کتاب نهادها و اقتصاد دانش بنیان با رویکرد اقتصاد مقاومتی

کتاب نهادها و اقتصاد دانش بنیان با رویکرد اقتصاد مقاومتی نوشتهٔ ابوالفضل شاه آبادی و مهدی جعفری و وحید امیدی است و انتشارات نور علم آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب نهادها و اقتصاد دانش بنیان با رویکرد اقتصاد مقاومتی

اقتصاد ایران با موضوع تحریم بیگانه نیست و در برهه‌هایی از تاریخ پرفرازونشیب خود با این پدیده دست‌به‌گریبان بوده است. همانطورکه کاتوزیان بیان می‌کند، اولین تحریم اعمال‌شده بر ایران به زمان دولت مصدق بازمی‌گردد. بعد از ملی‌شدن صنعت نفت، انگلیس اقدام به محاصره اقتصادی ایران نموده و دولت‌ها و کمپانی‌های خارجی نیز از خرید نفت ایران، حتی با ۵۰درصد تخفیف، سر باز زدند. البته بنا بر آنچه شوکت بیان می‌کند، می‌توان تاریخ تحریم را تا سال ۱۳۰۰ و صدارت قوام‌السلطنه به عقب بازگرداند. واقعه‌ای که در آن دولت بریتانیا وام به دولت از سوی بانک شاهنشاهی را منع کرد. بعد از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران و اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان خط امام، تحریم‌ها علیه ایران مجدداً آغاز شد و تا به امروز ادامه یافت، به‌طوری‌که حکومت جمهوری اسلامی ایران هیچ زمانی را بدون تحریم به سر نبرده است. در چنین شرایطی قدر مسلم است که اقتصاد ایران بیش از هر کشور دیگری نیازمند پرداختن به مقاوم‌سازی اقتصاد خویش است. اما آنچه در این گزاره سهل و ممتنع جلوه می‌کند مفهوم مقاوم‌سازی است. این واژه در ابتدای امر به صورتی بدیهی به نظر می‌رسد. گویی هر کس با مشاهده آن به کنه معنا و مفهوم پی می‌برد. اما با آغاز تلاش در تصریح معنای مقاوم‌سازی دشواری‌ها آغاز می‌شود. این موضوع را می‌توان در طیف گسترده‌ای از کتب و مقالاتی که در تلاش برای تدقیق این مفهوم نگاشته شده‌اند نیز مشاهده کرد.

با توجه به انواع مخاطرات داخلی و خارجی و تاثیر ویرانگر آنها بر اقتصاد کشورها، لزوم توجه به رویکردی که تاثیر این مخاطرات بر اقتصاد را کاهش دهد ضروری است. در ادبیات اقتصادی، این رویکرد با مفاهیم آسیب‌پذیری، تاب‌آوری، شکننده نبودن اقتصاد و غیره مطرح می‌شود. در جمهوری اسلامی ایران این رویکرد توسط مقام معظم رهبری با عنوان اقتصاد مقاومتی معرفی شده است. به طور کلی اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که بتواند در برابر تکانه‌های داخلی و خارجی مقاومت نماید و اقتصاد را مجددا به تعادل حتی با سرعت بیشتر بازگرداند. اما نباید از خاطر دور نگاه داشت که همه طرفین بر این امر مشترک‌اند که مقاوم‌سازی باید معنای اتکا به درون و تعامل با برون را در خود داشته باشد. این موضوع لزوم ارائه تعریفی از اقتصاد مقاوم را ایجاب می‌کند که بتواند در چنین ساحتی زیسته و در مقابل خواست نحله‌های فکری مختلف انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشد. انعطاف‌پذیری تعریف اقتصاد مقاوم ازآن‌روی واجد اهمیت است که می‌تواند به‌عنوان دستمایه تحقیقات بیشتر قرار گیرد، فارغ از اینکه چه کسی و با چه شیوه تفکری به آن می‌نگرد. لزوم چنین تعریفی نویسندگان را بر آن داشت که موضوع اقتصاد مقاومتی را در بستر اقتصاد دانش‌بنیان، که توافقی عمومی پیرامون آن وجود دارد، موردبررسی قرار دهند. ادامه مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده نشان داد که اقتصاد مقاومتی را می‌توان خلف صادق اقتصاد دانش‌بنیان محسوب داشته و بدون ورود به مباحثات بیهوده پیرامون برخی جنبه‌های فرعی به بررسی ابعاد گوناگون موضوع پرداخت.

