کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت

کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت، نوشته کوروش نیکنام، اثری پژوهشی درباره‌ی زندگی، اندیشه‌ها و جایگاه زرتشت در تاریخ و فرهنگ ایران است که انتشارات بهجت آن را منتشر کرده است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و تاریخی، به بررسی سیر تحول اندیشه‌های زرتشت و تأثیر آن بر فرهنگ و تمدن ایرانی می‌پردازد. نویسنده تلاش کرده است با گردآوری دیدگاه‌ها و پژوهش‌های مختلف، تصویری روشن‌تر از زرتشت و آموزه‌های او ارائه دهد و به چالش‌ها و ابهام‌های تاریخی پیرامون این شخصیت بپردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت اثر کوروش نیکنام

کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت، نوشته‌ی کوروش نیکنام، اثری است که به بررسی ریشه‌ها و ابعاد مختلف زندگی و آموزه‌های زرتشت، پیام‌آور ایرانی، می‌پردازد. این کتاب در دسته‌ی پژوهش‌های تاریخی و فلسفی قرار می‌گیرد و با نگاهی انتقادی و تحلیلی، سیر تحول اندیشه‌های زرتشت را در بستر تاریخ ایران باستان دنبال می‌کند. کوروش نیکنام با استناد به منابع کهن، متون اوستایی و پژوهش‌های معاصر، تلاش کرده است تا زوایای کمتردیده‌شده از زندگی زرتشت و تأثیرات او بر فرهنگ و هویت ایرانی را آشکار کند. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا به اهمیت تاریخ و فلسفه در شناخت جوامع انسانی می‌پردازد و سپس با مروری بر منابع و دیدگاه‌های مختلف، به تحلیل جایگاه زرتشت در میان دیگر اندیشمندان و پیام‌آوران تاریخ ایران می‌رسد.

در بخش‌هایی از کتاب، به چالش‌های موجود در بازشناسی چهره‌ی واقعی زرتشت و تفکیک آموزه‌های اصیل او از سنت‌ها و خرافات بعدی اشاره شده است. همچنین کوروش نیکنام به نقش زرتشت در پایه‌گذاری یکتاپرستی و تأثیر او بر اخلاق و فرهنگ ایرانیان پرداخته است. کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت هم برای علاقه‌مندان به تاریخ و فلسفه‌ی ایران و هم برای کسانی که دغدغه‌ی شناخت ریشه‌های فکری و فرهنگی ایران را دارند، اثری خواندنی است.

درباره زرتشت

زرتشت، اندیشمند و مصلح دینی ایرانی، در روزگار باستان باورهای رایج زمانه‌ی خود را دگرگون کرد و بنیان‌گذار معنوی آیین زرتشتی شد. در گات‌ها، کهن‌ترین بخش اوستا که به او نسبت داده می‌شود، از او چهره‌ای شاعر، پیامبرگونه و آموزگاری اخلاقی ترسیم شده است. اندیشه‌های او بعدها بر فیلسوفانی چون هراکلیتوس، افلاطون و فیثاغورس و حتی بر ادیان ابراهیمی مانند یهودیت، مسیحیت و اسلام اثر گذاشت، به‌ویژه در زمینه‌ی دوگانه‌انگاری هستی و اخلاق فردی.

زرتشت به زبان اوستایی، از شاخه‌ی زبان‌های ایرانی شرقی، سخن می‌گفت. بر پایه‌ی همین زبان، پژوهشگران خاستگاه او را در شرق ایران‌زمین ـ در مرزهای افغانستان یا تاجیکستان امروزی ـ حدس زده‌اند، هرچند محل دقیق تولد او همچنان ناشناخته است. بسیاری از محققان امروزی باتکیه‌بر شواهد زبانی و فرهنگی، او را متعلق به هزاره‌ی دوم پیش از میلاد می‌دانند.

آیین زرتشتی از حدود سده‌ی ششم پیش از میلاد تا پایان دوره‌ی ساسانیان مهم‌ترین دین ایرانیان بود و پس از فتح ایران به‌ دست مسلمانان رو به افول رفت. از زندگی واقعی او اطلاعات کمی در دست است.

