، تلاش کرده است تا تصویری روشن از جایگاه فلسفهٔ اسلامی در منظومهٔ دانش‌های اسلامی ارائه دهد. ساختار کتاب مبتنی بر طرح پرسش‌های کلان و پاسخ به آن‌ها از منظر فیلسوفان برجستهٔ مسلمان است و هر فصل به یکی از موضوعات کلیدی مانند معیار بداهت مفاهیم، مولفه‌های معرفت یقینی، نقش شهود عقلی، انواع کنش‌های عقل نظری، نوع برهان در فلسفه، روش اشراقی و نسبت فلسفه با دین و عرفان اختصاص یافته است. این دفتر، نخستین جلد از مجموعه‌ای است که قرار است در ادامه، مباحث محتوایی‌تر فلسفهٔ فلسفهٔ اسلامی را نیز پوشش دهد. کتاب با زبانی تحلیلی و با ارجاع به متون اصلی فیلسوفان مسلمان، به‌ویژه ابن‌سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی، ملاصدرا و علامه طباطبایی، به بررسی تطبیقی دیدگاه‌ها می‌پردازد و مخاطب را با جریان‌های فکری و روش‌شناسی‌های مختلف در فلسفهٔ اسلامی آشنا می‌کند.

خلاصه کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

این کتاب با تمرکز بر فلسفهٔ فلسفهٔ اسلامی، به واکاوی برخی از بنیادی‌ترین مسائل معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در این حوزه می‌پردازد. نویسنده در آغاز، به چیستی فلسفه و جایگاه آن در میان دانش‌های دیگر می‌پردازد و توضیح می‌دهد که فلسفه، به‌عنوان دانشی نظام‌مند، نیازمند تأمل دربارهٔ مبانی، روش‌ها و اهداف خود است. در فصل اول، معیار بداهت تصوری در مفاهیم بدیهی بررسی می‌شود. نویسنده با مرور دیدگاه فیلسوفانی چون ابن‌سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی و ملاصدرا، به این پرسش می‌پردازد که چه مفاهیمی بدیهی‌اند و معیار بداهت آن‌ها چیست. بحث بر سر این است که آیا مفاهیم کلی و بسیط، مانند «وجود»، نزد عقل بدیهی‌اند یا باید آن‌ها را از طریق حس و شهود دریافت. در فصل دوم، مولفه‌های معرفت یقینی با نگاهی به آراء فیلسوفان مسلمان و مقایسه با دیدگاه‌های افلاطون و ارسطو بررسی می‌شود. نویسنده به این می‌پردازد که یقین در فلسفهٔ اسلامی چه جایگاهی دارد و چه ویژگی‌هایی برای معرفت یقینی برشمرده می‌شود. فصل سوم به نقش شهود عقلی به‌مثابه پایهٔ فلسفه اختصاص دارد. در این بخش، نویسنده بر اهمیت شهود عقلی و جایگاه آن در کنار عقل استدلالی تأکید می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه شهود می‌تواند به غنای فلسفهٔ اسلامی بیفزاید. در فصل چهارم، انواع کنش‌های عقل نظری و نقش آن‌ها در تحقق علم یقینی بررسی می‌شود. نویسنده عقل را به انواع مختلفی چون عقل اولی، عقل شهودی، عقل استدلالی و عقل انسجام‌بخش تقسیم می‌کند و کارکردهای هریک را در فرایند شناخت توضیح می‌دهد. فصل‌های بعدی به نوع برهان مورد استفاده در فلسفه، روش اشراقی به‌مثابه روش خاص حکمت متعالیه و بهره‌گیری از دین و عرفان نظری در فلسفه می‌پردازند. نویسنده در این بخش‌ها، ضمن بررسی دیدگاه‌های مختلف، به نقش روش‌های شهودی و اشراقی در کنار روش عقلی برهانی اشاره می‌کند و نسبت فلسفهٔ اسلامی با دین و عرفان را تحلیل می‌کند. در مجموع، کتاب تلاش دارد تصویری جامع از دغدغه‌های روشی و معرفت‌شناختی فلسفهٔ اسلامی ارائه دهد و نشان دهد که چگونه این سنت فلسفی، با تکیه‌بر عقل، شهود و بهره‌گیری از منابع دینی و عرفانی، به پرسش‌های بنیادین دربارهٔ علم و معرفت پاسخ می‌دهد.

