کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم)

کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم) نوشته سید محمد حسین طباطبایی با مقدمه و تعلیقات علی امینی‌ نژاد که توسط نشر آل احمد منتشر شده، اثری تخصصی در حوزه‌ی فلسفه‌ی اسلامی است. این جلد به مباحث پیشرفته‌تر فلسفه، به‌ویژه بحث علیت، اقسام علت، قاعده الواحد، استحاله دور و تسلسل و اقسام فاعل و غایت پرداخته و با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، آرای حکمای اسلامی و فیلسوفان بزرگ را بررسی می‌کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم)

کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم) اثری فلسفی است که به‌عنوان یکی از متون پایه‌ای فلسفه‌ی اسلامی شناخته می‌شود. این کتاب توسط سید محمد حسین طباطبایی تألیف شده و علی امینی‌ نژاد با مقدمه و تعلیقات خود به تبیین و شرح دقیق‌تر مباحث آن پرداخته است. ساختار کتاب مبتنی‌بر مراحل و فصول منظم است و هر فصل به یکی از مباحث کلیدی فلسفه‌ی اسلامی اختصاص دارد. در این جلد، تمرکز اصلی بر موضوع علیت و اقسام آن، قاعده الواحد، استحاله دور و تسلسل و تحلیل انواع فاعل و غایت است. 

کتاب حاضر با زبانی تحلیلی و با ارجاع به آرای فیلسوفان اسلامی و تطبیق آن‌ها با دیدگاه‌های غربی، تلاش می‌کند تصویری جامع از نظام علیت و ساختار علل در فلسفه‌ی اسلامی ارائه دهد. این اثر نه‌تنها برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، بلکه برای علاقه‌مندان به مباحث بنیادین اندیشه‌ی اسلامی نیز قابل‌استفاده است. جلد دوم کتاب بدایة الحکمة ادامه‌ای بر مباحث جلد نخست است و به تعمیق و گسترش مباحث فلسفی می‌پردازد، به‌گونه‌ای که خواننده را با لایه‌های عمیق‌تر فلسفه‌ی اسلامی آشنا می‌سازد.

خلاصه کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم)

سید محمد حسین طباطبایی در این جلد از کتاب بدایة الحکمة با همراهی تعلیقات علی امینی‌ نژاد، به بررسی دقیق قانون علیت و ساختار علل و معلولات در نظام فلسفه‌ی اسلامی می‌پردازد. مباحث کتاب با اثبات اصل قانون علیت در عالم خارج آغاز می‌شود و سپس به تحلیل فرایند علیت و تفاوت آن با بحث جعل می‌رسد. نویسنده باتکیه‌بر امکان ماهوی و حدوث، تلاش می‌کند نشان دهد که وجود نظام علی و معلولی در عالم خارج چگونه اثبات می‌شود و چه تفاوت‌هایی میان دیدگاه‌های حکمای مشاء، متکلمان و صدرالمتألهین وجود دارد. در ادامه، اقسام علت به‌صورت دقیق بررسی می‌شود: علت تامه و ناقصه، علت واحد و کثیر، علت بسیط و مرکب، علت قریبه و بعیده و تقسیم علت به داخلی و خارجی. این تقسیم‌بندی‌ها نقش مهمی در فهم عمیق‌تر قانون علیت و ارتباط آن با مباحث الهیات و جهان‌شناسی دارند. 

 کتاب سپس به قاعده الواحد می‌پردازد و نشان می‌دهد که از علت واحد تنها یک معلول صادر می‌شود و این قاعده چگونه در نظام علیت و در نسبت میان حق تعالی و فعل او نقش‌آفرین است. بحث استحاله دور و تسلسل در علل نیز با استدلال‌های فلسفی و براهین مختلف، از جمله برهان وسط و طرف ابن‌سینا و برهان وجود رابط، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش‌های پایانی، اقسام فاعل (مانند فاعل بالطبع، بالقسر، بالرضا، بالقصد، بالعنایة، بالتجلی و بالتسخیر) و تحلیل علت غایی و غایت مورد توجه قرار می‌گیرد. نویسنده تلاش کرده است با تفکیک دقیق میان انواع فاعل و غایت، نقش هریک را در نظام علیت روشن کند و تفاوت‌های آن‌ها را با مثال‌های متنوع توضیح دهد. در مجموع، کتاب تصویری نظام‌مند از ساختار علیت و علل در فلسفه‌ی اسلامی ارائه می‌دهد و خواننده را با مباحث بنیادین و چالش‌برانگیز این حوزه آشنا می‌سازد.

چرا باید کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم) را بخوانیم؟

مطالعه‌ی این کتاب فرصتی برای آشنایی عمیق با ساختار علیت و نظام علل و معلولات در فلسفه‌ی اسلامی فراهم می‌کند. کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم) با تحلیل دقیق مفاهیم بنیادین مانند علت، معلول، قاعده الواحد و استحاله دور و تسلسل، به خواننده امکان می‌دهد تا با ریشه‌های اندیشه‌ی فلسفی اسلامی و تفاوت‌های آن با مکاتب دیگر آشنا شود. این اثر به‌ویژه برای کسانی که به‌دنبال فهم دقیق‌تر مبانی فلسفی و الهیاتی هستند، ارزشمند است و می‌تواند پایه‌ای برای پژوهش‌های پیشرفته‌تر در حوزه‌ی فلسفه‌ی اسلامی باشد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه‌ی اسلامی، علاقه‌مندان به مباحث علیت و نظام علل و معلولات و کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر مبانی اندیشه‌ی اسلامی هستند، مناسب است. همچنین مطالعه‌ی این اثر به طلاب حوزه‌های علمیه و افرادی که در زمینه‌ی الهیات و فلسفه‌ی تطبیقی فعالیت می‌کنند، توصیه می‌شود.

بخشی از کتاب بدایة الحکمة (جلد دوم)

«در این فصل از دو مطلب بحث می‌شود؛ یکی «اثبات اصل قانون علیت در عالم خارج» و دومی آنکه «فرآیند علیت به معنای حقیقی و اصلی آن، در حوزه وجود صورت می‌گیرد». بحث دوم همان بحث معروف «جعل» است که از افزوده‌ها و دقت‌های حکمای اسلامی در مبحث علیت به‌شمار می‌آید. مطلب اول از عبارت «قد تقدم...» آغاز می‌گردد و مطلب دوم از عبارت «ثمّ انّ المجعول للعلّة...» شروع می‌شود. علامه در مطلب اول از راه امکان ماهوی، نظام علت و معلول را ثابت می‌کند. و چه بسا می‌توان گفت، اگرچه در مقام ثبوت، تحلیل صدرا بر اساس امکان فقری، حقیقت ارتباط معلول با علت و فرآیند علیت را بیان می‌دارد، اما در مقام اثبات علیت در جهان هستی، گویا بهره‌گیری از امکان ماهوی در کل معلول‌ها - آنچنان که علامه آورده است - و بهره‌گیری از حدوث در معلول‌های مادی - آنچنان که صدرالمتألهین استفاده کرده است - گریزناپذیر باشد»