کتاب داستان ها و فیلم های ابراهیم گلستان

کتاب الکترونیکی «داستان‌ها و فیلم‌های ابراهیم گلستان» نوشتهٔ رسول نظرزاده اثری پژوهشی است که نشر مروارید آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی جامع آثار ابراهیم گلستان، از فیلم‌های مستند و داستانی تا داستان‌های کوتاه و بلند او، می‌پردازد و با رویکردی ساختاری و تطبیقی، پیوندهای میان آثار گلستان را در بستر تاریخ معاصر ایران واکاوی می‌کند. نسخه‌ٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب داستان ها و فیلم های ابراهیم گلستان اثر رسول نظرزاده

در «داستان‌ها و فیلم‌های ابراهیم گلستان»، رسول نظرزاده با نگاهی تحلیلی به آثار متنوع ابراهیم گلستان، جایگاه او را در ادبیات و سینمای ایران بررسی کرده است. این کتاب ساختاری دوبخشی دارد: بخش نخست به خوانش درون‌متنی آثار گلستان می‌پردازد و بخش دوم به خوانش فرامتنی و زمینه‌های فکری و اجتماعی آثار او اختصاص یافته است. نویسنده تلاش کرده است تا از تکرار پژوهش‌های پیشین پرهیز کند و به‌جای تمرکز بر زندگی شخصی گلستان، خطوط مشترک، نشانه‌ها، روایت‌ها و تأثیر سینما بر داستان‌های او را برجسته کند. کتاب با تحلیل فیلم‌های مستند و داستانی گلستان، از جمله «یک آتش»، «موج و مرجان و خارا»، «تپه‌های مارلیک»، «گنجینه‌های گوهر» و «خرمن و بذر» و همچنین بررسی داستان‌هایی چون «عشق سال‌های سبز» و «لنگ»، تصویری چندلایه از تحولات فکری و هنری گلستان ارائه می‌دهد. علاوه‌ بر این، تأثیر متقابل گلستان و فروغ فرخزاد، تصویر زن در آثار او، نشانه‌شناسی و نقد زیست‌محیطی و بازتاب آثار گلستان در سینمای نسل بعد نیز در این کتاب بررسی شده است. قالب پژوهشی کتاب، آن را به منبعی برای علاقه‌مندان به نقد ادبی و سینمایی تبدیل کرده است.

خلاصه کتاب داستان ها و فیلم های ابراهیم گلستان

کتاب «داستان‌ها و فیلم‌های ابراهیم گلستان» با رویکردی تحلیلی، آثار سینمایی و ادبی گلستان را به‌عنوان یک کل منسجم بررسی می‌کند. نویسنده ابتدا به سیر شکل‌گیری فیلم‌های مستند گلستان می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه تجربه‌های او در شرکت نفت و همکاری با چهره‌هایی چون فروغ فرخزاد و شاهرخ گلستان، زمینه‌ساز خلق فیلم‌هایی مانند «یک آتش» و «موج و مرجان و خارا» شد. این آثار نه‌تنها از نظر فنی و تصویری، بلکه از منظر روایت، تحولی در مستندسازی ایران ایجاد کردند. در ادامه، کتاب به تحلیل ساختاری فیلم‌هایی چون «خشت و آینه» و «اسرار گنج درهٔ جنی» می‌پردازد و ویژگی‌های روایی، گفت‌وگوهای ادبی و نمادپردازی‌های آن‌ها را بررسی می‌کند. نویسنده با تمرکز بر نشانه‌شناسی به بررسی نشانه‌های شمایلی، نمایه‌ای و نمادین در آثار گلستان می‌پردازد و تأثیر سینما را بر داستان‌های او برجسته می‌سازد. در بخش دیگری از کتاب، موضوع تصویر زن در آثار گلستان و دسته‌بندی نقش‌های زنان از کارگر خانگی تا زنان اغواگر، با نمونه‌هایی از داستان‌ها و فیلم‌ها تحلیل شده است. همچنین، تأثیر متقابل نثر گلستان و شعر فروغ فرخزاد و بازتاب نگاه زیست‌محیطی و اکوکریتیک در آثار او از دیگر محورهای کتاب است. در بخش فرامتن، نویسنده به موضوع اخلاق، دیگری، نقد زیست‌محیطی و تأثیر آثار گلستان بر فیلمسازان نسل بعد می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه نگاه گلستان در سینمای ایران تداوم یافته است. کتاب با ارائهٔ نمونه‌هایی از نقدهای معاصر و تحلیل‌های تطبیقی، تصویری جامع از جایگاه گلستان در فرهنگ معاصر ایران ترسیم می‌کند.