تحقق اقتصاد مقاومتی نیازمند ظرفیت‌سازی و تدارکات ساختاری است. بدین منظور ابتدا بایستی در اقتصاد ظرفیت‌سازی کرد که ظرفیت‌سازی اقتصاد و افزایش مولد بودن اقتصاد از طریق اقتصاد دانش‌بنیان تحقق می‌یابد. یعنی اقتصادی که به سمت افزایش کارآفرینی، نوآوری، تحقیق و توسعه و سرمایه انسانی گام برمی‌دارد در واقع خود را در برابر تکانه‌های داخلی و خارجی واکسینه می‌کند و تاب‌آوری آن در برابر این شوک‌ها افزایش می‌یابد.

ظرفیت‌سازی نیاز به ایجاد بستری برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان است که این بسترسازی از طریق بهبود کیفیت نهادها فراهم می‌گردد و نهایتا با بهبود کیفیت نهادها، اقتصاد دانش‌بنیان و به تبع آن، اقتصاد مقاومتی محقق می‌شود. حرکت به سوی اقتصاد مقاومتی نیازمند الزاماتی است که این الزامات در حرکت اقتصاد به سوی اقتصاد دانش‌بنیان خلاصه می‌شود. به عبارت دیگر، حرکت اقتصاد به سوی اقتصاد دانش‌بنیان نقشه راه تحقق اقتصاد مقاومتی است. اما استقرار اقتصاد دانش‌بنیان خود نیازمند بهبود کیفیت نهادهاست و از سوی دیگر حرکت اقتصاد به سوی اقتصاد دانش‌بنیان نیازمند ایجاد نهادهایی جدید برای گسترش آن است. نهادها در تسهیل مسیر اقتصادی کشور برای رسیدن به اقتصاد دانش بنیان به منظور تحقق اقتصاد مقاومتی نقش مهمی دارند. بدین منظور نویسندگان این کتاب سعی دارند نقش نهادها را بر اقتصاد دانش‌بنیان بررسی کنند.

کتاب نهادها و اقتصاد دانش بنیان با رویکرد اقتصاد مقاومتی دربردارنده مطالبی پیرامون نهادها، اقتصاد مقاومتی و اقتصاد دانش‌بنیان است و سعی شده تا پاسخگوی نیازهای تحقیقی سیاست‌گذاران، قانون‌گذاران، دانشجویان و اساتید باشد. مباحث این کتاب در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل اول به تعریف نهاد و شرایط نهادی پرداخته شده است. در فصل دوم به مفاهیم، تعاریف و اقتصاد دانش‌بنیان پرداخته شده است و واقعیات آماری اقتصاد دانش‌بنیان از بعد نهاده و ستاده ارائه شده است. در فصل سوم به تعریف اقتصاد مقاومتی و شاخص‌های آن پرداخته شده است. در فصل چهارم به ارتباط اقتصاد مقاومتی واقتصاد دانش‌بنیان پرداخته شده و نهایتا در فصل پنجم به اثرگذاری نهادها بر اقتصاد دانش‌بنیان اشاره شده است.

خواندن کتاب نهادها و اقتصاد دانش بنیان با رویکرد اقتصاد مقاومتی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای سیاست‌گذاران، قانون‌گذاران، دانشجویان و اساتید رشتهٔ اقتصاد خواندنی است.