کتاب ببر هیرکانی

کتاب الکترونیکی ببر هیرکانی نوشتهٔ علی گلشن از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. این کتاب برای مطالعهٔ کودکان نونگاه (۱۲+) برای آشنایی با حیات‌وحش ایران نوشته شده است.

درباره ببر هیرکانی

کتاب ببر هیرکانی با روایت و تصویر، توضیحاتی دربارهٔ ببر هیرکانی ارائه می‌دهد. در گذشته، مردم برخی مناطق ایران که ببر را از نزدیک ندیده بودند، آن را با شیر اشتباه می‌گرفتند. شیر و ببر هر دو گربه‌سانانی بزرگ و قدرتمند هستند. در بعضی از مناطق ایران ببر را «قزل‌شیر» یا «شیر قرمز» می‌نامیدند. در این کتاب پیشینهٔ ببر هیرکانی از هزاران سال پیش تاکنون بررسی شده است. نوجوانان در این کتاب با مشخصات ظاهری ببرها از شکل، رنگ و نقش بدن و دیگر موارد از جمله خلق‌و‌خو، تغذیه، شیوه‌ٔ شکار، شباهت‌های ببر هیرکانی با ببر سیبری و سرزمین‌هایی که ببرها در آن زندگی می‌کنند، آشنا می‌شوند. در این کتاب، ویژگی‌های ظاهری و رفتاری خانواده‌ٔ گربه‌سانان نیز بررسی می‌شود. ببر هیرکانی با نام‌های مختلفی از جمله «ببر خزر»، «ببر مازندران»، «ببر کاسپین» و «ببر ایرانی» شناخته می‌شود. روزگاری ببر هیرکانی در مناطق مختلفی از غرب چین، آسیای میانه، مناطق شمالی ایران، قفقاز تا مناطق جنگلی ترکیه پراکنده بوده‌اند. ببرها به‌دلیل زیبایی، قدرت و رفتارهای جذابشان از محبوب‌ترین جانوران جهان به شمار می‌روند. در تقویم بین‌المللی، ۲۰ جولای را روز جهانی ببر نامیده‌اند. می‌دانیم که گربه‌سانان، پستاندارانی گوشت‌خوار و شکارگران ماهری هستند و در بیشتر مناطق کره‌ٔ زمین به‌جز استرالیا و قطب جنوب یافت می‌شوند. همه‌ٔ اعضای خانواده‌ٔ گربه‌سانان از نظر شکل و ساختار بدن شبیه به هم هستند، اما اندازه‌ٔ جثهٔ آن‌ها از گربه‌ٔ اهلی گرفته تا یک شیر نر متفاوت است. آن‌ها به‌خاطر داشتن چشم‌هایی تیزبین، شنوایی بسیار دقیق و سبیل‌های حساس می‌توانند در تاریک‌ترین شب‌ها طعمه‌های خود را پیدا کنند.

ایرانیان ببر را قوی‌ترین جانور روی زمین می‌شناختند. ببر، این گربه‌سان بزرگ برای ایرانیان، نماد قدرت، شجاعت و درندگی بوده است. به‌باور ایرانیان، پوست ببر خاصیت جادویی دارد، در آتش نمی‌سوزد، در آب غرق نمی‌شود و به همین جهت برای مبارزه و جنگ لباسی از پوست ببر می‌پوشیده‌اند. رستم پهلوان، پوستینی از پوست ببر می‌پوشیده. در شاهنامه، برخی از بزرگان برای ساختن پرچم یا نشان و ابزارهای جنگی، گاه از نقش ببر یا پوست آن استفاده می‌کردند. در موزهٔ ملی ایران در بخش پیش از تاریخ این موزه، مجسمه‌ای سفالی از یک ببر وجود دارد که مربوط به ۱۵۰۰ سال پیش است. نقش ببر بر ظرف‌های طلا و نقرهٔ دورهٔ ساسانی و در بسیاری از نقاشی‌های اسلامی دیده می‌شود؛ البته با همهٔ توجه و مراقبتی که بر حفظ و مراقبت و بقای نسل ببرها می‌شود، روزبه‌روز از تعداد آن‌ها کاسته می‌شود و اگر برنامه‌‌ریزی صحیحی برای حفظ ببرهای باقیمانده انجام نگیرد، امکان انقراض این حیوان زیبا مثل هزاران‌ گونهٔ جاندار در طبیعت وجود دارد. یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین راه‌های حفاظت و نگهداری از ببرها، شناخت ببرها است. هرچه با نیازها، رفتارها و خلق‌وخوی ببرها بیشتر آشنا باشیم، بیشتر می‌توانیم به حفظ بقا و بهبود وضعیت ببرها کمک کنیم. افزایش میزان آگاهی مردم دنیا از وضعیت جانوران وحشی و حفاظت از محیط‌زیست هم برای انسان و هم برای حیوانات مزایایی دارد. محافظت از حیات‌وحش با ممنوعیت شکار، عدم ایجاد آلودگی صوتی در طبیعت، جلوگیری از آسیب بیشتر به گونه‌های جانوری در حال انقراض و... ممکن می‌شود و ابعاد گوناگون زندگی آنان از جمله عوامل اکولوژیکی، ژنتیکی، زیستگاه‌ها، تغییرات آب‌وهوایی، شکار بی‌رویه و قاچاق حیوانات را در بر می‌گیرد.

