کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم

کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم با عنوان اصلی How to talk to a science denier نوشتهٔ لی مک اینتایر (از مرکز فلسفه و تاریخ علم دانشگاه بوستون) و ترجمهٔ یاسمین مشرف است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر شامل گفت‌وگوهایی با منکران کروی‌بودن زمین، بحران آب‌وهوایی و هر آن کسی که در برابر استدلال مقاومت می‌کند، است. این کتاب که به یکی از مهم‌ترین چالش‌های دنیای امروز، یعنی انکار علم می‌پردازد، یک راهنمای کاربردی برای مواجهه با افرادی است که اجماع علمی را نمی‌پذیرند. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم اثر لی مک اینتایر

کتاب «چگونه با منکران علم صحبت کنیم؟» که نخستین‌بار در سال ۲۰۲۱ میلادی و در ایران در سال ۱۴۰۳ منتشر شده، درمورد راستگویی و دروغگویی، علوم کاذب، جنبه‌های اجتماعی علوم و افکار عمومی سخن گفته است. نویسندهٔ این کتاب تأکید می‌کند که برای مقابله با انکار فزایندهٔ علم باید منکران علم را از حاشیه به جامعه بازگردانیم و از فریادزدن یا عصبانیت پرهیز کنیم، زیرا این کار اعتبار ما را تضعیف می‌کند. به‌عقیده این فیلسوف و مورخ علم که تجربیات خود از جمله شرکت در همایش «زمین تخت» را بازگو می‌کند، برای بحث با دشمن، ابتدا باید طرز فکر او را فهمید. «لی مک اینتایر» توضیح داده است که انکار علم ناشی از فقدان شواهد نیست و صرفاً با ارائهٔ حقایق بیشتر برطرف نمی‌شود؛ همچنین توهین بی‌فایده است. او پنج عامل کلیدی مشترک در انکار علم را شناسایی می‌کند؛ استفادهٔ گزینشی از شواهد، باور به نظریه‌های توطئه، اتکا به متخصصان جعلی و تحقیر کارشناسان واقعی، خطاهای منطقی و درخواست یقین مطلق از علم. او نشان می‌دهد که چگونه منکران، ابتدا تغییرات اقلیمی را انکار کردند و سپس با ظهور کووید - ۱۹ آن را نیز تکذیب کردند. انکار علم به‌ویژه در ایالات متحدهٔ آمریکا به‌شدت سیاسی شده و جهت‌گیری راست‌گرایانهٔ مشخصی دارد. کتاب «چگونه با منکران علم صحبت کنیم؟» یک راهنمای کاربردی برای مواجهه با افرادی است که اجماع علمی را نمی‌پذیرند. مک‌اینتایر در طول کتاب حاضر راهبردهایی را با نمونه‌هایی واقعی از تجربیات خود به تصویر می‌کشد؛ از جمله تلاش‌هایش برای متقاعدکردن معتقدان به زمین تخت، بحث با معدنچیان دربارهٔ تغییرات آب‌وهوایی و گفت‌وگو با یک دوست دانشمند دربارهٔ موجودات دستکاری‌شدهٔ ژنتیکی (GMOs). این داستان‌ها هم چالش‌ها و هم موفقیت‌های تعامل با منکران علم را نشان می‌دهد. باتوجه‌به گسترش انکار علم در دوران معاصر، این کتاب را بسیار حائز اهمیت و قابل تأمل دانسته‌اند. یکی از نکات برجستهٔ این کتاب را تأکید بر اهمیت گفت‌وگو دانسته‌اند.