نام زرتشت در اصل اوستایی Zaraθuštra بوده و به‌ احتمال زیاد به معنای کسی که شتران را نگه می‌دارد است، بااین‌حال درباره‌ی ریشه‌ی آن دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. شکل یونانی‌شده‌ی نام او، یعنی Zoroaster، در دوره‌های بعدی رایج شده است.

بر پایه‌ی روایت‌های زرتشتی، زرتشت از کودکی برای آیین موبدی آموزش دید و در ۳۰سالگی مکاشفه‌ای ژرف را تجربه کرد که او را با اهورامزدا و مفهوم دوگانه‌ی اشه (راستی) و دروج (نادرستی) روبه‌رو کرد. او با پشتیبانی شاه ویشتاسپ توانست پیام خود را گسترش دهد، جامعه‌ی پیروانش را شکل دهد، سه‌ بار ازدواج کند و صاحب شش فرزند شود. آموزه‌های او بر آزادی اراده، مسئولیت اخلاقی و پیروی از اشه از راه اندیشه‌ی نیک، گفتار نیک و کردار نیک تأکید می‌کند.

خلاصه کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت

کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت اثری است که با رویکردی تحلیلی، به واکاوی زندگی، زمانه و آموزه‌های زرتشت می‌پردازد. نویسنده در آغاز، اهمیت تاریخ و فلسفه را در شناخت جوامع انسانی مطرح کرده و نشان داده است که فهم اندیشه‌های گذشتگان راهی برای بهبود زندگی امروز است. او در ادامه، با اشاره به دشواری‌های پژوهش درباره‌ی شخصیت‌هایی چون زرتشت، به دلایل ابهام در منابع تاریخی و تفاوت روایت‌ها پرداخته است. کتاب در بخش‌های بعدی، به معرفی جایگاه زرتشت در میان بزرگان تاریخ ایران می‌پردازد و او را به‌عنوان بنیان‌گذار یکتاپرستی و آموزگار خرد و اخلاق معرفی می‌کند.

کوروش نیکنام با بررسی منابع مختلف، از جمله متون اوستایی و پژوهش‌های معاصر، تلاش کرده است تا آموزه‌های اصیل زرتشت را از سنت‌ها و خرافات بعدی جدا کند. همچنین به نقش حملات تاریخی، نابودی متون و تحریف‌های سیاسی و مذهبی در شکل‌گیری تصویر امروزی از زرتشت اشاره شده است. کتاب با نقل گزیده‌هایی از پیش‌گفتارها و دیدگاه‌های پژوهشگران مختلف، فضای فکری و فرهنگی پیرامون زرتشت را ترسیم کرده و نشان داده است که چگونه اندیشه‌های او در طول تاریخ دستخوش تغییر و تفسیرهای گوناگون شده است. در نهایت، نویسنده بر اهمیت بازگشت به آموزه‌های اصیل زرتشت و نقش آن در هویت و فرهنگ ایرانی تأکید کرده است.

چرا باید کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت را بخوانیم؟

این کتاب با گردآوری و تحلیل منابع متنوع، تصویری چندلایه و واقع‌گرایانه از زرتشت و اندیشه‌های او ارائه داده است. یکی از ویژگی‌های شاخص آن پرداختن به چالش‌های پژوهشی و تاریخی درباره‌ی شخصیت زرتشت و تلاش برای جداکردن آموزه‌های اصیل از سنت‌ها و خرافات است. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، هم با زندگی و فلسفه‌ی زرتشت و هم با روند شکل‌گیری هویت فرهنگی و دینی ایرانیان آشنا خواهد شد. همچنین کتاب به اهمیت نقد منابع تاریخی و ضرورت بازنگری در روایت‌های رایج اشاره کرده است. این رویکرد امکان مقایسه و سنجش دیدگاه‌های مختلف را برای پژوهشگران و علاقه‌مندان فراهم می‌کند.

خواندن کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران تاریخ ایران، علاقه‌مندان به فلسفه و ادیان، دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و کسانی که دغدغه‌ی شناخت ریشه‌های فکری و فرهنگی ایران را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که به‌دنبال درک بهتر از جایگاه زرتشت و تأثیر او بر فرهنگ ایرانی هستند، مناسب است.

