کتاب نظریه سوبژکتیویته در فلسفه فیشته

کتاب نظریه سوبژکتیویته در فلسفه فیشته نوشتهٔ فردریک نویهاوزر و ترجمهٔ سیدمسعود حسینی است و گروه انتشاراتی ققنوس آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب نظریه سوبژکتیویته در فلسفه فیشته

در کتاب نظریه سوبژکتیویته در فلسفه فیشته چهار موضوعِ اساسی (در فصل‌های چهارگانه) در خصوصِ فلسفهٔ فیشته موردِ بحث قرار می‌گیرد. نخست اینکه اندیشهٔ فیشته در حوزهٔ فلسفه از کجا و تحتِ تأثیرِ چه اندیشه‌ها و فیلسوفان و مسائلی شکل گرفت. دوم اینکه در آن دههٔ درخشان (۱۷۹۰) فیشته چگونه کوشید نظامی فلسفی بپروراند که در آن بتوان به مسائلِ موردِ نظرِ او پاسخ داد. موضوعاتِ فصل‌های سوم و چهارم، به‌ترتیب، عبارت‌اند از خودآگاهیِ نظری و خودتعین‌بخشیِ عملی. این دو فصل از جمله درخشان‌ترین مطالبی هستند که تا کنون راجع به فلسفهٔ فیشته نوشته شده‌اند. نویسنده در این دو فصل با ژرف‌نگریِ فوق‌العاده و وضوحِ فلسفیِ چشمگیری آرای فیشته را دربارهٔ مفهومِ «خودآگاهی» و مفهومِ «خودتعین‌بخشی» می‌کاود و خواننده را با پیچیده‌ترین ایده‌ها و اندیشه‌های فیشته آشنا می‌سازد.

کتابِ پیشِ رو که در سالِ ۱۹۹۰ به انتشار رسیده در سالِ ۱۳۹۳ به فارسی ترجمه و منتشر شد. در آن ایام به‌ندرت نوشته یا ترجمه‌ای به زبانِ فارسی در شرحِ فلسفهٔ فیشته پیدا می‌شد و گذشته از این، خودِ او در فضای فلسفیِ ما فیلسوفی ناشناخته بود. ناشناخته بودنِ فیشته و فقدانِ منابعی دربارهٔ او به این پیش‌داوری دامن می‌زد که او فیلسوفِ مهمی نیست. از همین رو کتابِ حاضر نیز، که به قلمِ یکی از عمیق‌ترین و دقیق‌ترین پژوهندگانِ فعلیِ فلسفهٔ آلمانی به نگارش درآمده، چندان موردِ توجه قرار نگرفت. اکنون، خوشبختانه می‌توان برخی از آثارِ فیشته و شرح‌هایی نیز دربارهٔ فلسفهٔ او را به زبانِ فارسی خواند و در نتیجه آسان‌تر می‌توان صحت و سقمِ پیش‌داوریِ فوق را ارزیابی کرد.

خواندن کتاب نظریه سوبژکتیویته در فلسفه فیشته را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نظریه سوبژکتیویته در فلسفه فیشته

«نیمهٔ نخستِ شرحِ ما از نظریهٔ سوبژکتیویتهٔ فیشته در درجهٔ نخست مصروفِ روشن ساختنِ ماهیتِ اساسیِ طرحِ او خواهد بود: نظریهٔ فیشته دقیقاً می‌خواهد چه چیزی را نشان دهد و چرا او بسطِ چنین نظریه‌ای را وظیفهٔ اصلیِ فلسفه دانست؟ در دو فصلِ نخست خواهیم کوشید به این پرسش‌ها پاسخ دهیم، از این طریق که خاستگاه‌های تاریخیِ طرحِ فیشته را بررسی و تحولاتی را دنبال می‌کنیم که برداشتِ او از این طرح طیِ بخشِ نخستِ فعالیتش دستخوشِ آن‌ها شدند. بر مبنای آنچه پیشاپیش دربارهٔ ماهیتِ عامِ نظریهٔ فیشته می‌دانیم، مسئلهٔ بنیادی‌ای را که خاطرمان را در فصولِ نخست و دوم به خود مشغول خواهد داشت می‌توان در قالبِ این پرسش صورت‌بندی کرد: چه دلایلی ممکن است در کار باشند برای این‌که بخواهیم اثبات کنیم یک ساختارِ بنیادیِ یگانه بنیادِ همهٔ صورت‌های سوبژکتیویته را تشکیل می‌دهد؟

همان‌طور که در مقدمه اشاره کردم، ریشه‌های مسئلهٔ اصلی‌ای که فیشته به آن می‌پردازد در پرسش‌هایی است که اخلافِ کانت و، به درجه‌ای کمتر، خودِ کانت، در خصوصِ رابطهٔ میانِ عقلِ نظری و عقلِ عملی مطرح کردند. پرسش، به بیانِ دقیق‌تر، این است که آیا می‌توان گفت عقلِ نظری و عقلِ عملیْ قوه‌ای واحد تشکیل می‌دهند، یا این‌که باید آن‌ها را قوایی ذاتاً نامتجانس تلقی کرد. البته در سطحی وسیع تشخیص داده‌اند که مسئلهٔ وحدتِ عقل پس از کانت به یکی از مضامینِ اصلیِ ایدئالیسمِ آلمانی بدل می‌شود. نیاز به اثباتِ این وحدت را معمولاً ناشی از آن می‌دانند که کانت دو شرحِ مجزا از عقل، در دو نقدِ جداگانه، برای پیروانش به جا گذاشت، اما نتوانست این دو را ذیلِ نظریهٔ یگانه و یکپارچه‌ای دربارهٔ قوهٔ عقل در عام‌ترین صورتش گرد آورد. اما آنچه اغلب تفصیل‌نیافته برجای می‌مانَد این است که باید نشان داد که عقلِ نظری و عقلِ عملی دقیقاً حایزِ چه نوع وحدتی هستند و، مهم‌تر از آن، چرا ناتوانیِ کانت در به انجام رساندنِ این کار باید نقصی تلقی شود که لازم است اصلاح گردد. هدفِ ما در فصلِ حاضر ارائهٔ پاسخی به دقیقاً همین پرسش‌هاست و، بنابراین، دو هدفِ مقدماتی داریم. هدفِ نخست تمییز و بحث دربارهٔ سه معنایی است که می‌توان «وحدتِ» عقلِ عملی و عقلِ نظری را در بسترِ فلسفهٔ نقدیِ کانت متصور شد. هدفِ دوم مشخص کردنِ صورت‌های خاصِ وحدت بخشیدن به عقلِ عملی و عقلِ نظری در آثارِ اولیه و پیشانظام‌مندِ فیشته است. بخشِ مهمی از هدفِ دوم فهمِ انگیزهٔ فیشته خواهد بود از نشاندنِ مضمونِ وحدتِ عقل در کانونِ طرحِ فلسفی‌اش. به عبارتِ دیگر، نه‌تنها می‌خواهیم بدانیم فیشته به چه معنا می‌خواست بر وحدتِ عقل صحه بگذارد، بلکه همچنین می‌خواهیم بدانیم چرا او چنین مشتاقانه نیاز به اختیار کردنِ چنین موضعی را احساس کرد.»