خلاصه کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم

کتاب «چگونه با منکران علم صحبت کنیم؟» راهنمایی جامع و عملی برای مواجهه با پدیدهٔ انکار علم است. این کتاب ابتدا به شناخت ریشه‌های روان‌شناختی و اجتماعی انکار علم می‌پردازد و توضیح می‌دهد که این پدیده تنها ناشی از ناآگاهی نیست، بلکه اغلب از تعصبات و مقاومت در برابر تغییر نشئت می‌گیرد؛ ازهمین‌رو استدلال صرفاً منطقی برای تغییر باورها کافی نیست. «لی مک اینتایر» بر اهمیت و تأثیرگذاری گفت‌وگو تأکید دارد و با استناد به پژوهش‌های روان‌شناختی نشان می‌دهد که ارتباط صمیمانه و سازنده همراه با گوش‌دادن فعال و احترام می‌تواند به تغییرات تدریجی اما معنادار در باورها منجر شود. او استراتژی‌های عملی برای گفت‌وگو را آموزش می‌دهد؛ مانند اجتناب از حمله و طرح سؤالات چالش‌برانگیز برای ترغیب فرد به بازاندیشی و تأکید می‌کند که این فرایند نیازمند صبر و پشتکار است. این کتاب با بررسی نمونه‌های واقعی از انکار تغییرات اقلیمی، واکسن‌ها و باور به تخت‌بودن زمین، تأثیر گفت‌وگوهای سازنده را به تصویر می‌کشد و به نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در گسترش اطلاعات نادرست و تقویت باورهای غلط می‌پردازد و راهکارهایی برای مقابله با این پدیده ارائه می‌دهد؛ همچنین بر اهمیت اخلاق در گفت‌وگو با منکران علم تأکید می‌کند و هدف را نه صرفاً پیروزی در بحث، بلکه ایجاد درک متقابل و تقویت اعتماد به علم می‌داند. در نهایت، مک‌اینتایر نشان می‌دهد که تغییر باورهای عمیق افراد دشوار اما ممکن است و خوانندگان را تشویق می‌کند تا با استفاده از گفت‌وگو و آموزش، نقش فعالی در دفاع از علم ایفا کنند؛ چراکه علم یکی از اساسی‌ترین پایه‌های پیشرفت انسانی است.

چرا باید کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم را بخوانیم؟

کتاب «چگونه با منکران علم صحبت کنیم؟» راهکارهای عملی و مبتنی بر شواهد را برای مواجهه با افرادی که به یافته‌های علمی بی‌اعتماد هستند، ارائه می‌دهد. نویسنده با بررسی نمونه‌های گوناگون از منکران تغییرات اقلیمی گرفته تا باورمندان به تئوری‌های توطئه دربارهٔ واکسن‌ها، چگونگی شکل‌گیری این دیدگاه‌ها و راه‌های مقابله با آن‌ها را روشن می‌سازد.

کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به همهٔ پارسی‌زبان‌ها، افرادی که اجماع علمی را نمی‌پذیرند و افرادی که در مواجهه با چنین باوری هستند، پیشنهاد می‌کنیم. کتاب حاضر راهنمایی عملی و الهام‌بخش برای تمام کسانی است که به علم و اهمیت آن در دنیای امروز باور دارند و می‌خواهند با احترام و گفت‌وگو، دیگران را به این مسیر هدایت کنند.

درباره لی مک اینتایر

«لی مک اینتایر» (Lee C McIntyre) نویسندهٔ کتاب‌های «احترام به حقیقت»، «پساحقیقت» (Post-Truth) و «چگونه با منکران علم صحبت کنیم؟»، فیلسوف علم، نویسنده و پژوهشگر آمریکایی با تخصص در موضوعاتی همچون فلسفهٔ علم، معرفت‌شناسی و اخلاق است. او که جایگاه ویژه‌ای در میان اندیشمندان معاصر دارد، دکترای خود را در فلسفه از دانشگاه میشیگان دریافت کرد و سال‌ها در دانشگاه‌های برجستهٔ آمریکا به تدریس و پژوهش در حوزهٔ فلسفهٔ علم پرداخت. «لی مک اینتایر» به‌خاطر توانایی‌اش در ساده‌سازی مفاهیم پیچیدهٔ فلسفی و علمی و تبدیل آن‌ها به موضوعاتی قابل فهم برای عموم مردم شناخته می‌شود. آثار او اغلب پلی میان دنیای آکادمیک و جامعهٔ عمومی زده و به مخاطبان کمک کرده با دیدی عمیق‌تر به مسائل روز علمی و فلسفی بنگرند. یکی از محورهای اصلی کارهای او بررسی چالش‌های علم در عصر حاضر بوده؛ از جمله ترویج شبه‌علم، انکار علم و مقاومت‌های ایدئولوژیک در برابر شواهد علمی. این نویسنده در کتاب‌ها و مقالات متعددش به ما نشان داده است که چگونه علم در کنار تمام پیچیدگی‌هایش، نقش حیاتی در زندگی انسان‌ها داشته است. او معتقد بوده که ارتباط میان جامعه و علم باید تقویت شود و این امر تنها با آموزش عمومی، گفت‌وگو و تلاش برای مقابله با سوءتفاهم‌ها امکان‌پذیر می‌شود. نوشته‌های او را نشان‌دهندهٔ تعهد او به محافظت از علم در برابر انکار و کژفهمی دانسته‌اند. کتاب «پساحقیقت» به قلم او یکی از عناوین منتخب CNN در سال ۲۰۱۸ و جزو بهترین کتاب‌های همین سال از نگاه PBS News Hour بوده؛ همچنین، «لی مک اینتایر» جایزهٔ Choice Outstanding Academic Title را در سال ۲۰۱۸ کسب کرده است.