فهرست کتاب داستان ها و فیلم های ابراهیم گلستان

 مقدمه

بخش اول: خوانش در متن

نگاهی به فیلم‌های مستند ابراهیم گلستان و گفتارمتن آن‌ها

منابع

نگاهی به خشت و آینه

نگاهی به پایان خشت و آینه

نشانه‌های نمایه‌ای/ نمادین در داستان‌های ابراهیم گلستان

منابع

تأثیر متقابل نثر شاعرانهٔ ابراهیم گلستان و چند شعر فروغ فرخزاد

تصویر زن در آثار ابراهیم گلستان

نگاهی به خاطره/ داستان‌های ابراهیم گلستان

نشانه‌شناسی آثار ابراهیم گلستان

نگاهی به برخی مایه‌های آثار ابراهیم گلستان

نشانه‌های تصویری در داستان عشق سال‌های سبز

بررسی تطبیقی داستان کوتاه لنگ ابراهیم گلستان با فیلم سازدهنی امیر نادری

تصویر مدرسه در آثار ابراهیم گلستان

بخش دوم: خوانش فرامتن

اخلاق در آثار ابراهیم گلستان

دیگری در آثار ابراهیم گلستان

بررسی زیست‌محیطی آثار ابراهیم گلستان

منابع

اشاره به سینما و فیلم‌ها در آثار ابراهیم گلستان

تأثیر ابراهیم گلستان بر دیگر فیلمسازان ایرانی

منابع

چرا باید کتاب داستان ها و فیلم های ابراهیم گلستان را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، امکان شناخت عمیق‌تری از آثار ابراهیم گلستان را فراهم می‌آورد. بررسی هم‌زمان فیلم‌ها و داستان‌های گلستان، پیوندهای میان ادبیات و سینما را آشکار می‌کند و خواننده را با تحولات فکری، هنری و اجتماعی ایران در دهه‌های میانی قرن گذشته آشنا می‌سازد. علاوه‌بر تحلیل ساختاری و نشانه‌شناسانه، کتاب به موضوعاتی چون تصویر زن، اخلاق، دیگری و نقد زیست‌محیطی نیز می‌پردازد و تأثیر گلستان بر نسل‌های بعدی هنرمندان را نشان می‌دهد. مطالعهٔ این اثر برای علاقه‌مندان به نقد ادبی، سینمای مستند و داستانی ایران و پژوهشگران حوزهٔ فرهنگ معاصر، دستاوردهای تازه‌ای به همراه دارد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان ادبیات و سینما، علاقه‌مندان به نقد هنری و کسانی که به‌دنبال شناخت عمیق‌تر از آثار ابراهیم گلستان و تأثیر او بر فرهنگ معاصر ایران هستند، مناسب است. همچنین به کسانی که دغدغهٔ تحلیل ساختاری، نشانه‌شناسی و نقد اجتماعی آثار هنری را دارند، مطالعهٔ این کتاب پیشنهاد می‌شود.

