کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ دین و اخلاق

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ دین و اخلاق نوشتهٔ جان هر (جان ادوارد هر) و ترجمهٔ مهدی محمدی اصل است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۸۸ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ دین و اخلاق

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ دین و اخلاق (Religion and Morality; The Stanford Encyclopedia of Philosophy) جلد ۸۸ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. این کتاب در پنج فصل به فلسفه یونان باستان، کتاب مقدس عبری و عهد جدید، قرون وسطی و فلسفهٔ مدرن و فلسفهٔ معاصر پرداخته است.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ دین و اخلاق را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفه و حوزهٔ دین و اخلاق پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ دین و اخلاق

«اکویناس راهبی دومینیکی بود. دیگر فرقه مهم راهبان، فرقه فرانسیسی، مکتب فلسفی خودش را داشت که با بوناونتوره (۱۲۱۷-۱۲۷۴) آغاز می‌شد. وی معتقد بود گرچه می‌توانیم هم از افلاطون و هم از ارسطو درس‌هایی بیاموزیم و هر دو اشتباه نیز دارند، اشتباه بزرگ‌تر از آنِ ارسطوست. یکی دیگر از چهره‌های مهم این سنت جان دونس اسکوتوس (به صورت تحت‌اللفظی، جان اهل دونس در اسکاتلند، حدود ۱۲۶۶- ۱۳۰۸) است. در باب رابطه اخلاق و دین میان او و اکویناس سه تفاوت مهم وجود دارد. نخست آن‌که اسکوتوس سعادت‌گرا نیست. او شرح دوگانه انگیزه را از آنسلم (۱۰۳۳- ۱۱۰۹) می‌پذیرد. آنسلم میان دو میلِ اراده تمایز می‌نهاد، میل به منفعت (تمایل به خوشبختی و کمال خویش) و میل به عدالت (تمایل به آنچه فی‌نفسه و مستقل از منفعت خوب است) (۱۰;-Anselm, De Concordia ۳.۱۱, ۲۸۱:۷ ۱۱-De Casu Diaboli ۱۲, ۲۵۵:۸). گناه اولیه اولویت بخشیدن به منفعت در قیاس با عدالت است. پیش از آن‌که بتوانیم رضای خدا را کسب کنیم باید با استعانت از او این نسبت را معکوس کنیم. اسکوتوس می‌گوید اگر خدا بر ما واجب می‌کرد، می‌بایست با طیب خاطر خوشبختی‌مان را در راه او قربانی کنیم. دوم این‌که او قانون اخلاقی را بدیهی یا ضروری نمی‌داند. اسکوتوس لوح نخست را ضروری می‌داند، چون (به استثنای شرط «هر روزِ شنبه» در دستورِ راجع به روز سبت) ناشی از این اصل ضروری است که باید خدا را دوست بداریم. اما لوح دوم امکانی است و با این‌که اوامر آن متناسب با طبیعت ماست، خدا می‌توانست حتی برای انسان‌ها اوامری متفاوت تجویز کند (Ord. I, dist. ۴۴). یکی از نمونه‌هایی که اسکوتوس می‌آورد ممنوعیت سرقت است، که تنها در مورد موجوداتی قابل اطلاق است که دارایی دارند، و لذا، بالضروره در مورد انسان‌ها قابل اطلاق نیست (زیرا انسان‌ها بالضروره دارایی ندارند). به‌زعم اسکوتوس، خدا [ما را] از این اوامر معاف هم می‌کند، مثل معاف کردن ابراهیم از امر به کشتن اسحاق (III, suppl. dist. ۳۷). سوم این‌که اسکوتوس اطلاق غایت‌شناسی بر طبیعتِ فاقد قصد را رد می‌کند، و به این ترتیب از دیدگاه ارسطویی و توماسی فاصله می‌گیرد. این بدان معنا نیست که ما هیچ‌گونه غایت طبیعی نداریم، بلکه فقط به این معناست که ارتباط این غایت با مقصود خداوند به همان‌گونه است که صنعتگر انسانی قصد می‌کند که محصولش فلان غایت را داشته باشد (بنگرید به Hare ۲۰۰۶, ch. ۲).»