خلاصه فصل‌های کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم

فصل اول: شناخت انکار علم

فصل نخست به تحلیل ابعاد روان‌شناختی و اجتماعی پدیدهٔ انکار علم می‌پردازد و توضیح می‌دهد که انکار علم تنها ناشی از ناآگاهی نیست، بلکه غالباً ریشه در تعصبات عمیق، باورهای ایدئولوژیک و مقاومت در برابر تغییر دارد. نویسنده با مثال‌های ملموس به ما نشان می‌دهد که چرا صرفاً استدلال منطقی برای تغییر این باورها کافی نیست.

فصل دوم: چرا گفت‌وگو مؤثر است؟

این کتاب بر اهمیت گفت‌وگو تأکید کرده است. نویسنده خلاف تصور رایج معتقد است که بحث با منکران علم بی‌فایده نیست. او در این فصل با استناد به پژوهش‌های روان‌شناختی نشان می‌دهد که ارتباط صمیمانه و گفت‌وگوی سازنده می‌تواند به تغییرات تدریجی اما معنادار در باورهای افراد منجر شود؛ همچنین بر اهمیت گوش‌دادن فعال و احترام به طرف مقابل تأکید کرده است.

فصل سوم: استراتژی‌های گفت‌وگو

مک‌اینتایر در این بخش به ارائٔ استراتژی‌های عملی برای گفت‌وگو با منکران علم می‌پردازد. او به خواننده می‌آموزد که چگونه از حمله یا تمسخر دوری کند و در عوض، سؤالاتی باز و چالش‌برانگیز مطرح کند تا فرد منکر به بازاندیشی در باورهای خود ترغیب شود. نویسنده یادآور می‌شود که این فرایند زمان‌بر است و به صبر و پشتکار نیاز دارد.

فصل چهارم: بررسی نمونه‌ها

در این فصل، نویسنده چندین نمونهٔ واقعی از انکار علم را بررسی می‌کند. او با آوردن مثال‌هایی از منکران تغییرات اقلیمی، واکسن‌ها و حتی باورمندان به تخت‌بودن زمین نشان می‌دهد که چگونه گفت‌وگوهای سازنده با این افراد می‌تواند به نتایج مثبتی منجر شود. این فصل شامل داستان‌های واقعی و جذابی است که خواننده را به تأمل دربارهٔ روش‌های مختلف گفت‌وگو و تأثیر آن‌ها وا می‌دارد.

فصل پنجم: نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی

مک‌اینتایر در این بخش به تحلیل تأثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در گسترش انکار علم می‌پردازد. او معتقد است که اطلاعات نادرست در فضای مجازی به‌سرعت منتشر شده و باورهای غلط را تقویت می‌کند. نویسنده راهکارهایی برای مقابله با این پدیده ارائه می‌دهد؛ از جمله استفاده از رسانه‌های معتبر و ترویج سواد رسانه‌ای.

فصل ششم: علم و اخلاق

یکی از نکات مهم کتاب را تأکید بر اهمیت اخلاق در گفت‌وگو با منکران علم دانسته‌اند. مک‌اینتایر معتقد است که هدف از این گفت‌وگوها نباید صرفاً پیروزی در بحث باشد، بلکه باید به ایجاد درک متقابل و تقویت اعتماد به علم منجر شود. او به خوانندگان یادآوری می‌کند که علم برای همهٔ انسان‌ها است و گفت‌وگو باید بر پایهٔ احترام و همدلی بنا شود.

فصل هفتم: تغییر باورها، امکان‌پذیر یا غیرممکن؟

نویسنده در این فصل به این پرسش می‌پردازد که آیا تغییر باورهای عمیق افراد واقعاً امکان‌پذیر است؟ او با استناد به مطالعات علمی نشان می‌دهد که هرچند این کار دشوار است، غیرممکن نیست. مک‌اینتایر بر اهمیت تلاش مداوم برای ایجاد تغییرات تدریجی و پرهیز از ناامیدی تأکید می‌کند.

