کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ یورگن هابرماس

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ یورگن هابرماس نوشتهٔ جیمز بومن و ویلیام رگ و ترجمهٔ وحید غلامی پور فرد است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۷۹ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفه استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ یورگن هابرماس

جیمز بومن و ویلیام رگ در کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ یورگن هابرماس (Jürgen Habermas The Stanford Encyclopedia of Philosophy) بخشی از آرای یورگن هابرماس را شرح داده‌اند. یورگن هابرماس زادهٔ ۱۸ ژوئن ۱۹۲۹ در دوسلدورف آلمان، جامعه‌شناس، فیلسوف، نظریه‌پرداز معاصر و وارث مکتب فرانکفورت است که در چارچوب سنت نظریهٔ انتقادی و پراگماتیسم آمریکایی کار کرده است. گذراندن دوران نوجوانی در دوران آلمان نازی نقطهٔ آغاز بسیاری از تحولات فکری‌ او شد و مانند بسیاری از روشنفکرانی که نازیسم را تجربه کرده‌اند، در آغاز کار روشنفکرانهٔ خود بسیار کنجکاو شد تا بداند چطور می‌توان ظهور نازیسم را در آلمان – کشوری با این همه اندیشهٔ فلسفی درخشان و رهایی‌بخش – توصیف و تبیین کرد؟ او هم، مانند سایر روشنفکران معاصرش، به صرافت بازاندیشی و تعیین دوبارهٔ جایگاهِ دقیقِ سنت تفکر آلمانی افتاد که تحقیر شده بود. تمرکز پژوهش‌های او بر روی شناخت‌شناسی، مدرنیته و تجزیه‌وتحلیل تحولات اجتماعی جوامع پیشرفته صنعتی سرمایه‌داری و سیاست روز آلمان به‌ویژه با توجه به نقش رسانه‌های همگانی بوده است. شهرت او بیشتر به ابداع اصطلاح «حوزهٔ عمومی» است؛ فضایی فکری و اجتماعی که در آن، فعالیت‌های آگاهی‌بخش رسانه‌ای به ایجاد زمینه برای بحث‌های اجتماعی و انتقادی و ظهور دموکراسی بنیادی می‌انجامد. «به‌سوی جامعه‌ای عقلانی»، «دگرگونی ساختاری حوزه‌ٔ عمومی»، «نظریهٔ کنش ارتباطی»‌، «بحران مشروعیت» و «جهانی‌شدن و آیندهٔ دموکراسی» از جمله آثار او هستند.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ یورگن هابرماس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفه و علوم سیاسی و علاقه‌مندان به مطالعهٔ آرای یورگن هابرماس پیشنهاد می‌کنیم.

درباره مسعود علیا

مسعود علیا در سال ۱۳۵۴ به دنیا آمده است. او مترجم و پژوهشگر ایرانی حوزهٔ فلسفه و نیز استادیار گروه فلسفهٔ هنر در «دانشگاه هنر تهران» است. کتاب «جنبش پدیدارشناسی» با ترجمهٔ او برندهٔ جایزه‌ٔ کتاب سال شد. او دورهٔ کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران و دورهٔ کارشناسی‌ارشد فلسفه را در دانشگاه شهید بهشتی گذراند. از میان موضوعاتی که مسعود علیا برای پژوهش‌های خود به‌سراغ آن‌ها رفته است می‌توان به گستره راز و تقلیل آن به مسئله در فلسفهٔ گابریل مارسل و نیز موضوع اصالت تجربه و دگرگونی در منابع مابعدالطبیعه در فلسفه گابریل مارسل اشاره کرد. او در تیرماه ۱۳۸۷ دورهٔ دکتری فلسفه را با نگارش رساله‌ای تحت‌عنوان «شرط امکان اخلاق در اندیشه‌ٔ لویناس» به راهنمایی عبدالکریم رشیدیان در «مؤسسه حکمت و فلسفه» به پایان برد. بخشی از ترجمه‌های مسعود علیا عبارتند از «هنر به‌منزلهٔ تجربه» نوشتهٔ جان دیویی، «وضع بشر» نوشتهٔ هانا آرنت، «آشنایی با هگل» نوشتهٔ پل استراترن، «الفبای فلسفه» نوشتهٔ نایجل واربرتون، «اگزیستانسیالیسم و اخلاق» نوشتهٔ مری وارنوک، «هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی» نوشتهٔ جوئل واینسهایمر، «مسیح و اساطیر» نوشتهٔ رودلف کارل بولتمان و «دیباچه‌ای بر فلسفهٔ قرون وسطی» نوشتهٔ فردریک چارلز کاپلستون. بخشی از تألیفات مسعود علیا عبارتند از «فرهنگ توصیفی فلسفهٔ اخلاق»، «کشف دیگری همراه با لویناس»، «عطار»، «سهروردی»، «فرزانگان خاک». او دبیری مجموعهٔ «دانشنامه فلسفه استنفورد» (از گروه انتشاراتی ققنوس) در ایران را بر عهده داشته است.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ یورگن هابرماس

«نظریه‌های کلان تاریخی و جامعه‌شناختی را، که با ماده‌باوری تاریخی مارکس آغاز می‌شوند، دیرزمانی مناسب‌ترین مبنای تبیینی برای علوم اجتماعی انتقادی دانسته‌اند. با این همه، چنین نظریه‌هایی برای طرح انتقادی دو اِشکال دارند. نخست این‌که جامعیت تضمین‌کننده قدرت تبیینی نیست. در واقع، چنین نظریه‌های کلانی بسیارند و هر یک پدیدارهای اجتماعی متمایز و نمونه‌واری، خاص خودشان، دارند که هدایتگر تلاش آن‌ها برای متحدسازی امورند. دیگر آن‌که بررسی دقیق تبیین‌های انتقادی معیار، از قبیل نظریه ایدئولوژی، نشان می‌دهد که چنین تبیین‌هایی نوعاً به مجموعه گوناگونی از نظریه‌های اجتماعی متوسل می‌شوند (Bohman ۱۹۹۹). همین که هابرماس عملاً تبیین‌های انتقادی را به‌کار می‌گیرد مؤد این نکته است. نقد او بر جوامع مدرن پیرامون تبیین نسبت میان دو اصطلاح نظری بسیار متفاوت دور می‌زند: خُردنظریه‌ای درباره عقلانیت، مبتنی بر هماهنگی ارتباطی، و کلان‌نظریه‌ای درباره یکپارچگی سیستمی جوامع مدرن از طریق سازوکارهایی مانند بازار (TCA, vol. ۲). به بیان ملموس، این بدان معناست که هابرماس نظریه اجتماعی دوسطحی‌ای پدید می‌آورد که از سویی دربردارنده تحلیلی است از عقلانیت ارتباطی، یعنی از ظرفیت عقلانی‌ای که در سخن روزمره جای دارد، و از سوی دیگر، شامل نظریه‌ای است درباره جامعه مدرن و مدرن‌سازی (White ۱۹۸۹). هابرماس امید دارد که، بر پایه این نظریه، بتواند سودها و زیان‌های مدرن‌سازی را ارزیابی کند و بر روایت یک‌جانبه آن از عقلانی‌سازی چیره شود.»