کتاب تاریخ شورش و ناآرامی های اجتماعی در ایران

کتاب تاریخ شورش و ناآرامی‌ های اجتماعی در ایران اثر حسین هژبریان و با همکاری گروهی از پژوهشگران توسط پژوهشکده مطالعات راهبردی منتشر شده است. این کتاب به بررسی تاریخی شورش‌ها و ناآرامی‌های اجتماعی ایران از دوران باستان تا انقلاب اسلامی پرداخته و با رویکردی تحلیلی، ابعاد مختلف این پدیده‌ها را در بسترهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی واکاوی کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاریخ شورش و ناآرامی های اجتماعی در ایران

کتاب تاریخ شورش و ناآرامی‌های اجتماعی در ایران (مجموعه مقالات) اثری پژوهشی و تحلیلی است که در قالب مجموعه مقالات، به بررسی فرازونشیب‌های شورش‌ها و ناآرامی‌های اجتماعی در ایران می‌پردازد. این کتاب با ساختاری موضوع‌محور، تاریخ ایران را به ۱۰ دوره تقسیم کرده و در هر فصل، شورش‌ها و ناآرامی‌های شاخص هر دوره را باتوجه‌به زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن زمان تحلیل کرده است. نویسندگان مقالات، هریک با تخصص در دوره‌ای خاص، تلاش کرده‌اند تا با اتکا به منابع تاریخی و اسناد برجای‌مانده، تصویری چندلایه از علل، شیوه‌ها و پیامدهای این رویدادها ارائه دهند. 

کتاب حاضر از دوران باستان آغاز می‌شود و تا سال ۱۳۵۷ را دربرمی‌گیرد. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که هر فصل به یک بازه‌ی زمانی یا سلسله‌ی تاریخی اختصاص یافته و در آن، شورش‌ها از منظرهای مختلف مانند انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی، مذهبی و قومی بررسی شده‌اند. این اثر تنها به روایت رخدادها بسنده نکرده و تلاش کرده است با نگاهی انتقادی به تاریخ‌نگاری متعارف، مفهوم شورش و ناآرامی را از زاویه‌دید نیروهای اجتماعی و مردم عادی نیز بازخوانی کند. در مجموع، کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی، علوم سیاسی و مطالعات امنیتی، منبعی غنی و قابل‌تأمل به‌ شمار می‌آید.

خلاصه کتاب تاریخ شورش و ناآرامی های اجتماعی در ایران

کتاب تاریخ شورش و ناآرامی‌های اجتماعی در ایران با هدف بررسی ریشه‌ها، اشکال و پیامدهای شورش‌ها و ناآرامی‌های اجتماعی در ایران، تاریخ این پدیده را از دوران باستان تا انقلاب اسلامی مرور می‌کند. نویسندگان، ابتدا به تعریف مفاهیم کلیدی مانند شورش، ناآرامی و تفاوت آن‌ها با انقلاب پرداخته‌اند و سپس باتکیه‌بر نظریه‌های جامعه‌شناسی و علوم سیاسی، زمینه‌های بروز این رویدادها را تحلیل کرده‌اند. در فصل‌های ابتدایی، شورش‌های ایران باستان عمدتاً با انگیزه‌های سیاسی و درون‌دودمانی معرفی شده‌اند؛ شورش‌هایی که بیشتر برای تصرف تاج‌وتخت یا استقلال‌خواهی رخ داده‌اند. منابع تاریخی و سنگ‌نبشته‌ها، این شورش‌ها را اغلب از منظر مشروعیت سلطنت و نظم آسمانی روایت کرده‌اند. 

در دوره‌های میانه، با تثبیت نسبی ساختار دولت‌ها، شورش‌ها به سه دسته تقسیم شده‌اند: کنش گروه‌های فاقد قلمرو اما دارای نیروی نظامی، شورش طوایف برای کسب قدرت و شورش‌های مردمی به‌ویژه در زمان کمبود مواد غذایی. در این دوره، قدرت و نظم بیشتر ازسوی گروه‌های بالادست اعمال می‌شد و تغییر حاکم معمولاً به تغییر نظم سیاسی می‌انجامید. در دوره‌ی صفویه و پس از آن، شورش‌ها و ناآرامی‌ها با انگیزه‌های مذهبی، سیاسی و اقتصادی شدت می‌گیرند. نویسندگان به نقش بازیگران مختلف، زمینه‌های اعتراض و دلایل ناکامی یا موفقیت شورش‌ها پرداخته‌اند. در دوره‌ی قاجار، با افزایش داده‌های تاریخی، تحلیل‌ها دقیق‌تر شده و شورش‌ها در سه دسته‌ی کلی: سرنگونی حکومت، خودمختاری و کاهش ظلم طبقه‌بندی شده‌اند. 