فصل هشتم: نتیجه‌گیری و پیام نهایی

مک‌اینتایر در پایان کتاب با جمع‌بندی مباحث خود، خوانندگان را تشویق می‌کند که نقش فعال‌تری در دفاع از علم ایفا کنند. او تأکید می‌کند که هر فرد می‌تواند با استفاده از گفت‌وگو و آموزش، سهمی در مقابله با انکار علم داشته باشد. پیام نهایی او این است که علم نه‌تنها ابزاری برای شناخت، بلکه یکی از اساسی‌ترین پایه‌های پیشرفت انسانی است و باید از آن محافظت شود.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

این کتاب برندهٔ جایزهٔ طلایی Nautilus Book Awards در بخش علم و کیهان‌شناسی (Gold Winner, Nautilus Book Awards, Science and Cosmology, 2022)، برندهٔ جایزهٔ نقره‌ای INDIES Book of the Year Awards در بخش علوم سیاسی و اجتماعی (Silver Winner, INDIES Book of the Year Awards, Political and Social Sciences, 2021) و یکی از ۳۲ کتاب برتر غیرداستانی Next Big Idea Club در سال ۲۰۲۱ میلادی بوده است؛ همچنین این اثر، کتاب مورد تحسین نشریات و منتقدان برجسته‌ای مانند Kirkus Reviews و Physics World بوده و «به‌هنگام» و «بناشده بر پایهٔ روان‌شناسی صحیح» توصیف شده است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

- Physics World، این مجلهٔ تخصصی فیزیک، کتاب حاضر را روایت معتبر و سرگرم‌کننده‌ای از انکار علم و چگونگی مقابله با آن دانسته که بین تئوری و تجربیات شخصی نویسنده در گفت‌وگو با منکران علم در حرکت است.

- کریس بوت (Chris Boutte)، این نویسنده کتاب حاضر را به‌شدت توصیه کرده و گفته می‌تواند تمام روز دربارهٔ آن صحبت کند. او گفته این کتاب به ما کمک می‌کند به درون ذهن منکران علم نفوذ و جنبهٔ سیاسی انکار علم را درک کنیم.

بخشی از کتاب چگونه با منکران علم صحبت کنیم

«برای پرداختن به تغییرات آب وهوایی ــ چه در سطح افراد و چه در سطح دولت‌ها ــ من به یک چیز اعتقاد راسخ دارم: ما باید دوباره با یکدیگر صحبت کنیم. در این کتاب، من بر اهمیت گفتگوی تک‌به‌تک و تعامل رودررو به عنوان ابزار مطلوب برای مبارزه با انکار علم تمرکز کرده‌ام. دلیلش این است که بهترین راه برای ایجاد اعتماد و احترام ــ و در نتیجه تغییر افکار ــ برقراری رابطه فردی است. دلیلش تا حد زیادی این واقعیت است که هویت، ارزش‌ها، و عاطفه ما همگی در شکل‌گیری باورمان نقش دارند. اما آیا همین موضوع در مورد تصمیم‌گیری برای آنچه به آن اهمیت می‌دهیم هم صدق نمی‌کند؟ در مورد تغییرات آب و هوایی، دیدیم که بهترین راه دستیابی به راه‌حل جهانی ممکن است تغییر باور منکران تغییرات آب و هوایی از طریق گفتگوی فردی با آن‌ها نباشد. اما اگر بخواهیم افراد بیشتری به تغییرات آب و هوایی اهمیت بدهند، شاید همین نسخه مؤثر واقع شود. اگر بخواهیم احساس یا ارزش‌های کسی را تغییر بدهیم، بهترین راه برای نزدیک شدن به او تعامل شخصی است. مردم به افرادی که می‌شناسند اهمیت می‌دهند. مکان‌هایی که دیده‌اند برایشان مهم‌اند. اگر بتوانیم دایره نگرانی آن‌ها را بزرگ‌تر کنیم تا هم معدنچی زغال‌سنگ پنسیلوانیا و هم ماهیگیر مالدیوی را شامل شود، آیا شانس بهتری نخواهیم داشت؟ اشتباه نیست که فکر کنیم، در برخی سطوح، فرایند تلاش برای تغییر باورهای یک فرد همانند تلاش برای تغییر چیزی است که به آن اهمیت می‌دهد. شاید هیچ راهبرد استدلالی ایدئالی برای این کار وجود نداشته باشد، با این حال صحبت کردن همچنان ایده خوبی است. اگر در انبارهای اطلاعات خودمان بمانیم، مشکل فقط بدتر خواهد شد.»