چرا باید کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول) را بخوانیم؟

این کتاب برای کسانی که به دنبال فهم عمیق‌تر مبانی و روش‌شناسی فلسفهٔ اسلامی هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا با مهم‌ترین پرسش‌ها و چالش‌های این حوزه آشنا شوند. «تأملاتی در فلسفهٔ فلسفهٔ اسلامی (دفتر اول)» با بررسی تطبیقی دیدگاه‌های فیلسوفان بزرگ مسلمان و تحلیل دقیق مسائل معرفت‌شناسی و روش‌شناسی، امکان مقایسهٔ سنت‌های مختلف فلسفی را فراهم می‌آورد. مطالعهٔ این اثر به مخاطب کمک می‌کند تا با مفاهیمی مانند بداهت، یقین، شهود عقلی و نسبت فلسفه با دین و عرفان آشنا شود و درک بهتری از جایگاه فلسفهٔ اسلامی در منظومهٔ دانش‌های انسانی به دست آورد. همچنین، کتاب به‌عنوان مقدمه‌ای برای ورود به مباحث تخصصی‌تر فلسفهٔ اسلامی و فلسفهٔ علم قابل استفاده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، به‌ویژه علاقه‌مندان به فلسفهٔ اسلامی و حکمت متعالیه، توصیه می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغهٔ شناخت مبانی معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در فلسفه را دارند یا به دنبال فهم نسبت فلسفه با دین و عرفان هستند، این اثر مفید خواهد بود. برای علاقه‌مندان به مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزهٔ علوم انسانی نیز این کتاب می‌تواند راهگشا باشد.

بخشی از کتاب تاملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی (دفتر اول)

«فلسفه به معنای مابعدالطبیعه، علمی است که به موجود از آن‌جهت که موجود است می‌پردازد و خواهان دستیابی به حقایق موجودات است. طبیعی است برای کشف حقایق مرتبط با علم باید از روش مناسب، که به اکتشاف بینجامد، بهره برد. روش علم فلسفه برای اکتشاف حقایق فلسفی، که حقایقی از منظر موجودیت بدون تقید به هر امر دیگرند، روش عقلی برهانی است. دانش فلسفه یا مابعدالطبیعه و همچنین دانش‌های دیگر با دسته‌ای از پرسش‌ها در باب حقیقت خود روبه‌رو هستند که امروزه از آن با عنوان «فلسفهٔ فلسفه» یا فلسفهٔ هر علمی یاد می‌کنند. فلسفهٔ هر علمی به مسائل درونی آن علم و بررسی صدق و کذب گزاره‌های درون آن نمی‌پردازد؛ بلکه به خود علم به‌سان امری عینی توجه می‌کند و در باب اینکه چنین علمی به مثابه دانشی نظام‌مند چگونه استوار می‌شود، به جست‌وجو و کاوش می‌پردازد. به بیان دیگر، فلسفهٔ علم به خود علم، به صورت درج دوم و فرامسئله‌ای نظر می‌کند و مداقه‌هایی در باب علم دارد و پرسش‌هایی را به‌صورت پیشامسئله‌ای دربارهٔ علم به عنوان علم فراروی می‌نهد. پرسش‌هایی از این‌دست در فلسفهٔ هر علمی مطرح‌اند: موضوع و محور بررسی و کاوش در آن علم چیست و آن علم دربارهٔ چه چیزی سخن می‌گوید؟ غایت آن علم چیست؟ روش ویژهٔ کاوش در آن علم کدام است؟ روش‌های عام علم چیست؟ آن علم از چه مبانی معرفت‌شناختی اساسی مرتبط با فلسفهٔ علم برخوردار است؟ گسترهٔ مسائل آن علم تا کجاست؟ نسبت آن علم با علوم دیگر چگونه است؟ ابزارهای مفهومی آن علم کدام‌اند؟ مبادی آغازین علم کدام است و چگونه تثبیت می‌شود؟ آن علم چه کارکردهایی دارد؟»