در دور‌ه‌ی پهلوی، شورش‌های ایلات، قیام‌های مذهبی و اعتراضات کارگری و شهری، باتوجه‌به سیاست‌های نوسازی و اصلاحات ارضی، بررسی شده‌اند. نقش عوامل خارجی، به‌ویژه در دوره محمدرضاشاه، در شکل‌گیری و سرکوب شورش‌ها برجسته شده است. در مجموع، کتاب نشان می‌دهد که شورش‌ها و ناآرامی‌های اجتماعی در ایران، ریشه‌هایی عمیق در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارند و با تغییر دوره‌ها، اشکال و انگیزه‌های آن‌ها نیز دگرگون شده است. نویسندگان تأکید کرده‌اند که مطالعه‌ی این پدیده‌ها، برای فهم پویایی‌های تاریخی و اجتماعی ایران ضروری است.

چرا باید کتاب تاریخ شورش و ناآرامی های اجتماعی در ایران را بخوانیم؟

کتاب تاریخ شورش و ناآرامی‌های اجتماعی در ایران با رویکردی تحلیلی و چندجانبه، تاریخ شورش‌ها و ناآرامی‌های اجتماعی ایران را از زاویه‌ای متفاوت بررسی کرده است. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، نه‌تنها با رخدادهای مهم تاریخی آشنا می‌شود، بلکه با مفاهیم و نظریه‌های مرتبط با شورش، انقلاب و ناآرامی نیز روبه‌رو خواهد شد. کتاب تلاش کرده است روایت‌های رسمی و نخبگانی را به چالش بکشد و صدای نیروهای اجتماعی و مردم عادی را در تاریخ ایران برجسته کند. این اثر برای کسانی که به‌دنبال درک عمیق‌تر از تحولات اجتماعی و سیاسی ایران هستند، فرصتی برای بازاندیشی در روایت‌های تاریخی فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعه‌ی این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های تاریخ، علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و مطالعات امنیتی مفید است؛ همچنین علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی ایران و کسانی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی را دارند، می‌توانند از محتوای این اثر بهره‌مند شوند.

بخشی از کتاب تاریخ شورش و ناآرامی های اجتماعی در ایران

«در بررسی تاریخ ایران باستان مقوله «شورش» را از چندین وجه می‌توان مشاهده کرد. البته این وجوه الزاماً همواره از منظر دامنه و پیامدهای سیاسی شورش به‌خوبی توصیف‌شدنی نیستند؛ به این معنا که صرف شورش قلمدادکردن هر تلاش ناموفقی برای برهم‌زدن نظم سیاسی موجود نمی‌توان به‌درستی ماهیت شورش در دوران باستان را نشان داد. نخستین دلیل این امر کمبود منابع پژوهش در باب شورش‌های دوران باستان است؛ واقعیتی درباره پژوهش در تاریخ ایران باستان که البته الزامً منحصر به موضوع شورش نیست. درواقع، عمدتاً از خلال اشارات مختصر منابع کلاسیک (یونانی و رومی) و در موارد انگشت‌شماری منابع مکتوب بومی است که ما از صرف وجود چنین شورش‌هایی آگاه می‌شویم. منابع کلاسیک به زمان، مکان، اهداف گستره یا پیامدهای چنین شورش‌هایی به‌ندرت اشاره می‌کنند یا اینکه اشارات آن‌ها دقت کافی ندارد. در تاریخ‌نگاری کلاسیک بسیاری از شورش‌های مربوط به ایران باستان در بافتار خاصی ذکر می‌شود که مهم‌ترین خصایص آن نمایاندن فقدان مشروعیت شاهان یا دودمان شاهی، ضعف و ناکارآمدی نظام سیاسی و به‌ویژه بن‌مایه موردعلاقه نویسندگان کلاسیک یعنی انحطاط روزافزون دودمان مستقر است.»