درباره کوروش نیکنام

کوروش نیکنام ۲۰ تیر سال ۱۳۳۳، در شهر یزد زاده شد. پدرش، خدارحم اسفندیار مهر آذر شهریار، اهل خرمشاه بود و بنا بر روایت‌های قدیمی، نیاکان او از نواحی جنوبی خراسان به یزد کوچ کرده بودند. مادرش، سیمین مهربان اسفندیار خسروی، از اهالی روستای قاسم‌آباد و دختر دهموبد این روستا بود.

او تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان دینیاری و دوران متوسطه را در دبیرستان مارکار گذراند. در سال ۱۳۵۱ موفق به اخذ دیپلم طبیعی از دبیرستان ایرانشهر یزد شد و سه سال بعد، در سال ۱۳۵۴، از دانشسرای یزد در رشته‌ی علوم تجربی فارغ‌التحصیل شد.

او در سال ۱۳۵۷ به استخدام رسمی وزارت آموزش‌وپرورش درآمد. طی سال‌های خدمت، در آموزشگاه‌های گوناگون در شهرستان‌های تفت، یزد، اصفهان و در نهایت در دبیرستان فیروز بهرام تهران به تدریس پرداخت. در سال ۱۳۶۰، به مدت ۱۰ ماه در جبهه‌های جنگ ایران و عراق حضور یافت؛ حضوری که آن را ادای دِینی به سرزمین ایران می‌دانست و با باور به بینش فردوسی و پاسداری از میهن، همواره به بیت مشهور او می‌بالید: «چو ایران نباشد تن من مباد».

نیکنام از سال ۱۳۶۱ دوره‌ی آموزش موبدی را نزد موبدان فقید، فیروز آذرگشسب، مهربان فروهر و بهمن اهورایی، گذراند و گواهینامه‌ی موبدی را از انجمن موبدان ایران دریافت کرد. سپس در سال ۱۳۷۴ با ثبت‌نام در دانشکده‌ی دینی زرتشتیان هندوستان و اخذ کارشناسی زبان انگلیسی، به فراگیری آموزش‌های دینی و فلسفه‌ی زرتشت پرداخت.

او در سال ۱۳۸۰ پس از ارائه‌ی پایان‌نامه‌ای با عنوان آداب‌ورسوم سنتی و دینی زرتشتیان ایران، موفق به دریافت درجه‌ی دکتری فلسفه‌ی زرتشت از دانشکده‌ی زرتشتیان هندوستان شد.

بخشی از کتاب کنکاشی بر زندگی و اندیشه زرتشت

«... از زمان ظهور زرتشت تحول بزرگی در دین آریایی پدید گشت، آن‌ها به دو گروه مخالف یکدیگر شدند، آنان که قدامت پسند بودند، دیو یسنا یا پرستنده دیوها نامیده شدند و آنان که به افکار و پیام زرتشت گرویدند خود را مزدیسنا نامیدند. اختلاف آنان بسیار سخت بود حتی برخی الفاظ به مزدیسنا و دیو یسنا مربوط شدند لفظی که دیو یسنا می‌گفت مزدیسنا قبول نداشت و در برابر آن کلام دیگر استفاده می‌کرد و چون مزدیسنا پیروز شد و اکثریت ایرانیان مزدیسنا گشتند اثری از عقیده و رسم پرستش دیو یسنا باقی نماند. تحول دوم در اواخر عصر اشکانیان شد و در اوایل عصر ساسانی به تکمیل رسید در این عصر زبان اوستایی بسیار قدیم شده بود و موبدان محتاج بودند که به پهلوی ترجمه و تفسیر بکنند و به پهلوی بخوانند. تحول سوم غلبۀ اسلام و آوارگی زرتشتیان است، گروهی که به هند رفتند به مرور ایام زبان پارسی را فراموش کرده و نماز را پاره‌ای از اصل اوستا و پاره‌ای در ترجمه گجراتی می‌خواندند و عده‌ای که در ایران ماندند، زبان محلی را با آن مخلوط کردند یعنی دعای اوستایی می‌خوانند سپس نیایشی به فارسی دری می‌افزایند...»