کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات

کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات نوشتۀ فاطمه محمدخواه و علی خانی جیحونی و محمدحسین وزیری و ابوالفضل آتش پوش و ویراسته‌ٔ علی اکبر احمدی مقدم و فاطمه رفعتی شلمانی است و انتشارات بشری آن را منتشر کرده است. کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات، مفهوم آموزش بهداشت را توضیح می‌دهد و می‌کوشد فلسفه و اصول و مبانی آن را تعریف کند. این کتاب یکی از واحدهای درسی دانشجویان رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی است.

درباره کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات

در پزشکی مدرن، فقط بحث تشخیص و درمان مطرح نیست، بلکه مسئلۀ پیشگیری هم از اهمیت زیادی برخوردار است. درواقع فجایع و بیماری‌های مختلف این موضوع را به انسان آموختند که راه کم‌هزینه و ساده‌تر، بیمار‌نشدن است! گفته شده در همه‌گیری طاعون در قرون‌ وسطی انسان به شکل جدی فهمید برای اینکه زنده بماند، باید به‌شدت از خود مراقبت کند. پس‌ از آن فاجعه، این رویکرد وارد علم پزشکی و به‌مرور به بخشی جدایی‌ناپذیر از آن تبدیل شد. در چند دهۀ گذشته، تغییر نگرش نسبت به مفهوم سلامت از یک سو، و افزایش هزینه‌های درمان از سوی دیگر، باعث شد رویکردهای خودمراقبتی و حفاظت از خود بیش از همیشه مورد توجه قرار بگیرند. اما این تغییر به‌خودی‌خود و تصادفی اتفاق نیفتاده، بلکه با نوعی آموزش هم همراه بوده است. اینکه بدانیم چطور از خودمان مراقبت کنیم، چه غذاهایی را بخوریم یا از چه موادی دوری کنیم، همگی مستلزم آموزش هستند.

از همین‌جا بود که رشته‌ای در پزشکی شکل گرفت که به آموزش بهداشت معروف شد. این حوزه وظیفه دارد رفتارهای مطلوب را به مردم یاد دهد تا بتوانند سطح سلامتشان را بالاتر ببرند. این راهنما مفهوم آموزش بهداشت را تعریف می‌کند و فلسفه‌ٔ آن را توضیح می‌دهد. همین‌ طور از اصول و مبانی آن می‌گوید و درباره‌ٔ ارتباطش با حوزه‌های دیگر، از جمله ارتباطات صحبت می‌کند.

طبیعتاً همۀ انسان‌ها دوست دارند سالم باشند و دچار هیچ بیماری‌ای نشوند. اما عملاً در رفتار این اتفاق نمی‌افتد. ما بارها به خاطر رفتارمان سلامتمان را به خطر می‌اندازیم. به عبارت بهتر، شکافی بین میل و رفتار یا آگاهی و عمل ما وجود دارد که به این وضعیت دامن می‌زند. آموزش بهداشت دقیقاً برای پر‌کردن این فاصله به وجود آمده است. این دانش به ما کمک می‌کند رفتارهای زیان‌بار را کنار بگذاریم و به سمت الگوهای سالم برویم. این روند نه‌تنها سلامت فرد، که سلامت جامعه را هم افزایش خواهد داد. این رویکرد در دهۀ ۱۹۵۰ پیش گرفته شد و حدوداً سه دهه بعد به‌عنوان یک رشتۀ دانشگاهی مطرح شد.

کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات شامل فصول زیر است:

فصل ۱: مروری بر تعریف، اهداف، اصول، فلسفه و دامنه کاربرد آموزش بهداشت

فصل ۲: تعریف و مفاهیم ارتقای سلامت

فصل ۳: رفتار بهداشتی و آموزش بهداشت

فصل ۴: یادگیری و تغییر رفتار در آموزش بهداشت

فصل ۵: هماهنگی بین بخشی در آموزش بهداشت، آموزش بهداشت و توسعه

فصل ۶: فرهنگ جامعه و آموزش بهداشت، نقش آموزش بهداشت در سطوح مختلف پیشگیری

فصل ۷: تشخیص نیازهای آموزشی و مراحل برنامه‌ریزی در آموزش بهداشت

فصل ۸: روش‌های ارائه و انتقال پیام‌های بهداشتی

فصل ۹: طرز تهیهٔ انواع نشریات بهداشتی، کاربرد رسانه‌ها در آموزش بهداشت

فصل ۱۰: مروری بر تعریف ارتباط و انواع آن، اجزای تشکیل‌دهندهٔ ارتباط و ویژگی‌های آن‌ها، نقش ارتباطات جمعی در آموزش بهداشت

فصل ۱۱: استفاده از وسایل کمک آموزشی جهت انتقال پیام‌های بهداشتی

فصل ۱۲: نقش مربیان آموزش و بهداشت در شبکهٔ بهداشتی و درمانی

نقش مربیان آموزش و بهداشت در پیشگیری از بیماری‌های واگیر

نقش مربیان آموزش و بهداشت در پیشگیری از بیماری‌های مزمن

نقش مربیان آموزش و بهداشت در برنامه‌های بهداشت خانواده

نقش مربیان آموزش و بهداشت در برنامه‌های بهداشت مدارس

شناخت موانع و مشکلات آموزش بهداشت

فصل ۱۳: ارزشیابی برنامه‌های آموزش بهداشت

منابع

خواندن کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

مطالعۀ این کتاب به کارکنان حوزه‌ٔ سلامت، مخصوصاً دانشجویان رشته‌های پرستاری، بهداشت عمومی و آموزش بهداشت پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب آموزش بهداشت و ارتباطات

«مرحله اول: ارزیابی اجتماعی

در این مرحله، برنامه‌ریزان به شناخت جامعه می‌پردازند و این کار را با استفاده از روش‌های مختلف و متعدد جمع‌آوری داده‌ها از قبیل مصاحبه با افراد کلیدی، بحث گروهی متمرکز با اعضای جامعه هدف، مشاهده و پیمایش Survey، انجام می‌دهند. برای اطلاع از نیازها، خواسته‌ها و مشکلات و نیز ظرفیت‌ها، نقاط قوت و منابع گروه هدف، باید به سراغ اعضای آن جامعه رفت. فرآیندی که در طی آن گروه‌های اجتماعی به شناسایی مشکلات شایع، اهداف، منابع و نیز راهبردهای اجرایی برای رسیدن به اهداف برنامه، به برنامه‌ریزان کمک می‌کنند، سازماندهی اجتماعی (Community Organization) نام دارد. در مرحله ارزیابی اجتماعی مشکلاتی که باعث می‌شود تا کیفیت زندگی اعضای جامعه هدف کاهش یابد، شناسایی می‌شود تا در مراحل دیگر ارزیابی مورد تحلیل قرار گیرد...»