کتاب ببر هیرکانی اطلاعات مفیدی در اختیار نوجوانان قرار می‌دهد. در این کتاب ماجرای کشتار ببرهای ایرانی بررسی می‌شود تا رؤیای بازگشت ببرها به طبیعت ایران بار دیگر محقق شود. علی گلشن نویسندهٔ این کتاب است و مجموعه عکس‌های کتاب توسط «فریبرز حیدری» و علی گلشن از عکاسان حرفه‌ای تهیه شده است.‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این کتاب را برای گروه سنی نونگاه (۱۲+) منتشر کرده است. عنوان بعضی از فصل‌های کتاب «ببر هیرکانی» عبارتند از «سخنی با کوچک‌ترها و بزرگ‌ترها»، «روزی روزگاری ببر»، «گربه‌های بزرگ، شکارچیان درنده»، «با هیولاهای راه بیشتر آشنا شویم»، «ببر هیرکانی یا ببر سیبری»، «از نیزار تا جنگل»، «شجاع، قدرتمند، باابهت»،«وقتی یک ببر گرسنه می‌شود»، «توله‌های راه‌راه»، «آخرین ببر ایرانی»، «رؤیای بازگشت ببرها».

خواندن کتاب ببر هیرکانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به نوجوانان بالای ۱۲ سال برای آشنایی با حیات‌وحش ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ببر هیرکانی

«در کتاب شاهنامه آمده که رستم پهلوان، پوستینی از پوست ببر می‌پوشیده است. این پوستین «ببر بَیان» نام داشته و در بسیاری از نقاشی‌هایی که صحنه‌‌های نبرد رستم با دشمنان و دیوها را نشان می‌دهند، تصویر ببر بیان به چشم می‌خورد. پادشاهان و بزرگان نیز برای نشان دادن قدرت و شجاعت خود به شکار ببر می‌رفتند. در بخش‌هایی از شاهنامه هم برخی بزرگان برای ساختن پرچم یا نشان و ابزارهای جنگی، گاهی از نقش ببر یا پوست آن استفاده می‌کردند. در گذشته برخی مناطق ایران که ببر را از نزدیک ندیده بودند، آن را با شیر اشتباه می‌گرفتند. شیر و ببر، هر دو گربه‌سانی بزرگ و قدرتمند هستند و به همین دلیل گاهی آن‌ها را یکی می‌دانستند. حتی در برخی از کتاب‌های کهن آمده که ببر نوعی شیر نارنجی رنگ است که روی بدنش راه راه‌های سیاه رنگ دارد. در بعضی از مناطق ایران، ببر را «قزل شیر» یا شیر قرمز می نامیدند. در کتاب‌های جانور شناسی گذشته هم، گاهی به مطالبی درباره‌ی ویژگی‌های گره سانان بزرگ برمی‌خوریم. به عنوان مثال، در کتاب «منافع الحیوان» در بخش مربوط به معرفی جانوران، یک نقاشی رنگی از ببر وجود دارد و در چند صفحه به ویژگی‌های ظاهری و رفتاری آن پرداخته شده است. نقاشی ببر در این کتاب، کاملا با مشخصات ظاهری ببر ایرانی که بزرگ جثه و بالدار بوده است، هماهنگی دارد.»