درباره ابراهیم گلستان

ابراهیم گلستان با نام اصلی سیدابراهیم تقوی شیرازی در ۲۶ مهر ۱۳۰۱ در شیراز زاده شد. او از چهره‌های شاخص فرهنگ و هنر ایران است که در عرصه‌های گوناگون از جمله کارگردانی، داستان‌نویسی، ترجمه، روزنامه‌نگاری و عکاسی فعالیت داشته است. در سال ۱۳۴۰ با ساخت فیلم یک آتش موفق به دریافت مدال برنز جشنوارهٔ فیلم کوتاه ونیز شد؛ جایزه‌ای که نخستین افتخار بین‌المللی برای یک کارگردان ایرانی به‌شمار می‌رود. آثار داستانی گلستان جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ادبیات معاصر فارسی دارند. او از نخستین نویسندگانی بود که به زبان داستانی نوین و کاربرد نثر آهنگین در روایت‌های ادبی توجه نشان داد. هرچند برخی منتقدان سبک او را متأثر از ارنست همینگوی دانسته‌اند، اما گلستان همواره این تأثیرپذیری را نپذیرفته است. وی در کنار پرداختن به فرم و زبان، در زمینهٔ خلق مجموعه‌داستان‌های به‌هم‌پیوسته نیز پیشگام بود؛ شیوه‌ای که پیش‌تر در ادبیات غرب سابقه داشت، اما در ایران با او آغاز شد. این گونهٔ داستان‌نویسی در آثارش ریشه‌هایی در سنت ادبی کلاسیک همچون منطق‌الطیر دارد؛ به این معنا که پیوند داستان‌ها نه بر مبنای شخصیت یا مضمون بلکه براساس ساختارهای مشابه شکل می‌گیرد. از مهم‌ترین کتاب‌های او می‌توان به آذر ماه آخر پاییز، خروس، گفته‌ها، برخوردها در زمانهٔ برخورد، از روزگار رفته حکایت، نامه به سیمین و مختار در روزگار اشاره کرد.

بخشی از کتاب داستان ها و فیلم های ابراهیم گلستان

«می‌توان این پروژهٔ عظیم را «طرح خارک» نامگذاری کرد. (طرحی که بعدها طی بمباران‌های جنگ عراق با ایران نیمی از آن نابود شد.) فیلم در سه بخش مهم در سه منطقهٔ خارگو، گچساران و جزیرهٔ خارک می‌گذرد. در یکی چاه‌های نفت زده می‌شود و در جایی دیگر لوله‌های بزرگ از دشت‌ها و کوه‌ها می‌گذرند تا به دریا می‌رسند و از زیر آب‌های خلیج فارس به‌وسیلهٔ کشتی‌های بارکش تا جزیرهٔ خارک، که پیش‌تر آن‌جا لنگرگاه نفتی برپا کرده‌اند و انبارهای بزرگ نفتی ساخته‌اند، کشیده می‌شوند تا با پمپ‌های گوناگون به مخزن کشتی‌های نفتی خارجی منتقل شوند. به جای نگاه جامعه‌شناسانه، اجتماعی یا انتقادی، توجه فیلم بیشتر بر عقل ابزاری و دگرگونی‌های جدید در زندگی قدیمی مردم محلی معطوف شده و به حماسه‌ای تصویری از کار و ابزارآلات سنگین و ماشین‌های بزرگ و شعله‌ها و هرم گرمای جنوب و... تبدیل شده است، با گفتاری شعرگونه در ستایش کار: «دود بود و گرد بود و بوی سنگ داغ، بوی تلخ قیر، بوی کار چرخ، بوی زخم خاک، بوی درد کوه، بوی تفت خشک، بوی داغ سرب...» آل‌احمد که از همکاری گلستان با شرکت نفت پس از کودتا ناراضی بود، نوشت: «تا موج و مرجان و خارا درآمد. در این مدت ما دانسته بودیم که هر کدام‌مان راهی داریم و حرفی دیگر، و دیگر آن ایده‌آل‌های جوانی مشترک نیست و نان خوردنی هم در کار است و تو نمی‌توانی کفاره‌دهندهٔ گناهی باشی که دیگری کرده است و دیگری هم نمی‌خواهد جوابگوی کله‌خری‌هایی باشد که تو می‌کنی، و به هر صورت معلوم شده بود که اگر به چاه می‌رویم یا به برج عاج، حماقت است اگر انتظار همراهی دیگری را داشته باشی، و دانسته بودیم که در این عرصات هرکس مسئول نامهٔ اعمال خویش است... و موج و مرجان و خارا می‌گفت که حالا گلستان شده است حماسه‌سرای صنعت نفت که مرا و ما را در آن هیچ دستی نیست.»