کتاب خوانشی نو از چند نقش برجسته ساسانی

کتاب خوانشی نو از چند نقش برجسته ساسانی نوشتهٔ ایمان خسروی و سیدرسول موسوی حاجی و رضا مهرآفرین است. انتشارات آریارمنا این کتاب را با همکاری گروه پژوهشی باستان‌کاوی تیسافِرن روانهٔ بازار کرده است. این اثر از شخصیت‌های گوناگون موجود در نقش‌برجسته‌ها و رویدادهای مربوط به آن‌ها رمزگشایی کرده است.

درباره کتاب خوانشی نو از چند نقش برجسته ساسانی

علم باستان‌شناسی برای بازسازی گذشتۀ حقیقی تلاش می‌کند و در این راه «پرسش» می‌آفریند. کتاب خوانشی نو از چند نقش برجسته ساسانی از منظر نوع و جنس مادۀ فرهنگی و یافتۀ باستانی تفسیر و توضیحی نو از چند یافتۀ قدیم در بر دارد؛ تفسیری که برای نخستین‌بار با تکیه بر پژوهش‌ها و دستاوردهای جدیدتر در این زمینه، به توضیح رسیده است. در بخش اول این کتاب، تاریخ سیاسی دوران پادشاهی ساسانیان گنجانده شده است؛ با این تفاوت که برخلاف سنت تاریخ‌نویسی سیاسی (که بیشتر مبتنی بر گزارش رخدادهای جنگی با هدف کشورگشایی است)، بر رویکرد دینی و مذهبی پادشاهان این سلسله تأکید شده است. دلیل چنین گزینشی از تاریخ، تأثیرگذاری نوع نگرش مذهبی پادشاهان این دوره، بر نتیجه‌گیری این پژوهش است. در بخش های پسین کتاب نیز استفاده از این براهینْ ملموس است. در این بخش‌ها، بحث اصلی کتاب که مربوط به خوانش نقش‌برجسته‌ها است، مطرح شده و نگارندگان بر آن بوده‌اند تا با دلایل و تفاسیر منطقی و با نگاهی عاری از سنت‌گرایی کورکورانه، به توضیح علمی دست یابند. موضوع دیگر موردبحث دربارۀ نقوش برجستۀ دوران ساسانی که مورد تأکید این پژوهش است، هویت‌یابی شخصیتی از نقش‌برجستۀ تاق بزرگ بستان است که یک دیهیم را در دست دارد و پژوهندگان همواره او را اهورامزدا نامیده‌اند. نگارندگان این کتاب برخلاف این نظر، شخصیت موردنظر را «ایزد بهرام» می‌دانند. در فصل سوم دربارۀ این موضوع بحث و بررسی صورت گرفته است.

ایجاد نقوش برجستۀ صخره‌ای به‌عنوان رسانۀ تبلیغاتی عمومی در ایران باستان سابقۀ طولانی دارد و شاید نتوان آغاز آن را به‌درستی و به‌طور مطلق مشخص کرد، اما آنچه مسلم است این است که اولین نمونۀ قوام‌یافتۀ آن، نقش‌برجستۀ متعلق به «آنوبانی‌نی»، پادشاه لولوبی در نزدیکی سرپل‌ذهاب است. استفاده از این رسانۀ مهم در دوران هخامنشیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود که نقش‌برجسته‌ها و کتیبه‌های بیستون مصداق عینی آن است. این روند در دوران پارتی همچنان ادامه یافت تا در دوران ساسانی چه از نظر پرداختن به جزئیات و چه از نظر محتوا و همچنین از نظر کمّی، به دوام و قوام کامل رسید. شخصیت‌شناسی در نقوش برجستۀ ساسانی به‌دلیل استفاده از الگوهای مشابه موضوعی بین پادشاهان مختلف این سلسله و نیز عدم‌وجود کتیبه در بیشتر این نقوش، همواره دچار نقصان‌های فراوان و نیز محل مناقشه بین پژوهشگران بوده است. یکی از نکات بسیار مهم در نقوش برجستۀ دوران ساسانی، مربوط به اولین پادشاه و مؤسس پادشاهی ساسانی یعنی اردشیر بابکان، پس از مشروعیت الهی، اعلام پایبندی به اصول دینی و ساختار روحانیان دینی (دین‌مردان) است. در فصل دوم دربارۀ حضور روحانی بلندپایه (تنسر) در نقش‌برجسته‌های اردشیر بابکان مباحثی مطرح شده است.

خواندن کتاب خوانشی نو از چند نقش برجسته ساسانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ ایران باستان پیشنهاد می‌کنیم.

فهرست مطالب کتاب خوانشی نو از چند نقش برجسته ساسانی

فهرست تصویرها

فهرست جدول‌ها

پیش‌گفتار

فصل اول: مختصری از تاریخ سیاسی ساسانیان و رویکرد دینی پادشاهان ساسانی بر پایۀ متون تاریخی

فصل دوم: حضور تنسر (روحانی بلندپایه) در نقش‌برجسته‌های اردشیر بابکان

فصل سوم: حضور ایزد بهرام در نقش‌برجستۀ پیروز در تاق بزرگ بستان

فصل چهارم: جستاری دربارۀ دو نقش‌برجستۀ ساسانی

کتاب‌نامه